Szlakiem drewnianych cerkwi w Bieszczadach

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Bieszczady posiadają bardzo cenne dobra kultury materialnej w postaci zabytków architektury, do których należą między innymi drewniane kościoły i cerkwie. Te ostatnie to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli tego regionu, i nieodłączny element bieszczadzkiego krajobrazu. Obejmują budowle w stylu: bojkowskim, wschodnio-łemkowskim, z dachem kalenicowym i w stylu huculskim.

Na pierwszym planie zdewastowana dzwonnica w Chmielu, z tyłu cerkiew. Zdjęcie z 1964 roku.

Bojkowskie budowane były w wyższych partiach Bieszczad i nie występują w innych regionach Polski, swoim wyglądem przypominają stare świątynie z XV i XVI wieku. Do dziś zachowała się tylko jedna w Smolniku (1791 r.) nad Sanem. Kolejny typ cerkwi bieszczadzkiej to cerkiew w stylu wschodnio-łemkowskim. Występowały na obszarze zamieszkiwanym pierwotnie przez Łemków, ulegały one licznym przekształceniom, na które wpływ miały kontakty danej społeczności łemkowskiej z innymi tradycjami kulturalnymi. Mimo to zachowywały swoje podstawowe cechy pozwalające na ich odróżnienie od innych typów architektonicznych cerkwi karpackich. Inny typ cerkwi to z dachem kalenicowym, niemal wszystkie istniejące cerkwie tego typu powstały w pierwszej połowie XIX wieku. Ten styl, został narzucony przez administrację austriacką. Najwięcej tego typu obiektów zachowało się w północnej części Bieszczadów. Kolejny typ to cerkiew w stylu huculskim wznoszone były na planie krzyża z centralną kopułą. Ten styl Ukraińcy przyjęli jako narodowy. Najwięcej tego typu budowli powstało na początku XX wieku. Ten typ możemy dziś zobaczyć np. w Bystrem (1902 r.), która w tej chwili poddana jest gruntownej renowacji.

Trochę historii

W okresie między wojennym na 190 bieszczadzkich miejscowości 155 posiadało własne cerkwie. Tylko najmniejsze wioski nie posiadały własnej świątyni. Wbrew powszechnym wyobrażeniom tylko kilka z nich zniszczono podczas II wojny światowej i walk z UPA. Większość spalono i zburzono podczas wysiedlania Ukraińców w latach 1948-1956. Część zamieniono na kościoły, przez co te budynki zachowały się do dziś. Ówczesna władza była niechętna tym praktykom i utrudniała parafiom rzymskokatolickim przejmowanie cerkwi. Reszta świątyń była rozbierana lub wykorzystywana przez PGR-y na pomieszczenia gospodarcze, co prowadziło do ich szybkiej dewastacji.
Do dziś najwięcej cerkwi zachowało się w północnych i zachodnich rejonach Bieszczad. Ogólnie na całym terenie bieszczadzkim znajduje się około 50 cerkwi, nie licząc całkowicie zdemolowanych. Tylko trzy stare cerkwie znajdują się w rękach ich prawnych właścicieli, czyli grekokatolików, reszta funkcjonuje jako kościoły rzymskokatolickie.
Bieszczady to tak rozległy teren, że nie sposób opisać wszystkich miejsc, w których znajdują się zabytkowe cerkwie i kościółki. Ograniczyłem się tylko do tych, które spotkałem podczas swojej wędrówki po tym pięknym terenie, a o którym napisano już tak wiele. Mam nadzieję, że dane mi będzie jeszcze zawitać w Bieszczady i poświęcę na zwiedzanie tych świątyń trochę więcej czasu.

