Zamek Tenczyn był w przeszłości jedną z najwspanialszych rezydencji w Małopolsce, dlatego też nazywany był „Drugim Wawelem”. Położony jest na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowanego w systemie tzw. Orlich Gniazd, w miejscowości Rudna w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim 24 km od Krakowa, 5 km od Krzeszowic. Ruiny zamku stoją na dawnym stożku wulkanicznym, będącym najwyższym wzniesieniem Garbu Tenczyńskiego (Góra Zamkowa 401 m n.p.m.). Zbudował go pod koniec XIV wieku wojewoda krakowski Andrzej Tęczyński. Rozmiar i architektura wskazują, że od samego początku miał on charakter twierdzy.
Rekonstrukcja Zamku Tenczyńskiego
W kompleksie jego zabudowań da się wyróżnić część starszą, leżącą po stronie północnej obejmującą właściwy zamek z basztą główną, oraz część nowszą czyli tzw. przygródek. Cała budowla, a w zasadzie jej większa część zbudowana jest z piaskowca z domieszką odłamków cegły. W niektórych częściach zamku znaleźć można całe bloki piaskowca, starannie obrobione, które pozyskiwane były w najbliższej okolicy. Gruntownie zamek został przebudowany (na renesansową rezydencje) w XVI wieku przez Jana Tęczyńskiego. Dobudowa nonowe skrzydła i krużganki. W następnym stuleciu obiekt zmieniono w twierdzę dobudowano fortyfikację i w takim kształcie w swych ruinach przetrwał do naszych czasów.www.ratujtenczyn.org.pl ] którego działania polegają na prowadzeniu kampanii informacyjnych poprzez stronę internetową, stałą obecność w mediach, wywieraniu
Popularne w tej chwili...
„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości” Józef Piłsudski”
Ciekawostka: Na zamku w Tenczynie były kręcone sceny do seriali z gatunku płaszcza i szpady, 10-odcinkowy „Czarne Chmury” (1973 rok) oraz 7-odcinkowy „Rycerze i Rabusie” (1984 rok).
Historia zamku Tenczyn
Portret Stanisława Tęczyńskiego – obraz namalowany przez Tomasza Dolabellę w latach 1633-1634. Ostatni z męskiej linii rodu, zmarły w wieku 23 lat
Pierwsza wzmianka dotycząca okolic zamku Tenczyn, datowana jest na początek pierwszej połowy XIV wieku. Nieco ściślej mówiąc rycerz Jan Nawoja z Morawicy herbu Topór, żyjący za panowania Władysława Łokietka był pierwszym który zbudował tu zamek. Niektóre źródła podają rok 1319 jako datę faktycznego założenia zamku. Należy jednak przypuszczać, że zamek pierwotnie był drewniany z podmurowaniem, zresztą jak wszystkie inne w Polsce w tym okresie. Dopiero za czasów panowania syna Nawoja, Andrzeja wojewody krakowskiego i sandomierskiego został wzniesiony z kamienia i cegły i on jak podają źródła historyczne, jako pierwszy zaczął się tytułować panem na Tenczynie. Przypuszczenie powyższe potwierdziłby wielki jak na ów czas, rozwój budownictwa murowanego, zapoczątkowanego przez Kazimierza Wielkiego. W tym miej więcej czasie została wzniesiona również baszta Nawojowa i od tego okresu datuje się zarówno rozwój siedziby, jak i potężnego rodu Tęczyńskich, który w krótkim czasie doszedł do wielkiego znaczenia w państwie Polskim. W posiadaniu Tęczyńskich było 45 miejscowości, w tym 15 w pobliżu zamku.
Portret Katarzyny z Tęczyńskich Radziwiłł, malarz nieznany.
W XVI wieku Tęczyńscy dokonali licznych przeróbek budowli zamkowych, którymi zapełnili nie tylko wzgórze, ale i zbocza. Tak gruntownej przebudowy dokonał Jan Tęczyński wojewoda krakowski, chcąc podnieś prestiż swego rodu, nie żałował kosztów na uświetnianie swej siedziby. Na zamku w tym czasie często przebywali: Mikołaj Rej z Nagłowic, Jan Kochanowski, Piotr Kochanowski oraz inne ważne postaci polskiego odrodzenia. Były to najlepsze czasy w dziejach zamku i rodu, które jednak nie trwały długo. Ostatnią dużą inwestycją na zamku była gruntowna przebudowa kaplicy zamkowej, dokonana w początkach XVII wieku przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlej. W 1637 roku wojewoda krakowski Jan Magnus Tęczyński umiera pogrążony w smutku i odosobnieniu, który w skutek nieszczęśliwych wypadków traci trzech synów, jednego po drugim. Był on ostatnim przedstawicielem starego i zasłużonego rodu. Fortuna Tęczyńskich przechodzi na własność Łukasza Opalińskiego marszałka koronnego, ożenionego z Izabellą, jedyną córką Jana. Z chwilą śmierci Agnieszki Firlej kończy się świetny okres rozwoju zamku. Po Opalińskich zamek wraz z posiadłościami przejęli Lubomirscy.
