Pałac w Kończycach Wielkich

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Miejscowość Kończyce Wielkie

Kończyce Wielkie położone są w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Hażlach, w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Pierwsza wzmianka o Kończycach Wielkich zwanych wtedy Kończycami Książęcymi, pochodzi z około 1305 roku. W tym czasie biskupstwo wrocławskie sporządziło tzw. „Księgę uposażeń”, czyli wykaz osad zobowiązanych do płacenia dziesięciny na rzecz biskupów wrocławskich. Zaś w roku 1335 w spisie nuncjusza papieskiego Gelharda Kończyce Wielkie figurują jako wioska odprowadzająca daninę świętopietrza (świętopietrze – danina płacona bezpośrednio do Watykanu, uiszczana do dziś). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego. Od pobliskich Kończyc Małych różniła się tym, że były wsią rycerską. Własnością książąt cieszyńskich była do XV wieku. Kolejne wieki to częste zmiany właścicieli, była własnością Mniszków z Kończyc, Karwińskich z Karwiny i Bludowskich z Błędowic. W ręce Wilczków wieś weszła w wyniku małżeństwa Ewy Bludowskiej z Mikołajem Wilczkiem z Dobrej Ziemicy na początku XVII wieku, a w XIX weszła w posiadanie hrabiowskiego rodu Larisch von Mönnich. Ostatnią właścicielką Kończyc Wielkich oraz rodowego pałacu była hrabina Gabriela von Thun und Hohenstein, znana filantropka, w młodości dama wiedeńskiego dworu, żona hrabiego Ferdynanda Thuna, adiutanta cesarza Franciszka Józefa I, znana powszechnie jako „Dobra Pani z Kończyc Wielkich”. Po wojnie komunistyczne władze odebrały jej pałac.
W Kończycach Wielkich utworzono ścieżkę zdrowia, która upamiętnia w/w Gabrielę hrabinę Thun-Hohenstein. Na ścieżce znajdują się cztery zabytki, które warto zobaczyć. Pierwszy z nich to: Zabytkowy Pałac z przełomu XVII i XVIII wieku (w stylu Baroku Francuskiego) Hrabiny Gabrieli von Thun und Hohenstein, kolejny położony obok pałacu zabytek to kaplica, w której znajdują się groby właścicieli wsi. Trzeci zabytek to jeden z największych drewnianych na Śląsku Cieszyńskim, wybudowany w 1777 roku a przebudowany w XIX wieku, kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła i czwarty to pięknie odnowiony Folwark Ziemiański z 1760 roku „Karłowiec”. Do roku 1945 Folwark był własnością hrabiny Gabrieli von Thun und Hohenstein. Obecnie gospodarstwo agroturystyczne. Ponadto warto zwrócić uwagę na pomniki przyrody – dwa okazałe dęby szypułkowe liczące ponad 750 lat oraz Zielona Grusza, ciekawostka historyczno-przyrodnicza, o której mówi się że, posadzono ją na pamiątkę zniesienia pańszczyzny w roku 1848.

Zabytki na ścieżce zdrowia Hrabiny Gabrieli Thun-Hohenstein – Pałac w Kończycach Wielkich

Gabriela hrabina von Thun und Hohenstein (1872-1957)

