Kartusz herbowy książąt Sułkowskich z herbem rodowym Sulima, 2 połowa XVIII wieku.
Zamek Książąt Sułkowskich, którego współczesna nazwa pochodzi od nazwiska ostatnich właścicieli, jest najstarszą i największą zabytkową budowlą w Bielsku-Białej. Położony we wschodniej części Starego Miasta wraz z rynkiem i kościołem św. Mikołaja tworzy bielską starówkę. Przez stulecia pełnił funkcję przygranicznej warowni, strzegąc granic księstw cieszyńskiego i oświęcimskiego, od połowy XV wieku granicy czesko-polskiej, a od 1526 roku austriacko-polskiej. Od końca XVI wieku jego obronna funkcja stopniowo malała, z biegiem czasu był wielokrotnie rozbudowywany i przekształcany przez kolejnych właścicieli. Modernizacja przeprowadzona przez Ludwika Sułkowskiego w połowie XIX wieku ostatecznie zatarła dawne cechy stylowe budowli i nadała jej współczesny wygląd. Dziś dawna książęca rezydencja jest główną siedzibą Muzeum Historycznego w Bielsku – Białej. Wystawy stałe prezentują dzieje miasta i okolicy, elementy kultury ludowej oraz sztukę, europejską i polską, od XIV wieku po współczesność. Na uwagę zasługują piękne wnętrza zamkowe, zwłaszcza Salony: Muzyczny (XVIII wiek) i Mieszczański (połowa XIX wieku), a także Gabinet Pana, Damski Salonik, sala Rycerska oraz tzw. Strzelnica, w której eksponowane są militaria, m.in. europejska broń palna krótka, broń biała, sieczna i kłująca, drzewcowa, uzbrojenie ochronne oraz w osobnych działach broń orientalna, a także akcesoria myśliwskie i pochodzące ze spuścizny po Sułkowskich trofea łowieckie. Do Zamkowego Muzeum Historycznego należą również filie: Dom Tkacza, czyli wierną rekonstrukcję drewnianego budynku z połowy XVIII wieku należącego do zamożnego mistrza sukienniczego, Fałatówka – muzeum artystyczno-biograficzne w willi Juliana Fałata jednego z najwybitniejszych polskich artystów przełomu XIX i XX wieku oraz Stara Fabryka – muzeum w dawnej fabryce sukna rodziny Büttnerów, gdzie przez ponad sto lat produkowano różnorodne tkaniny wełniane (więcej na ten temat tutaj ).
Popularne w tej chwili...
Ekspozycje w muzeum
Dzieje Archeologiczno-Historyczne Podbeskidzia Pomieszczenia skrzydła południowego. Wystawa przedstawia dzieje miasta i zamku, od czasów najdawniejszych po wiek XIX. Ilustrują ją eksponaty archeologiczne i historyczne ze zbiorów bielskiego Muzeum pozyskane w trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych na tym terenie przez Dział Archeologii Muzeum w Bielsku-Białej, oraz depozyty z innych placówek. Do najstarszych prezentowanych zabytków należą narzędzia krzemienne oraz toporki kamienne z terenu Śląska Cieszyńskiego i okolic. Kolejną grupę eksponatów stanowią zabytki tzw. kultury łużyckiej z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Najstarszym w rejonie Bielska reliktem osadnictwa średniowiecznego jest grodzisko w Starym Bielsku, z tego okresu pochodzą miedzy innymi; kolekcja naczyń glinianych oraz przedmiotów żelaznych (klucze, gwoździe oraz łańcuchy). Część historyczną wystawy prezentują kolejne dwie sale związane są z dziejami Bielska, Białej i okolic z okresu od XVII wieku do 1939 roku. Na wystawie zobaczyć możemy przeważenie dokumenty m.in. reprodukcję najstarszego znanego widoku Bielska z 1801 roku, fotografie i widokówki z przełomu XIX i XX wieku, zabytkowe rękopiśmienne księgi gruntowe, mapę Śląska z połowy XIX wieku, inwentarze, dokumenty pregaminowe z lat 1757 i 1766, które przedstawiają potwierdzenie swobody wyznaniowe tutejszych luteran przez królów polskich – Augusta III Sasa i Stanisława Augusta Poniatowskiego (ważna karta historii dla tej miejscowości z tego okresu). Do ciekawych eksponatów należą również dokumenty związane z historią cechów rzemieślniczych, które miały decydujące znaczenie dla rozwoju obu miast. W skład wystawy historycznej wchodzą także dokumenty magistrackie oraz świadectwa szkolne wydane przez ewangelickie i katolickie szkoły w Bielsku i Białej z XIX wieku, a także inne interesujące obiekty dotyczące dziejów miasta.