Ciekawostka: Zbudowana na początku XX wieku greckokatolicka cerkiew w Chmielu, w roku 1968 miała zostać spalona podczas kręcenia filmu „Pan Wołodyjowski”. Jak pisze historyk Barbara Tondos, miało się to stać za przyzwoleniem ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Na szczęście po dramatycznych interwencjach kilku osób cerkiew ocalała. Dziś służy jako kościół i jest atrakcją turystyczną.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Bystre koło Czarnej

Cerkiew w Bystre znajduje się przy końcu wsi w kierunku północnym na Szlaku Architektury Drewnianej, wpisana została na listę zabytków w 1970 roku. Zbudowano ją w 1902 roku w tzw. narodowym stylu ukraińskim, według projektu lwowskiego architekta Wasyl Nahirny. Jest to jedyny zachowany z pięciu takich obiektów istniejących do wojny w obecnych polskich Bieszczadach. Jest to budowla drewniana, zbudowana na podmurówce z kamienia łamanego, orientowana, trójdzielna, o konstrukcji zrębowej, która nawiązuje do cerkwi huculskich. Świątynia odgrywała rolę cerkwi filialnej, należącej do parafii w Michniowcu aż do roku 1951, kiedy okoliczne tereny zostały przekazane Polsce przez ZSRR. Przez krótki czas wykorzystywano ją jako kościół wyznania rzymskokatolickiego, do momentu aż władze zabroniły odprawiania nabożeństw. Ostatecznie została opuszczona i zaczęła ulegać dewastacji. W roku 1962 roku większość wyposażenia świątyni wywieziono do Łańcuta, aby zabezpieczyć je przed kradzieżą. W latach 1993-1994 z inicjatywy działaczy Towarzystwa Opieki nad Zabytkami przeprowadzono prace konserwatorskie. Zabezpieczono dach i wyremontowano dzwonnicę, wymieniona została w całości blacha z pokrycia kopuły oraz z dachu nad prezbiterium. Zabezpieczono także okna oraz krzyż na kopule, a także wymieniono drewniane obicie. W ciągu następnych dwudziestu lat stan techniczny budowli znowu mocno się pogorszył. Pod koniec stycznia 2012 roku zawiązała się społeczna inicjatywa ratowania cerkwi, której celem jest wsparcie działań Bieszczadzkiego Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Obecnie prace remontowe trwają nadal. Fundusze na remont cerkwi zbierane są także w ramach publicznej zbiórki pieniędzy oraz odpisom z 1% podatków. Wszystkie informacje można znaleźć na stronie [www.tonzbieszczadzki.pl].
Bystre koło Czarnej jest to mała osada rolnicza przy granicy ukraińskiej, na wschód od Czarnej granicząca z Michniowcem. Najstarsza zachowana informacja o tej wsi pochodzi z 1552 roku. Mieszkał tu kniaź i 9 kmieci. W XVI wieku była to wieś królewska na prawie wołowskim w ramach energicznej akcji osadniczej prowadzonej przez królową Bonę, która otrzymała je jako zabezpieczenie swego wiana. Wraz z dziewięcioma innymi wsiami prawa wołowskiego tworzyła tzw. krainę lipnicką. W 1921 roku wieś liczyła 92 domy i 469 mieszkańców. 451 było wyznania greckokatolickiego, 8 rzymskokatolickiego, 10 mojżeszowego. Ciekawostką jest to, że podczas spisu powszechnego 402 osoby podały narodowość polską a tylko 67 rusińską. W latach 1945-1951 m.in. Bystre należało do ZSRR, otrzymaliśmy je w ramach wymiany za tereny Sokalszczyzny. Polska straciła wówczas miasto Sokal, znane ze swej bogatej historii i dlatego dziś tereny Bystre zamieszkają głównie przesiedleńcy z Sokalszczyzny.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Bystre koło Czarnej