Wielkokończycka posiadłość rodowa powstała pod koniec XVII wieku, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej budowli z XVI wieku. Pałac zbudował marszałek krajowy Księstwa Cieszyńskiego, baron Jerzy Fryderyk Wilczek, syn kończyckiego dziedzica Frderyka Jerzego Wilczka i Francuzki Joanny de Ferret. Budynek był wielokrotnie przebudowywany i powiększany. Swoje obecne, barokowo-klasycystyczne, francuskie wykończenie uzyskał pod koniec XIX wieku. Obok pałacu kolejni właściciele Kończyc – Harasowscy z Harasowa, wystawili w 1776 roku murowaną kaplicę, w której znajdują się groby właścicieli wsi. W 1825 roku kończycki pałac wybrała na swoją rezydencję hrabina Henrietta Larisch von Monnich. Jednak w pamięci mieszkańców ziemi cieszyńskiej zapisała się w szczególności ostatnia jego posiadaczka, której warto poświęcić chwilkę – hrabina Gabriela von Thun und Hohenstein. Była dziedziczką rodu Larischów-Monnichów, wyszła za hrabiego Feliksa Thuna Hohensteina adiutanta cesarza Franciszka Józefa I. Uważana była za jedną z najurodziwszych dam dworu cesarzowej. Hrabina zapisała się w pamięci mieszkańców jako ”Dobrą Panią z Kończyc Wielkich” organizowała zbiórki pieniedzy dla biednych, przyjęcia w przypałacowym ogrodzie dla dzieci z okolicy. Starała się także załatwiać kończyckiej młodzieży dostęp do opieki medycznej i edukacyjnej wspierając stypendiami bardziej uzdolnionych. Angażowała się nie tylko w życie Kończyc Wielkich, ufundowała jeden z pawilonów Szpitala Śląskiego w Cieszynie. Mimo że z urodzenia była Austriaczką, wspierała propolskie działania m.in w 1914 roku legiony Józefa Piłsudskiego, zaś w roku 1918 Radę Narodową dla Śląska Cieszyńskiego. Za swoje zasługi została wyróżniona honorowym obywatelstwem miasta Cieszyna, natomiast polskie władze państwowe odznaczyły ją Orderem Odrodzenia Polski „Polonia Restituta”. Po II wojnie światowej komunistyczne władze odebrały hrabinie majątek ziemski w Kończycach Wielkich oraz pałac, tworząc w nim w 1952 roku dom dziecka. Hrabina nie opuściła jednak Polski, lecz zamieszkała w skromnych warunkach w Cieszynie, gdzie zmarła w 1957 roku. Pochowano ją na kończyckim cmentarzu w rodzinnym grobie obok męża i siostry.
Historia urokliwego, położonego w pięknej okolicy pałacu, w którym hrabina spędziła większą część życia, nadal wzbudza duże zainteresowanie. Trójkondygnacyjny budynek pałacu zbudowany jest na planie litery L. Od północno-zachodniej strony znajduje się dobudowane później skrzydło. Obie części łączy czworoboczna wieża z czterospadowym hełmem. Na pierwszym piętrze, znajduje się sala reprezentacyjna z wyjściem na taras nad podcieniem. Od strony wejścia głównego na poziomie I piętra znajduje się taras oparty na filarach. Budynek jest częściowo podpiwniczony w narożniku południowo wschodnim oraz w kwadratowej części skrzydła południowego. Wokół niego powstał angielski park krajobrazowy ze sztucznym stawem. Zespół pałacowo-parkowy został wpisany do rejestru zabytków na podstawie decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bielsku Białej.
Od 2007 roku kończycki barokowo-klasycystyczny pałac rodu Larisch von Mönnich znajduje się w rękach prywatnych właścicieli, którzy wraz z przyległym parkiem nabyli go od reprezentujących Skarb Państwa władz Powiatu Cieszyńskiego. Plany utworzenia w Kończycach Wielkich hotelu niestety nie powiodły się, więc pod koniec roku 2010 zespół pałacowo-parkowy został ponownie wystawiony do sprzedaży.

Źródło: Tablice informacyjne, Wikipedia, Przewodniki, Informator turystyczny – Śląsk Cieszyński

Kaplica zamkowa Opatrzności Bożej

Późnobarokowa kaplica Opatrzności Bożej znajduje się tuż obok pałacu Larischów, po jego wschodniej stronie. Wcześniej w tym miejscu wznosił się drewniany obiekt z 1686 roku. W 1767 roku zbudowano kaplicę z cegły i kamienia, zwieńczoną prezbiterium na północ. W XIX wieku stała się ona miejscem coraz liczniejszych pielgrzymek z najbliższej okolicy i Cieszyna. W oknach prezbiterium kaplicy znajdują się dwa „witraże” z przedstawieniem Opatrzności Bożej i Świętej Rodziny. Nie są to jednak witraże wykonane w tradycyjnej formie ze szklanych płytek łączonych ołowianymi ramkami, lecz nowoczesne obrazy wyrzeźbione w pleksiglasie. W 1938 roku podarował je kaplicy jeden z synów hrabiny Gabrieli Thun-Hohenstein, który w 1928 roku jako pierwszy rozpoczął w Niemczech produkcję szkła organicznego, czyli pleksiglasu.