Wystawa Sztuki Polskiej i Europejskiej XIV−XVII Wieku Ekspozycję otwarto w 2006 roku, na wystawie prezentowane są przykłady średniowiecznej i renesansowej rzeźby, malarstwa tablicowego, XVI-wiecznych witraży o tematyce sakralnej i świeckiej oraz XVII-wiecznego niderlandzkiego, francuskiego, włoskiego i polskiego malarstwa oraz rzemiosła.
Galeria Malarstwa Portretowego XIX i Pierwszej Połowy XX wieku Malarstwo portretowe wyeksponowane zostało w drugiej części korytarza, biegnącego wzdłuż sal skrzydła południowego zamku Sułkowskich. Prezentowane płótna powstały na przestrzeni 147 lat, co pozwala prześledzić zmiany zachodzące w sposobie przedstawiania wizerunków kobiet i mężczyzn, od bardzo oficjalnych po niezwykle pogłębione w wyrazie psychologicznym. Najstarszym obiektem jest obraz namalowany w 1800 roku.
Salon Muzyczny Znajduje się w centralnej części skrzydła południowego. Jest to najbardziej okazałe i reprezentacyjne pomieszczenie w zamku, utrzymane w duchu klasycyzmu wzbogacone zabytkową polichromią oraz XVIII-wiecznym wyposażeniem mebli i obrazów. Salon Muzyczny, prócz funkcji muzealnej, pełni także rolę pomieszczenia, gdzie odbywają się jedne z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Bielsku-Białej.
Gabinet Pana i Damski Salonik Dwie sale pierwszego piętra skrzydła północnego zamku. W salach tych wyeksponowano pamiątki po rodzinie Sułkowskich przekazane do zbiorów Muzeum przez Hubertusa Sułkowskiego, m.in. srebrny komplet do kawy, zdobiony grawerowanym monogramem Sułkowskich, porcelanowy komplet toaletowy z monogramem Taidy Sułkowskiej, akwarele przedstawiające Ludwika Jana Nepomucena Sułkowskiego i jego brata Maksymiliana, grafikę z wizerunkiem nestora rodu, pierwszego właściciela księstwa bielskiego Aleksandra Józefa Sułkowskiego. W jednej z sal zaaranżowano rodzaj męskiego gabinetu z empirowymi meblami zdobionymi okuciami z brązu złoconego. Druga sala została zaaranżowana jako Damski Salonik z białymi meblami, którego ozdobą, obok rokokowych grafik, jest biały, cylindryczny piec z dekorowanymi kaflami.
Salon Mieszczański Kolejna sala to XIX-wieczny Salon Biedermeierowski czyli mieszczański klasyczny dla mieszczańsko-przemysłowej społeczności Bielska i Białej tego czasu. Na wystawie tej została wyeksponowana twórczość malarska Petera Michala Bohúňa. Uzupełnieniem malarstwa są meble charakteryzujące się prostotą i funkcjonalnością konstrukcji oraz solidnością rzemieślniczego wykonania. Możemy tu zobaczyć tak popularne w owym czasie, stoły na jednej nodze, kanapy, fotele i krzeseł. Są tu również popularne stoliki do robót ręcznych, zwane niciakami, i wzorniki haftów biedermeierowskich. Nieodzownym wyposażeniem biedermeierowskiego wnętrza były komody, sekretery i serwantki wypełnione porcelaną, szkłem i różnego rodzaju bibelotami.
Strzelnica Sala znajduje się na parterze zamku, zgromadzono w niej kolekcję broni i eksponaty związane z kulturą łowiecką i strzelecką. Na wystawie zobaczyć możemy m.in. szable, półszable, pałasze (austriackie, francuskie, polskie, pruskie, rosyjskie). Na uwagę zasługuje głownia szabli polskiej, rapier koszowy, dragońskie i kozackie szaszki, polskie szable oficerskie, szable urzędników i profesorów monarchii austro-węgierskiej czy pruska szabla artylerii polowej. Odrębne miejsce zajmuje broń kłująca, czyli różnego typu bagnety nakładane na karabiny, głównie typu Mauser, a także Gras i inne. Z zakresu broni palnej zobaczyć możemy tylko broń krótką, czyli pistolety. Interesującą grupę stanowi broń z XVI–XVII wieku, są to proste włócznie oraz halabardy. Całość dopełniają eksponaty, które swoją tematyką nawiązują do wojskowości, historii bitew, rodzajów formacji wojskowych, ich uzbrojenia i umundurowania.