Cerkiew św. Mikołaja w Chmielu

Cerkiew św. Mikołaja znajduje się we wsi Chmiel nad Sanem i jego prawym dopływie. Obecnie figuruje jako kościół rzymskokatolicki pod tym samym wezwaniem. Pierwsza cerkiew w Chmielu powstała prawdopodobnie w XVI wieku. Kolejna druga została zbudowana w miejsce starej pod koniec XVIII wieku, istniała ona do 1904 roku. Budowę obecnej cerkwi rozpoczęto w 1904 roku, a zakończono w 1906. Konsekrowano ją w 1907 roku. Cerkiew ma konstrukcję zrębową, trójdzielną. Jest ostatnią ocalałą cerkwią w najwyższej, południowej części Bieszczadów. Po 1951 została opuszczona i służyła za magazyn Ochotniczej Straży Pożarnej. W 1969 roku została przejęta jak już wcześniej wspomniałem przez kościół rzymskokatolicki i służyła jako kościół filialny parafii św. Michała Archanioła w Dwerniku, gdzie pełni tę funkcję do dziś. Z dawnego wyposażenia nie zachowało się nic. W 1968 roku Chmiel wybrano na miejsce kręcenia scen pożaru Raszkowa w filmie „Pan Wołodyjowski”. Było już nawet zezwolenie na spalenie cerkwi dla potrzeb filmu, prawdopodobnie wydał je Wojewódzki Konserwator Zabytków, jednak dzięki protestom środowisk konserwatorskich zrezygnowano z tego pomysłu.
Warto wspomnieć również o przycerkiewnym cmentarzu, gdzie znajduje się kamienna płyta nagrobna niejakiej Fireonii – z inskrypcją w języku starocerkiewnosłowiańskim, zmarłej w 1644 roku. Obecnie, dla jej wyeksponowania i udostępnienia turystom, po pracach konserwatorskich, wybudowano replikę starej cerkiewnej dzwonnicy i pod jej zadaszeniem umieszczono ową płytę. Dopiero w 2004 roku udało się odczytać napis który brzmi:

„Roku Bożego 1644, miesiąca lipca, dnia 17. Tu leży szlachetna Pani Feronia rodzona córka Pana Eustachego Dubianskiego a małżonka Pana Jana Orlickiego. Spoczywa tu w wierze, czeka daru, którym darem obiecane w niebie Królestwo”.

Na cmentarzu znajduje się również nagrobek właściciela dóbr ziemskich, Emila Ricci zmarłego w 1875 roku i okazały pomnik na grobie miejscowego proboszcza Feliksa Dołżyńskiego zmarłego w 1903 roku.
Chmiel to rolnicza wieś nad Sanem u podnóża Otrytu. Nazwa wsi pochodzi od masowo rosnącego tu kiedyś dzikiego chmielu. Chmiel został lokowany na prawie wołowskim po 1502 roku przez Marszałka Wielkiego Koronnego i Wojewodę Krakowskiego Piotra Kmitę. W dobrach Kmitów pozostawała do 1580 a następnie była własnością rodu Stadnickich do 1653. W 1709 wioska została spalona przez cofających się Szwedów. Wiek XVIII i XIX przynosił stałe zmiany właścicieli. We wrześniu 1939 roku niemal cała wieś znalazła się pod władzą radziecką, a w latach 1941-1944 cały Chmiel znalazła się pod okupacją niemiecką. Od jesieni 1944 roku główna część wsi, leżąca po lewej stronie Sanu, znów przeszła, aż do 1951 roku pod okupację radziecką i wtedy to „po wyrównywaniu granic” Chmiel powrócił do Polski.

Cerkiew św. Mikołaja w Chmielu

W niektórych cerkwiach do dziś zachowały się ikonostasy, czyli ściany ikon oddzielające nawę główną część świątyni od prezbiterium, do którego wierni nie mieli wstępu. Kompozycja ikonostasu wykształciła się w ciągu wielu wieków i jest w zasadzie niezmienna. Ikony, czyli z greckiego: obrazy, wyobrażają postacie świętych, fragmenty z ich życia, a także sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne.

Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Bogurodzicy w Michniowcu

Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Bogurodzicy w Michniowcu – obecnie rzymskokatolicki kościół filialny pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela. Swoją budową nawiązuje do stylu bojkowskiego. Niejasna jest data powstania budowli, najczęściej wymienia się daty 1863 lub 1868. Jednak pierwsza wzmianka o popie w Michniowcu pochodzi z 1557 roku. Był nim Damian Mansonowicz, wnioskować zatem można, że pierwsza cerkiew we wsi istniała już wówczas. Świątynia nie jest orientowana i stoi na miejscu poprzednich. Jest drewniana o konstrukcji zrębowej, obita deskami, trójdzielna i trójkopułowa. Prezbiterium zamknięte trójboczne. Nawa na rzucie ośmioboku. Kopuła nad nawą wsparta wewnątrz na narożnych słupach, co jest rzadkością w cerkwiach tego typu. Od strony północnej dobudowano zakrystię z wejściem bocznym, od strony zachodniej. Podmurówka kamienna przykryta daszkiem gontowym. Wewnątrz zachował się ikonostas, częściowo rozmontowany poprzez cofnięcie carskich wrot za ołtarz. Większość starych ikon została rozkradziona w latach 1951-1970, kiedy świątynia była zamknięta. Część wyposażenia znajduje się w Muzeum Zamkowym w Łańcucie. Obok cerkwi w 1904 roku wybudowano drewnianą dzwonnicę. Wokół cerkwi istniał pierwotnie cmentarz, na którym do dziś zachowało się 6 krzyży nagrobnych. Po zachodniej stronie cerkwi stoi okazały postument zwieńczony żeliwnym krzyżem. Jest to prawdopodobnie pamiątka misji duchowej jaka miała tu miejsce w 1901 roku. Przekazanie wiernym rzymsko-katolikom dawnej cerkwi nastąpiło w 1971 roku. Uroczystej konsekracji kościoła dokonano 30 maja 1971 roku. W 1983 przeprowadzono w świątyni gruntowny remont. We wrześniu 1984 roku biskup poświęcił świątynie p.w. Jana Chrzciciela.
Najstarsza wzmianka o Michniowcu sięga czasów neolitu. W okresie staroruskim istniało na Magurze Łomiańskiej grodzisko lub warowny punkt obserwacyjny. Istnieje również zapis o Michniowcu jako przywilej króla Zygmunta Starego z 1521 roku. Nazwa Michniowiec pochodzi prawdopodobnie od imienia Michno, które nosił założyciel wsi. Jej pierwsi właściciele byli protoplastami – założycielami rodu szlacheckiego, rodziny Michniowskich herbu Sas, która utrzymała wójtostwo w swoim miejscu rodowym do końca XVIII wieku. Wraz z sąsiednimi wsiami lokowanymi na prawie wołowskim, Michniowiec wchodził w skład tzw. „krainy lipeckiej”. Po roku 1772 wszedł w skład dóbr kameralnych. W I połowie XIX wieku został włączony do powiatu turczańskiego, który od roku
1918 wchodził w skład województwa stanisławowskiego. W roku 1880 Michniowiec był własnością Spółki Handlowej dla Produktów Leśnych. W latach 1945 – 1951 wieś podlegała rządowi radzieckiemu. Z chwilą przekazania miejscowości Polsce, wysiedlono rdzennych mieszkańców w głąb Ukrainy. Przywieziono tutaj nowych osadników, głównie z Sokalskiego i innych regionów Małopolski.
Stan ludności jak podają stare źródła w 1785 roku we wsi wynosił 609 mieszkańców, z czego 560 grekokatolików, 12 rzymsko-katolików i 7 Żydów. W okresie międzywojennym (dane z 1921 r.) Michniowiec liczył około 1000 mieszkańców, we wsi znajdowało się 190 domów, w których mieszkało 957 osób, a w tym 922 wyznania greckokatolickiego, 35 wyznania mojżeszowego. W czasie spisu w tym okresie podało narodowość – polską 186 osób, rusińską 771 osób. W 2004 roku Michniowiec liczył 170 mieszkańców.

Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Bogurodzicy w Michniowcu

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja w Polanie

Greckokatolicka cerkiew pw. św. Mikołaja usytuowana jest w gminie Czarna we wsi Polana, nieopodal bieszczadzkiej obwodnicy. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki pw. Przemienienia Pańskiego. Pierwsza cerkiew została wybudowana około 1533 roku. Obecna według miejscowych przekazów, została wzniesiona około 1790 roku, jako kaplica łacińska należąca do dworu. Ówcześni właściciele wsi Urbańscy mieli ją oddać Rusinom, w zamian za pomoc przy budowie nowego kościoła. Tak więc wspomniany rok dotyczył remontu lub też ponownej konsekracji świątyni. Na potwierdzenie tej tezy przywoływany jest fakt, że jeszcze niedawno we wnętrzu cerkwi znajdowała się XVII-wieczna płyta nagrobna członka rodu Romerów w tamtych czasach właścicieli wsi. W roku 1922 cerkiew została poddana remontowi. Przedłużono też nawę. W roku 1937 wykonano nową polichromię. Po roku 1951 cerkiew została opuszczona, używano jej jako magazyn zboża. Nie zachowały się praktycznie żadne elementy dawnego wyposażenia. Część ikon uratowano i umieszczono je w muzeum w Sanoku. W roku 1968 ks. Poucha wystąpił do władz powiatu o zgodę na przejęcie cerkwi do celów religijnych dla obrządku rzymskokatolickiego. Odpowiedź była negatywna. W 1969 roku, dzięki uporowi księdza i grupy parafian cerkiew została przekazana parafii rzymskokatolickiej i od tego czasu funkcjonuje jako kościół, początkowo filialny – parafia w Czarnej, a od roku 1982 jako parafialny. Obok cerkwi znajduje się drewniana dzwonnica z 1922 roku. W połowie lat 90-tych rozpoczęto budowę nowego kościoła parafialnego, który znajduje się w sąsiedztwie.
Wieś Polana znajduje się 9 km na południowy zachód od Czarnej. Położona jest przy tak zwanej małej obwodnicy bieszczadzkiej, nad potokiem Czarnym i jest najstarszą wsią gminy. Nazwa wsi pochodzi od polan, czyli terenów bezleśnych, wykarczowanych, które przed założeniem wsi należały do Chrewtu (Chrewt-sąsiednia miejscowość w Bieszczadach). Została lokowana przez Kmitów między 1436 a 1486 rokiem na prawie wołoskim. Pierwsza wzmianka w dokumentach o Polanie pochodzi z 1486 roku. Wiadomym jest iż w 1510 roku istniał tu kościół, rzymskokatolicki co może świadczyć o tym, że w miejscowości przeważała ludność polska. Kolejny kościół zbudowano w roku 1712, a ostatni w roku 1770 ufundowany był przez Urbańskich, konsekrowano go p.w. Przemienienia Pańskiego. Świątynia ta była drewniana, później dobudowano do niej murowaną kryptę. Doszczętnie zdewastowany w latach 1944 – 1950, kiedy tereny znajdowały się w granicach ZSRR. Wiek XVII nie był łaskawy dla wsi, najazdy wojsk Rakoczego spowodował jej wyludnienie, a po tym okresie nastąpił nowy napływ osadników z głębi Polski. W tym czasie Polana należała do Romerów. Pod koniec XIX wieku wieś należała do największych miejscowości bieszczadzkich. Działały tu m. in. dwie szkoły ludowe i młyn. Prowadzono tu poszukiwania ropy naftowej, a w późniejszych latach powstał w Polanie pierwszy rurociąg naftowy w Galicji. W okresie międzywojennym była to jedyna w tej okolicy wieś z przewagą ludności polskiej – na 1350 mieszkańców około 850 stanowili Polacy. Spis z 1921 wykazał 485 osób wyznania greckokatolickiego, 878 wyznania rzymskokatolickiego oraz 118 wyznania mojżeszowego. Po II wojnie światowej tereny te należały do do ZSRR, w 1951 roku w wyniku wymiany terytoriów, wieś Polana znalazła się z powrotem w granicach Polski. Osiedlali się tu głównie przesiedleńcy z Sokalszczyzny. Po 1956 roku powróciło 16 rodzin byłych przedwojennych mieszkańców. Dziś wieś liczy niespełna 300 osób.

