Ruiny zamku Ostrężnik

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Na szlaku Orlich Gniazd

Ruiny zamku Ostrężnik znajdują się na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej w pobliżu niewielkiej wioski Ostrężnik, na wschód od Janowa i Żarek, w odległości około 6 km od Janowa. Resztki warowni znajdują się w gęstym lesie na skalistym wzgórzu. Na temat zamku niewiele jest wzmianek historycznych. Przypuszcza się że zamek zbudowano z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku w ramach sytemu obronnego granicy od strony Śląska. Niektóre źródła podają że zamek nigdy nie został ukończony za życia króla i nikt w nim nie mieszkał, a po jego śmierci zaniechano dalszej budowy. Źródła historyczne mówią też że, był siedzibą rozbójników albo więzieniem, w którym królowie trzymali bez sądu swych przeciwników politycznych i w związku z tym wszelkie informacje o nim były utajnione.
Badania terenu pozwalają przypuszczać, że zamek jak na owe czasy był bardzo obszerny. Składał się z zamku dolnego i górnego oddzielonych od siebie głęboką fosą wypełnioną wodą, z górnego nieczynnego już dzisiaj źródła. Zamek górny mieścił się na wysokiej, urwistej od strony północnej skale i zajmował obszar o powierzchni około 1.500 m2. Długość murów wynosiła 144 m. Otaczały one pomieszczenia mieszkalne. W południowej części wznosiła się obszerna czworokątna baszta, widoczna jeszcze dzisiaj, pod którą znajdowały się zasypane obecnie podziemia. Poza nią znajdował się zamek dolny. Prowadzone badania ujawniły przygotowany do budowy usypany w sterty kamień wapienny, oraz ceramikę i monety z okresu Cesarstwa Rzymskiego.
Obecnie jedyne, co pozostało z warowni to skała, na której był zbudowany zamek górny, oraz fragmenty wałów i murów o wysokości nie przekraczającej jednego metra. Jest jednym z najbardziej tajemniczych zamków na Szlaku Orlich Gniazd i w dalszym ciągu jest niszczony przez poszukiwaczy skarbów, ponieważ żywe są legendy wśród miejscowej ludności o ukrytych na zamku skarbach, które rzekomo miałyby się tu jeszcze znajdować m.in. o rycerzach rabusiach którzy zostali zasypani wraz ze swoimi łupami, o skarbie Powstania Styczniowego, czy ze współczesnych legend okolicznej ludności, że w okresie okupacji hitlerowskiej jaskinie znajdujące się wewnątrz ostrężnickiej góry służyły jako schron dla oddziałów partyzanckich.
Ogólnie oprócz jaskini (dł. korytarzy ok. 100 metrów) i ładnego lasu który stanowi część rezerwatu, w tym miejscu nie ma nic szczególnego co mogłoby nas zachwycić (patrz galeria ). No może pomijając grotołazów i tzw. poszukiwaczy skarbów.

Ciekawostka: Przez Ostrężnik przebiega kilka tras turystycznych, m.in. Szlak Orlich Gniazd oraz Szlak Warowni Jurajskich. Teren poznać można dokładniej, przemierzając go ścieżką przyrodniczo-dydaktyczną „Tropem tajemnic” o długości 1,7 km. Ścieżka podzielona jest na kilka etapów. Na każdym z nich jest umieszczona tablica informacyjna z ciekawym opisem.