Folwark ziemski „Karłowiec”

Folwark zbudowano w 1760 roku. Wcześniej w tym miejscu istniał folwark o zabudowie drewnianej. Po wojnie, przez krótki okres, znajdowało się w nim gospodarstwo rolne Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego. Dalsza historia folwarku związana jest z powstałą w 1952 roku Stadniną Koni w Pruchnej. W gospodarstwie w Kończycach Wielkich hodowane bydło mleczne, a także w mniejszym zakresie konie. W latach 2009-2010 w folwarku pod nadzorem konserwatora zabytków przeprowadzono prace remontowe i modernizacyjne, które przystosowały ten obiekt do roli gospodarstwa agroturystycznego. Dziś w zabudowaniach mieści się sala przyjęć na 150 osób oraz pokoje gościnne.

Kościół pw. ś. Michała Archanioła

Parafia w Kończycach Wielkich została po raz pierwszy wzmiankowana w spisie świętopietrza z 1335 roku. Poprzednik obecnego kościoła, również drewniany i pod tym samym wezwaniem, lecz mniejszy, opisany jest w protokołach wizytacyjnych z 1679 i 1688 roku. Protokół z 1679 roku brzmi: „W Wielkich Kończycach kościół parafialny św. Michała Archanioła drewniany, uważany za konsekrowany ze względu na zwyczaj obchodzenia kiermasza w 16 niedzielę po Zielonych Świątkach pod patronatem miejscowego pana, którym jest pan baron Jerzy Fryderyk Wilczek z Dobrej i Hulczyna„. Nowe szczegóły mieści protokół wizytacyjny z 1680 roku „Kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła, który znajdował się w rękach heretyków, jest cały drewniany i starożytny, ściany są pomalowane„. Obecny kościół wybudowano w 1777 roku. Data ta jest uwidoczniona na ławkach kościelnych, potwierdzona także notatkami, znajdującymi się w archiwum parafialnym oraz na belce pod oratorium z prawej strony. Kościół zawdzięcza swoje powstanie w tym czasie niezwykłej ofiarności proboszcza ks. Szymona Świeżego z Kończyc Wielkich. W 1774 rozpoczęto budować nowy i obecny kościół parafialny. Gdy po trzech latach ukończono wznosić dach, stary kościół rozebrano. Ze starego kościoła zachowano zamontowane w wieży dzwony, na największym można wyczytać rok powstania 1489, mniejszy jest z 1555 roku. Trzeci dzwon w starym kościele był z 1623, a sygnaturka z 1752. Warto dodać iż, zasłużonego księdza proboszcza Szymona Świeżego pochowano przed prawym ołtarzem bocznym św. Filomeny, a podczas wymiany drewnianej posadzki w latach 1980-1981 natrafiono na kości ludzkie, przypuszcza się, że są to właśnie szczątki ks. Szymona Świeżego.
Dziś świątynia uważana jest za największy drewniany kościół na Śląsku Cieszyńskim. Ściany wieży są dość mocno pochylone co przy jej wysokości zapewnia stabilność podczas kołysania dzwonów. Budynek ogólnie jest konstrukcji zrębowej, który stoi na podmurowaniu. Kościół jest jednonawowy, z węższym i niższym prezbiterium, zwróconym na południowy wschód. Wnętrze kryje płaski strop. Wyposażenie jest skromne i barokowe. Ołtarz główny przedstawia patrona świątyni, św. Michała Archanioła, a poza nim w świątyni mieszczą się dwa boczne, XIX-wieczne ołtarze, warto również zwrócić uwagę na rokokową chrzcielnicę z wizerunkiem chrztu Chrystusa. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Śląskiego.

Źródło: Tablica informacyjna przy kościele, Wikipedia, Informator turystyczny – Śląsk Cieszyński

Ławeczka Hrabiny przy kościele

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.