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja w Polanie

Co to takiego „Prawo wołoskie” – od XV wieku na tereny dzisiejszych Bieszczadów zaczęli przybywać Wołosi z Bałkanów, którzy przynieśli tu umiejętność prowadzenia gospodarki pasterskiej w warunkach górskich. Bardzo szybko asymilowali się z ludnością ruską, która przybywała z terenów Pogórza. Wędrowali oni wraz ze swoimi stadami, które wypasali na połoninach, polanach i w lasach. Trudne tutejsze warunki klimatyczne sprawiały, że prowadzenie przez tę ludność koczowniczego trybu życia było bardzo ciężkie. Ówczesna administracja państwowa i szlachta dążyła do osiedlania tych pasterzy w konkretnych miejscowościach. Osadnicy posiadali swój własny samorząd, na czele osady stał kniaź, mieli też prawo do opuszczania wsi.
Prawo wołoskie – czytaj… Wołosi w Polsce – czytaj... Kolonizacja wołoska – czytaj… [Wikipedia]

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Smolniku

Cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku nad Sanem jest jedyną zachowaną w Bieszczadach świątynią w typie tzw. bojkowskim. Należy do najstarszych i najpiękniejszych zabytków architektury sakralnej na tych ziemiach. Położona jest około 300 metrów od szosy Ustrzyki Górne – Lutowiska, na Szlaku Architektury Drewnianej. Pierwsza znana wzmianka o istnieniu prawosławnej cerkwi w Smolniku pochodzi z rejestru poborowego ziemi sanockiej z 1589 roku. Przypuszcza się że pierwsza cerkiew uległa pożarowi lub powodzi. Druga prawosławna cerkiew w Smolniku powstała w 1602 roku. Cerkiew jak i cała miejscowość została spalona w 1672 roku w wyniku najazdu Tatarów. Po 1672 roku powstała kolejna trzecia cerkiew. Wszystkie te świątynie stały na zachodnim skraju wsi, w innym miejscu, niż obecna. Od początków swojego istnienia aż do 1697 roku cerkiew w Smolniku była świątynią prawosławną i w tym to właśnie roku (1697) parafia smolnicka decyzją władyki przemyskiego, została włączona w struktury Kościoła unickiego i funkcjonowała już jako świątynia grekokatolicka. Kolejna, czwarta istniejąca obecnie grekokatolicka świątynia p.w. św. Michała Archanioła powstała w 1791 roku choć i tutaj nie ma pewności, niektóre źródła podają, że jest to data gruntownego remontu.
Od XIX wieku zachowało się więcej materiałów odnośnie cerkwi i parafii. W pierwszej połowie tegoż wieku długoletnim proboszczem był Simeon Hryniewiecki. Piastował swój urząd do ok. 1847 roku. Za jego kadencji rozpoczęto prowadzenie w sposób ciągły ksiąg metrykalnych. W 1890 roku wybudowano nową plebanię i budynki gospodarcze, a w 1921 roku przeprowadzono gruntowny remont. Na dzwonnicy pojawił się także nowy dzwon. W czasie II wojny światowej Smolnik dwukrotnie zmieniał okupantów. Najpierw Niemcy, od listopada 1939 roku był pod okupacją Sowiecką, następnie od czerwca 1941 roku ponowne Niemcy, aż do wyzwolenia przez Armię Czerwoną w 1944 roku. W 1951 roku w wyniku regulacji granic wieś powróciła do Polski, ale bez mieszkańców, których przesiedlono w głąb Ukrainy. Zabudowania wsi łącznie z dzwonnicą, która stała