Krótka historia warowni ostrężnickiej

To najbardziej tajemnicze miejsce na całej Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Na temat zamku nie zachowały się żadne wzmianki historyczne, niewiele nowego przyniosły też badania archeologiczne prowadzone w latach 2000 – 2003. Jedynie przy samych ruinach na tablicy informacyjnej przeczytać możemy:

W 1386 roku Wojciech z Potoka herbu Jelita właściciel Potoku, występuje jako rycerz księcia Władysława Opolczyka, gdy ten odwiedzał swoje opolskie posiadłości w Woźnikach. Wojciech był właścicielem Potoka, Trzebniowa oraz Mokrzeszy i on prawdopodobnie zaczął budowę zamku na Ostrężniku, być może na polecenie i za pieniądze księcia Władysława. Najprawdopodobniej zamek nigdy nie został ukończony, funkcjonował krótki czas, został zburzony w 1391 roku przez ekspedycję karną wysłaną przez Władysława Jagiełłę z Krakowa przeciwko księciu Władysławowi Opolczykowi, który trudnił się na tych terenach rozbojem, który za pomocą swoich ludzi grabił karawany kupieckie ciągnące tutaj bursztynowym szlakiem z Gdańska przez Kalisz do Krakowa (stąd wzmianka o zbójach na zamku). Karawany nocowały w Potoku, ponieważ tutaj w średniowieczu kończyła się obszarowo małopolska i pobierano opłaty celne (myto). Władysław Jagiełło przejął zamek dla korony, a ruiny w dzierżawę podarował kasztelanowi lubelskiemu Janowi ze Szczekocin herbu Odrowąż. Ten jednak nie związany z tym terenem nie odbudowuje zamku i popada on w dalszą ruinę która trwa do dziś.

Jaskinia ostrężnicka

W szczytowej części wzgórza wapiennego Ostrężnik znajduje się jedna z najciekawszych jaskiń okolic Złotego Potoku. Owiana legendami i pełna tajemnic jaskinia, ze względu na usytuowanie u stóp ruin średniowiecznego zamku jest najbardziej znana i odwiedzana od lat. Najstarszy opis pochodzi z 1948 roku i dotyczy zachodniej części jaskini. Jaskinia ostrężnicka ma około 100 metrów długości i składa się z kilku komór połączonych ciasnymi i niskimi korytarzami, niektóre z nich mają charakter zacisków oddzielających przestronne próżnie. Ma ona pięć otworów rozmieszczonych w różnych miejscach wzgórza. Największe i najciekawsze wejście usytuowane jest u północno-wschodnim miejscu podnóża skalnego ostańca. Zaraz za otworem jaskinia rozdziela się na dwa korytarze, dzieli ją słup skalny na dwie części, co okoliczni mieszkańcy nazywają płucami. Lewy krótki korytarz prowadzi lekko w górę do otworu zlokalizowanego w leju przy ścieżce na szczyt, po południowej stronie wzgórza. Prawy prowadzi w miejsca ciasnych partii jaskini, gdzie można przejść do północnej, dużej komory, a następnie do wyjścia po północno-zachodniej stronie wzgórza. Przedłużeniem prawego korytarza są wąskie przejścia do zawalonej komory jaskini, otwierającej się do powierzchni po południowej stronie wzgórza oraz do większej komory mającej połączenie z północną częścią jaskini, jak i do wąskiego korytarza wprowadzającego do podnóża północno-zachodniej ściany ostańca skalnego wzgórza Ostrężnik. Pomiędzy otworami po północnej stronie znajduje się jeszcze niewielki schronienie skalne. Skalne dno jaskini pokryte jest namuliskiem, a miejscami gruzem wapiennym, skalne ściany pozbawione są nacieków, ponieważ zostały zniszczone przez procesy związane z wietrzeniem mrozowym zachodzącym w warunkach klimatu zimnego.
Jaskinia znajdowała się pod Zamkiem Ostrężnickim i stanowiła naturalny system lochów zamkowych i piwnic. Wejście do głównego korytarza zamykały dawniej drzwi drewniane z kutym w żelazie motywem roślinnym, które wraz z monstrancją zostały przeniesione w procesji przed I wojną do Kościoła w Złotym Potoku. Obecnie służą jako drzwi do starej zakrystii po lewej stronie nawy głównej w kościele złotopotockim. Kolejna legenda mówi o znajdujących się w jej lochach skarbach, oraz o chciwym pastuchu, któremu zamykające się drzwi ucięły piętę. Dzisiaj jedynie o żywej legendzie świadczą wykopaliska dokonywane na dziko przez pseudodkrywców niszczących pozostałości zamku.