Sala z Rycerzem – Lapidarium Sala ta stanowi szczególny rodzaj ekspozycji muzealnej. Jest ona próbą ukazania, za pomocą odsłoniętych reliktów architektonicznych, dziejów bielskiego zamku. Najstarszymi eksponowanymi architektonicznymi na wystawie są: fragment średniowiecznego muru obronnego okalającego miasto oraz południowo-wschodni narożnik dawnej bramy miejskiej z drugiego ćwierci XIV wieku, zaadaptowanej w XV wieku na basztę zamkową. Jednak najistotniejszym elementem prezentowanej ekspozycji, a jednocześnie jednym z najbardziej efektownych akcentów dawnego wystroju jest zachowany fragment renesansowej kompozycji malarskiej, znajdujący się niegdyś nad wejściem do głównego budynku zamkowego. Według opinii specjalistów jest to jeden z najlepiej zachowanych przykładów świeckiego malarstwa renesansowego na terenie Śląska.
Źródło: Gazeta informacyjna Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej „Wystawnik”, strona internetowa muzeum zamkowego – wystawy czasowe, Wikipedia, Przewodnik turystyczny Bielska-Białej, zamkowe tablice informacyjne.
Czy wiesz że… Według legendy w miejscu dzisiejszego zamku miał znajdować się kiedyś gródek rozbójników, napadających na podróżujących kupców. Książę opolski Kazimierz miał zdobyć ów gród, a w miejscu tym wystawił zameczek myśliwski, który z czasem rozbudowano do postaci okazałego zamku, przy którym rozwinęło się miasto Bielsko.
Atrium Wystawa czasowa w Atrium – dwie płyty nagrobne W sali militariów – strzelnica W sali militariów – strzelnica W salonie niebieskim Reprezentacyjna klatka schodowa Klatka schodowa Galeria malarstwa portretowego
Wystawa prezentująca parafię ewangelicką z Jaworza Salon muzyczny Salon muzyczny Salon Biedemeierowski – tzw. mieszczański Salon Biedemeierowski – tzw. mieszczański Salon Biedemeierowski – tzw. mieszczański Sala niebieska z galerią sztuki Sala niebieska z galerią sztuki Sala im. A. Bunscha Sala historyczna Sala historyczna Damski salonik Sala etongraficzna
Dzieje zamku Sułkowscy herbu Sulima – polska rodzina szlachecka. Do znaczenia doszła w XVIII wieku za sprawą Aleksandra Józefa Sułkowskiego, który był naturalnym synem króla polskiego Augusta II Mocnego i piastował wiele ważnych stanowisk w okresie panowania Augusta III. Więcej o rodzie Sułkowskich czytaj…
Początki budownictwa obronnego na wzgórzu zamkowym są ciągle zagadkowe. Wielu badaczy wiąże je z funkcjonowaniem tu już w XIII wieku drewnianego gródka – strażnicy książęcej. Brak jednak bezpośrednich dowodów dla istnienia tego obiektu w tym czasie. Powstanie pierwszej fazy zamku murowanego przypada na 3. ćwierć XIV Wieku (po 1358 roku). Do zbudowanego już w I połowie XIV wieku północnego odcinka muru miejskiego dostawiono okazały budynek. Miał on formę zwartej bryły o rzucie wydłużonego trapezu (długość ok. 25 metrów, szerokość 13 m.), którego przyziemna i wyższa kondygnacja zostały rozbite dwoma symetrycznie ustawionymi filarami. Budynek ten stanowił element książęcych zespołów rezydencjonalnych, a ich funkcja związana była ściśle z działalnością ośrodków władzy. Całość oddzielona była od strony miasta murem. W bezpośrednim sąsiedztwie zamku znajdował się budynek dolnej bramy głównej. Zamek został wzniesiony przypuszczalnie z fundacji księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka (1358-1410). Charakterystyczny rzut budowli i rozplanowanie wnętrz wskazuje wyraźne związki z budynkami rezydencjonalnymi z tego okresu w zamkach czeskich. Przez następne stulecia był stopniowo rozbudowywany i przekształcany. Związane to było z okresem