przy cerkwi rozebrano. Świątynia przetrwała, choć przez lata narażona była na włamania i dewastacje. Została przejęta przez nawiązujące się Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR) i okresowo składowano w niej siano. W 1969 roku cerkiew wpisano do rejestru zabytków, co umożliwiło przeprowadzenie w latach 1969-1970 remontu ze środków państwowych. Wówczas miedzy innymi, przywrócono jej pokrycie gontem. Mimo remontu świątynia pozostawała nadal bez gospodarza i stałej opieki. Dopiero w 1973 roku po długotrwałych staraniach, udało się miejscowej społeczności rzymskokatolickiej przejąć opuszczoną cerkiew na cele kultowe. W 1974 roku świątynie konsekrowano na filialny kościół parafii Lutowiska pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Od 2004 roku parafia prowadzi kapitalny remont świątyni, w czasie którego między innymi podniesiono podmurówkę, wymieniono gont i naprawiono elementy więźby dachowej. W 2009 roku przeprowadzono konserwację polichromii, znajdujących się we wnętrzu świątyni. W 2013 roku cerkiew wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Nazwa miejscowości Smolnik wywodzi się od słowa smoła, najprawdopodobniej istniała tutaj osada smolarzy, lub jak podają inne źródła od niewielkiej rzeczki spływającej środkiem doliny do Sanu i jej smolnego (ciemnego) koloru wody, zabarwionej wyciekami ropy naftowej. Wieś leżała na niewielkim wzgórzu w pobliżu Sanu. Istniała już przed 1580 rokiem. Lokowano ją na prawie wołoskim w dobrach rodu Kmitów, dzięki któremu powstało wiele bieszczadzkich wsi. Po śmierci Barbary Kmitowej dobra te przeszły w ręce rodu Herburtów. W XVII stuleciu właścicielem ich był Szymon Lesiowski, następnie rodzina Stadnickich. W wieku XVIII drogą dziedziczenia wioska przeszła na Ossolińskich, następnie na Mniszchów. Wiek XIX to ogólny rozwój wsi powstały tartaki, przez co miejscowość stała się ważnym ośrodkiem przemysłu drzewnego, cegielnia, garbarnia, olejarnia mleczarnia oraz dwa młyny wodne. Rozwój miejscowości zahamowały zniszczenia powstałe podczas walk w 1915 roku, kiedy to spłonęła nowa szkoła, część zabudowań tartaków oraz zabudowy wiejskie. W 1921 roku Smolnik liczył 82 domy i 520 mieszkańców z czego 418 było wyznania grekokatolickiego, 42 rzymskokatolickiego i 60 wyznania mojżeszowego. Podczas spisu aż 516 osób podało narodowość polską. W 1939 roku obszar Smolnika i Procisnego przedzielono granicą pomiędzy sowiecką a niemiecką strefą okupacyjną biegnącą wzdłuż rzeki San. Po zakończeniu II wojny światowej na tym odcinku tak samo wytyczono granicę polsko-radziecką. Smolnik stał się graniczną wsią ZSRR. W 1951 roku w wyniku wymiany terenów przygranicznych Smolnik powrócił w granice Polski. Dawnych mieszkańców przesiedlono w głąb Ukrainy. W następnych latach nikt na tych terenach się nie osiedlił, wszystkie domy rozebrano (oprócz cerkwi), a grunty przekazane PGR-om. Dziś nowa osada leży o ponad 1 km dalej na północ.

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Smolniku

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.