Skrócony opis zaczerpnięty z tablic zamieszczonych na Szlaku Zjawisk Krasowych Doliny Wiercicy (Jaskinia Ostrężnicka)

Ciekawostka: Do tej pory na terenie Jury odkryto około 2000 jaskiń (licząc od najmniejszych mających zaledwie 2 metry długości) Najdłuższa i zarazem uważana za najpiękniejszą jest „Jaskinia Wierna” długość 1027 m, głębokość 30 m. Położona jest w niewielkiej wiosce Trzebniów, na wschód od Ostrężnika.

Szlak Orlich Gniazd

Kliknij w wybrany punk na mapie, a zobaczysz link do konkretnego opisu zamku.

Szlak turystyczny nazywany Orlimi Gniazdami, przebiega przez województwa małopolskie i śląskie. Rozpoczyna bieg w Krakowie, kończy w Częstochowie. Król Kazimierz III Wielki podjął się zadania stworzenia systemu obronnego zabezpieczającego granice Rzeczypospolitej i szlaków handlowych, czego dowodem są owe pozostałości zamków i warowni. Co najmniej kilkanaście twierdz powstało właśnie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Szlak ma długość ok. 163,9 km. Nazwę swą zawdzięcza leżącym na jego trasie ruinom zamków i warowni, ze względu na ich usytuowanie na skałach dochodzących nawet do 30 metrów wysokości. Niestety, dziś większość tych wspaniałych budowli możemy oglądać tylko jako ruiny. Na szczęście w ostatnim czasie ponowione zostały próby rekonstrukcji tych historycznych budowli i zostały odbudowane z ruin, chodzi o zamki w Bobolicach i Korzkwi.

Odległości od ruin zamku w Ostrężniku do poszczególnych miejsc

Olsztyn – Ruiny Zamku Królewskiego w Olsztynie – 17 km
Mirów – Ruiny Zamku Rycerskiego koło Mirowa 18 km
Bobolice – Zamek Rycerski Bobolice (odrestaurowany) 19 km
Morsko – Ruiny Zamku Rycerskiego „Bąkowiec” w Morsku – 26 km
Ogrodzieniec – Ruiny Zamku Rycerskiego w Ogrodzieńcu – 38 km
Pilica – Ruiny Zamku Rycerskiego w Pilicy – 40 km
Smoleń – Ruiny Zamku Rycerskiego w Smoleniu – 44 km
Bydlin – Ruiny Zamku Rycerskiego w Bydlinie – 51 km
Rabsztyn – Ruiny Zamku Rycerskiego w Rabsztynie – 56 km
Pieskowa Skała – Zamek Królewski w Pieskowej Skale – 74 km
Ojców – Ruiny Zamku Królewskiego na Złotej Górze w Ojcowie – 79 km
Rudno – Ruiny Zamku Tenczyn 82 km
Korzkiew – Zamek Rycerski w Korzkwi (odrestaurowany) – 86 km
Babice – Ruiny Zamku biskupów krakowskich Lipowiec 89 km

Poza nimi istniały również inne zamki wchodzące w skład umocnień granicznych, ale wznoszące się poza terenami pasa skalnego Jury Krakowsko-Częstochowskiej są to: Zamek w Dankowie (nieistniejące ruiny twierdzy bastionowej z XVII wieku), Ruiny Zameku w Lelowie – zbudowany w stylu gotyckim (został rozebrany w latach 1804-1805. Obecnie w tym miejscu znajduje się cmentarz), Ruiny Zamku w Koziegłowach (rozebrany w latach 60-tych XX w.), Ruiny Zamku w Siewierzu gotycki zamek książęcy i Królewski Zamek Będziński średniowieczna warownia obronna .

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.