niepokojów podczas toczących się wojen husyckich (teren ten należał wówczas do korony czeskiej) oraz z przesunięciem granicy Królestwa Czeskiego i Polskiego nad rzekę Białą, po wykupieniu przez króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka księstwa oświęcimskiego w 1457 roku. I tak przez stulecia pełnił rolę śląskiej warowni granicznej, najpierw strzegąc granicy księstw dzielnicowych cieszyńskiego i oświęcimskiego, od połowy XV wieku granicy państwowej czesko-polskiej, a od 1526 roku austriacko-polskiej. Od 1572 roku był centrum administracyjno-gospodarczym samodzielnego bielskiego państwa stanowego, którym władali przedstawiciele szlacheckich rodzin Promnitz, Schaffgotsch, a w 1592 roku kupił go węgierski magnat Sunnegh i przebudował w stylu renesansowym. W 1646 roku warownia została zdobyta i spalona przez wojska szwedzkie. Kolejne zniszczenia poczyniły pożary w 1659 i 1664. Zamek został odbudowany, a odrestaurowany dziedziniec otoczony krużgankami. W 1752 roku owo państwo stanowe podniesione zostało do rzędu księstwa i przeszło w ręce familii Sułkowskich. Księstwo bielskie istniało do 1849 roku, kiedy to podczas wprowadzania w Austrii nowoczesnego podziału administracyjnego, likwidującego stare struktury feudalne, jego tereny weszły w skład bielskiego starostwa powiatowego. Sam zamek oraz liczne dobra w okolicy miasta pozostawały w posiadaniu Sułkowskich do 1945 roku. Ostatni właściciel Aleksander Ludwik Sułkowski przeprowadził gruntowny remont, który pozbawił zamek charakteru obronnego. Po II wojnie światowej budynek przejęty został przez Państwo i służył jako siedziba licznych instytucji kulturalnych w tym Muzeum. Od 1983 roku jego jedynym użytkownikiem jest Muzeum, które od roku 2000 nosi nazwę Muzeum w Bielsku-Białej i jest Instytucją Kultury Samorządu Województwa Śląskiego.
Najstarszy opis zamku zawarty w urbarzu państwa bielskiego z 1571 roku: Po pierwsze jest zamek w mieście Bielsku położony, dobrze wymurowany, w nim 15 pokojów oraz izb, też 22 starannie utrzymane sklepione pomieszczenia, duże i małe, wraz z nowo wzniesionym murowanym budynkiem browaru i słodowni, który poza obrębem zamku, lecz tuż obok jest ulokowany, do tego przynależne stajnie, duży spichlerz, pralnia oraz izby kąpielowe, obok których woda przepływa. Dalej przy zamku tym jest sad duży z urodzajnymi owocowymi drzewami, w nim również wszelakie zioła w razie potrzeby uprawiane być mogą, obok także łąka, i jest też przy nich nowo założony ogród chmielowy, w nim około poczwórnego małdra chmielu rok w rok rosnąć może. Są też w dwóch miejscach dobre stawy do zamku należące, gdzie wody nie zbraknie, w których ryby zimową porą trzymać można.
Zamek na starej fotografii
Strona internetowa : www.muzeum.bielsko.pl
Kontakt : ul. Wzgórze 16 tel. 338111035
Parking : Znajduje się przy zamku, płatny od godziny
Robienie zdjęć w muzeum zamkowym jest dozwolone, bez użycia lampy błyskowej.
Godziny otwarcia : Poniedziałek nieczynne, wtorek, sobota 9:00-15:00, środa, czwartek, piątek 9:00-16:00, niedziela 10:-18:00. Ostatnie wejście dla grup odbywa się na 90 minut, a dla osób indywidualnych 60 minut przed zamknięciem Muzeum.
Cennik biletów najlepiej sprawdzić na www.muzeum.bielsko.pl/pl/bilety, ponieważ ceny uzależnione od tego co chcemy zobaczyć (ekspozycja stała, czasowa, zbrojownia, itp) oraz jaki bilet potrzebujemy (ulgowy, rodzinny…). Warto dodać, że sobota jest dniem bezpłatnego wstępu (z wyłączeniem wystaw czasowych) i usługi przewodnika.
Wirtualny spacer po muzeum – www.muzeum.bielsko.pl/panoramy/zamek/