Ciekawostka: Na zamku w Tenczynie Władysław Jagiełło więził niektórych ważniejszych jeńców krzyżackich wziętych do niewoli w czasie Bitwy pod Grunwaldem.
VIDEO
Zamek Tenczyn z lotu ptaka [ www.polskazdrona.pl ]
Kalendarium
Polski herb szlachecki, jeden z najstarszych herbów polskich, używany przez Tęczyńskich.
1079-1098 – Wojewoda Sieciech funduje kościół św. Andrzeja na Okole pod Wawelem w Krakowie. Sieciech jest pierwszym znanym przedstawicielem rodu Toporów.
XII-XIII wiek – Ród Toporów aktywnie uczestniczy w życiu politycznym Małopolski. Toporowie wspierają m.in. Konrada Mazowieckiego w walkach o Kraków.
1305 rok – Nawój z Morawicy wspiera Władysława Łokietka w zjednoczeniu państwa
Herb hrabiów Ossolińskich, z 1785 i Tęczyńskich, z 1561
Koniec XIV wieku – Jan z Tenczyna opiekun i zaufany doradca królowej Jadwigi, egzekutor jej testamentu, twórca Unii Polsko-Litewskiej rozbudowuje Tenczyn o zamek dolny.
1410 rok – Andrzej z Tenczyna uczestniczy w bitwie pod Grunwaldem z wystawioną przez siebie prywatną chorągwią.
Połowa XV wieku – Tęczyńscy są u szczytu potęgi politycznej, rywalizują o władzę z królem, uważając się za równorzędnych mu uczestników życia politycznego.
1527 rok – Habsburgowie nadają Tęczyńskim tytuł hrabiów Świętego Cesarstwa Rzymskiego i zezwalają na umieszczenie w herbie orłów cesarskich
Połowa XVI wieku – Tenczyn jest potężnym ośrodkiem kultury, dworzanami Tęczyńskimi są m.in. Mikołaj Rej i Jan Kochanowski.
1630 rok – Agnieszka Firlejowa Tęczyńska wraz z bratem Janem Magnusem Tęczyńskim fundują Klasztor Karmelitów w Czernej.
II połowa XVIII – początek XX wieku Tenczyn jest w stanie postępującej ruiny.
1912-1914 Adam Potocki przeprowadza prace zabezpieczające ruiny zamku.
Ciekawostka: Herb „Topór” jest najstarszym polskim herbem szlacheckim. Używało go ponad 630 rodów. Największe znaczenie uzyskali Tęczyńscy i Ossolińscy. Toporczykiem był także poeta Cyprian Kamil Norwid.
Źródła historyczne pisane
Opis Zamku Tęczyńskiego – Tygodnik Ilustrowany 1859 rok
[…] Jadąc koleją żelazną od granicy ku głośnym kapielami siarczanemi Krzeszowicom, spostrzegamy po prawej stronie, wśród lasów na wyniosłej górze, dziś jeszcze imponujące ruiny tęczyńskego (a jak go często piszą tenczyńskego) zamku. Miejsce to położone o cztery mile na zachód od Krakowa, o milę na północ od słynnej z prześlicznego położenia Alwernii, było gniazdo rodziny, która przez trzy wieki dostarczała krajowi mężów sławnych w różnych zawodach znakomitych nauką, męstwem, zdrową radą w sprawach publicznych. Dziś zawaliska tylko przypominają świetność od lat 222 wygasłego rodu, a mech i bujna roślinność porosły cegły przeszło pięć wieków pamiętające. Syn znanego w dziejach naszych Żegoty Toporczyka, Nawój z Przegini herbu Topór, wojewoda sandomierski, a potem kasztelan krakowski, zbudował w roku 1319 ten zamek, którego fundamenta zdają się być wrosłe w skałę. Po jego śmierci Tenczyn przypadł dziełem Jędrzejowi wojewodzie krakowskiemu, który później zaczął się zwać Tęczyńskim. Odtąd zamek i okolica pozostawały w ręku Tęczyńskich, aż do wygaśnięcia ich rodu i przez trzysta lat imię dziedziców Tenczyna zawsze w dziejach obok spraw ważnych jest wspominane. Nie wyliczymy tu wszystkich, ale dość nam wspomnieć Wacława z Tęczyna, syna dopiero wspomnianego Jędrzeja, wojewody krakowskiego, który około 1366 roku obrawszy stan duchowny, był przytem biegłym architektem i zaufanym doradcą Kazimierza Wielkiego, który jak pisze Długosz, radził się go, czy mu w rządzie obronnych jakie miasto postawić, czy też zamek budować przezorność doradza, a nawet na śmiertelnej już złożony pościeli, jeszcze dokończenie budowy włodzimirskiego zamku poruczał jego staraniu. Inny z Tęczyńskich, Jan wojewoda belzki, żyjący za panowania Zygmunta Augusta, znany jest z poselstwa do króla szwedzkiego Eryka, odbytego w r. 1563, w czasie którego poznał Cecylię, królewnę szwedzką i prosił o jej rękę. Król Eryk, nie zważając na nierówność stanu, którą w pewnym względzie równoważyła wzajemna skłonność królewny i polskiego posła, zaufanie monarchy, jakiem się szczycił Tęczyński i znakomitość rodu słynnego zasługami w ojczyźnie, zgadzał się na ten związek, do którego jednak nie przyszło; gdy bowiem po powrocie do Polski i zdaniu sprawy z poselstwa, Tenczyński wracał do Szwecyi, napadnięty przez korsarzy duńskich wzięty został do niewoli i umarł w niej, wprzód nim król polski zdołał wyjednać jego uwolnienie. […]
Tygodnik Ilustrowany 1859 rok str. 148-150 [ zobacz pełny tekst
Kliknij w wybrany punk na mapie, a zobaczysz link do konkretnego opisu zamku.
Szlak turystyczny nazywany Orlimi Gniazdami, przebiega przez województwa małopolskie i śląskie. Rozpoczyna bieg w Krakowie, kończy w Częstochowie. Król Kazimierz III Wielki podjął się zadania stworzenia systemu obronnego zabezpieczającego granice Rzeczypospolitej i szlaków handlowych, czego dowodem są owe pozostałości zamków i warowni. Co najmniej kilkanaście twierdz powstało właśnie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Szlak ma długość ok. 163,9 km. Nazwę swą zawdzięcza leżącym na jego trasie ruinom zamków i warowni, ze względu na ich usytuowanie na skałach dochodzących nawet do 30 metrów wysokości. Niestety, dziś większość tych wspaniałych budowli możemy oglądać tylko jako ruiny. Na szczęście w ostatnim czasie ponowione zostały próby rekonstrukcji tych historycznych budowli i zostały odbudowane z ruin, chodzi o zamki w Bobolicach i Korzkwi.
Odległości od zamku Tenczyn do poszczególnych miejsc
Babice – Ruiny Zamku biskupów krakowskich Lipowiec15,5 km
Rabsztyn – Ruiny Zamku Rycerskiego w Rabsztynie – 29 km
Korzkiew – Zamek Rycerski w Korzkwi (odrestaurowany) – 35 km
Ojców – Ruiny Zamku Królewskiego na Złotej Górze w Ojcowie – 35,5 km
Pieskowa Skała – Zamek Królewski w Pieskowej Skale – 38 km
Bydlin – Ruiny Zamku Rycerskiego w Bydlinie – 43,5 km
Ogrodzieniec – Ruiny Zamku Rycerskiego w Ogrodzieńcu – 50 km
Pilica – Ruiny Zamku Rycerskiego w Pilicy – 51.5 km
Smoleń – Ruiny Zamku Rycerskiego w Smoleniu – 52 km
Morsko – Ruiny Zamku Bakowiec 64 km
Mirów – Ruiny Zamku Rycerskiego koło Mirowa 69 km
Bobolice – Zamek Rycerski w Bobolicach (odrestaurowany) 71,5 km
Ostrężnik – Pozostałości Zamku królewskiego (kompletna ruina prawie nic nie ma) 82 km
Olsztyn – Ruiny Zamku Królewskiego w Olsztynie 94 km Poza nimi istniały również inne zamki wchodzące w skład umocnień granicznych, ale wznoszące się poza terenami pasa skalnego Jury Krakowsko-Częstochowskiej są to: Zamek w Dankowie nieistniejące ruiny twierdzy bastionowej z XVII wieku ), Ruiny Zameku w Lelowie został rozebrany w latach 1804-1805. Obecnie w tym miejscu znajduje się cmentarz ), Ruiny Zamku w Koziegłowach (rozebrany w latach 60-tych XX w.) , Ruiny Zamku w Siewierzu Królewski Zamek Będziński
Facebook: www.facebook.com/ZamekTenczyn/ Godziny zwiedzania : sobota i niedziela oraz święta od 10.00 do 18.00 Oprowadzanie – o każdej pełnej godzinie, zbiórka przy kasie. Ostatnie oprowadzanie – godz. 17.00.Parking:
