Mały Wawel czyli Zamek w Suchej Beskidzkiej

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Miasto Sucha Beskidzka

Sucha Beskidzka (do 1965 roku Sucha) to miasto w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie suskim. Położone jest w niewielkiej kotlinie na skraju Beskidu Makowskiego i Beskidu Małego, u ujścia rzeki Stryszawki do Skawy. Lokowana na prawie niemieckim w 1405 roku, otrzymała prawa miejskie w 1896 roku. W 1554 roku Stanisław Słupski sprzedał Suchą złotnikowi krakowskiemu Gaspare Castiglione, który po uzyskaniu szlachectwa przybrał od swojej posiadłości polskie nazwisko – Kasper Suski. Z osobą Kaspra Suskiego wiąże się budowa zamku, który miał stać się na kilkaset kolejnych lat głównym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym okolicznych terenów.

Zamek w Suchej Beskidzkiej

Drzeworyt według rysunku A.Kozarskiego, Tygodnik Ilustrowany 1873

Zamek w Suchej Beskidzkiej (Zamek Suski) (Mapa Google) położony jest kilkaset metrów na północ od centrum miasta, u stóp góry Jasień. Nazywany jest często „Małym Wawelem”, a to dlatego iż, piętrowe arkadowe krużganki zamku suskiego przypominają te wawelskie. Tutejsza rezydencja jednak różni się znacznie od Wawelu formą, ma nieregularny kształt, tylko trzy skrzydła z otwartym na wschód dziedzińcem. Skrzydła południowe i zachodnie są dwupiętrowe, a skrzydło północne – parterowe.
Zacznijmy jednak od początku. Dzieje zamku w Suchej sięgają połowy XVI wieku, kiedy to wyżej wspomniany Gaspare Castiglione vel Kasper Suski poprzez mariaż z córką Stanisława Słupskiego, został dziedzicem wsi i w 1554 roku na miejscu drewnianego dworku Słupskich wzniósł kamienno-drewniany dwór obronny, dziś stanowiący fragment skrzydła południowego. Kasper Castiglione-Suski zmarł w 1589 roku. Zapewne jeszcze przed śmiercią zdołał rozbudować dwór ku zachodowi o kolejne, pojedyncze pomieszczenia na wszystkich kondygnacjach. Po Kasprze dobra suskie odziedziczyli jego synowie, Adam i niepełnoletni jeszcze wówczas Mikołaj. W roku 1598 dokonali podziału: Adam objął m.in. połowę Suchej i Stryszów. Mikołaj zaś część Suchej z dworem. Obaj nie byli dobrymi gospodarzami; Mikołaj bezpośrednio po podziale zastawił swą część majątku potężnemu Mikołajowi Komorowskiemu. W roku 1608 Komorowscy herbu Korczak – właściciele sąsiedniego „państwa żywieckiego”, rezydujący w żywieckim zamku ostatecznie przejęli Suchą. W wyniku dokonanego w tymże roku, po śmierci głowy rodu Krzysztofa Komorowskiego, podziału dóbr między jego synów, Suchą otrzymał Piotr Komorowski, który dokonał zasadniczej rozbudowy dworu, przekształcając go w imponującą rezydencję w stylu renesansowym poprzez dobudowanie do wcześniejszej budowli dwupiętrowych skrzydeł: południowego i zachodniego oraz parterowego skrzydła północnego.
W ręku Komorowskich dobra suskie pozostawały do 1665 roku, gdy w wyniku małżeństwa Konstancji Krystyny Komorowskiej z Janem Wielopolskim wzbogaciły liczne majętności tego rodu. Kolejnej rozbudowy dokonała na początku XVIII wieku Anna Wielopolska, która dobudowała dwie wieże i zmodernizowała wnętrze zamku. Wielopolscy byli najdłużej w posiadaniu zamku – byli jego właścicielami w latach 1665–1843.
Doba konfederacji barskiej, rozbiorów i czasy porozbiorowe to niekorzystny okres w historii dóbr suskich, których właściciele Wielopolscy poważnie się zadłużyli. W latach 1843–1846 dobra suskie przejął od Jana Kantego Wielopolskiego Aleksander Branicki herbu Korczak. Zdecydował on o rozebraniu murów otaczających zamek, a przede wszystkim o zburzeniu jego skrzydła wschodniego wraz z bramą wjazdową. Wybudował zaś neogotycką oranżerię i niewysoki kamienny mur wokół parku. W latach 1882–1887 jego syn hrabia Władysław Branicki zdecydował się przeprowadzić generalną restaurację zamku pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego. Niestety kilkanaście lat później, w 1905 roku, zamek zniszczył dotkliwy pożar. Odbudowy podjął się ponownie ten sam architekt. Warto w tym miejscu dodać, że Braniccy zgromadzili na zamku bogatą bibliotekę i liczne dzieła sztuki.
Po śmierci Władysława Branickiego dobra suskie z pałacem i biblioteką (noszącą już wówczas nazwę „Biblioteki hr. Branickich w Suchej”) odziedziczyła jego córka Anna, żona hrabiego Juliusza Tarnowskiego z Końskich i to w ich ręce przeszedł zamek, który był w posiadaniu aż do wybuchu II wojny światowej.
W czasie II wojny światowej Zamek zajęli Niemcy, a później wojska radzieckie. Okupacja hitlerowska i pierwsze miesiące „nowej władzy” w roku 1945 przyniosły tu jak i w całej Polsce zniszczenie. Cenne zbiory biblioteczno-muzealne uległy rozproszeniu, rabunkom i dewastacji, a ich resztki znajdują się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Po wojnie w zamku mieściło się Liceum Ogólnokształcące, internat oraz magazyny GS i prywatni lokatorzy. W latach 1968-1986 dzięki „Państwowym Zbiorom Sztuki na Wawelu” rozpoczęto prace renowacyjne w celu przygotowania obiektu na cele muzealne. W roku 1996 kompleks zamkowy został przejęty przez samorząd lokalny. Dzisiaj mieszczą się tutaj: Muzeum Miejskie (obejmujące też dwa połączone budynki gospodarcze, tzw. „Dom Ogrodnika”, gdzie umieszczono zbiory etnograficzne), hotel i restauracja „Kasper Suski” oraz miejski ośrodek kultury. Od 2016 roku po wieloletnich staraniach władz miasta Sucha Beskidzka, zespół zamkowo-parkowy ostatecznie zawartym aktem notarialnym stał się własnością miasta Sucha Beskidzka.

Park Zamkowy

W sąsiedztwie zamku znajduje się XIX-wieczny obszerny park, którego historia jest równie bogata jak samego zamku. Niewielki ogród włoski z kwiatami i warzywami istniał już za czasów Kaspra Suskiego. Za czasów kolejnych właścicieli – Komorowskich, gdy zamek stał się rezydencją magnacką w stylu renesansowym, założono również sad. Istotne przekształcenie w kompozycji otoczenia zamku nastąpiło na przełomie XVII i XVIII wieku, kiedy był własnością Wielopolskich. Ten znany ród, ulegając panującej wówczas modzie na tzw. „styl francuski” wprowadził jego elementy w architekturze oraz w jego najbliższym otoczeniu. Wówczas w miejscu dawnego sadu powstał ogród barokowy ze ścieżkami oraz stawem, nad którym wybudowano arkadowy mostek.
Kolejni właściciele Braniccy dokonali kolejnej modernizacji. Za ich czasów wyburzono wysoki kurtynowy mur od strony wschodniej, odsłaniając widok na dziedziniec i krużganki oraz przekomponowano po raz kolejny ogród, tym razem w stylu angielskiego parku krajobrazowego. Również Braniccy w miejscu starszego budynku, który istniał już za czasów Wielopolskich, wznieśli neogotycką oranżerię, w której hodowali rośliny egzotyczne. Taka kompozycja ogrodu nie zmieniła się za czasów kolejnego rodu – Tarnowskich i przetrwała do wybuchu II wojny światowej.
Okres wojny i czasy powojenne naruszyły znacznie kompozycję parku, który odzyskuje swoją świetność od czasu, kiedy właścicielem zespołu zamkowo-parkowego stała się Gmina Sucha Beskidzka. Staraniem Gminy w latach 2017-2018 w ramach generalnego remontu zamku, w parku odnowione zostały również kamienne mostki i inne elementy małej architektury.
Dziś bez wątpienia zespół zamkowo-parkowy to najcenniejszy zabytek w Suchej Beskidzkiej, a sam park to „chyba” najpiękniejsze miejsce w tym mieście. Zachował dawny charakter, rozplanowanie alejek nosi cechy stylowe, obowiązujące w pierwszej połowie XIX wieku, z typową dla tego okresu zewnętrzną alejką na obwodzie założenia. Na jego terenie znajduje się wiele pomników przyrody m.in. dęby,lipy, kasztanowce. W ich sąsiedztwie, zwłaszcza w okresie lipca i czerwca, można podziwiać zachwycające swoim pięknem lilie złotogłów.
Warto również dodać, że z terenu parku (furtka przy oranżerii) można również podejść ścieżką przyrodniczą do Kaplicy konfederackiej na górze Jasień, która w 2018 roku została wytyczona jako główny punkt Małopolskiego Szlaku Konfederacji Barskiej.

Karczma Rzym w Suchej Beskidzkiej

Będąc w w Suchej Beskidzkiej trzeba koniecznie odwiedzić pochodzącą z XVIII wieku drewnianą Karczmę Rzym (Mapa Google). Zresztą kto wie, czy do Suchej Beskidzkiej bardziej przyciąga suski zamek, czy sława karczmy Rzym. Karczma mieści się wciąż w tej samej chacie. Kiedy nazwa zawitała na dobre w szyldzie karczmy, historia zaczęła przeplatać się z legendą Mickiewicza o Panu Twardowskim. Dziś wszystko łączy się ze szlachcicem i diabłem.
Przypomnijmy, według legendy, Twardowski był szlachcicem, zamieszkującym Kraków w XVI wieku. Zaprzedał duszę diabłu w zamian za wielką wiedzę i znajomość magii. Chciał jednakże przechytrzyć diabła, więc do podpisanego z nim cyrografu dodał paragraf mówiący o tym, że diabeł może zabrać jego duszę do piekła jedynie w Rzymie, do którego wcale nie planował się udawać. Z pomocą czarta Twardowski zyskał bogactwo i sławę, w końcu stając się dworzaninem króla Zygmunta Augusta. Po wielu latach, w karczmie pod nazwą Rzym, bies dopadł w końcu Twardowskiego i właśnie za miejsce to uważa się zabytkową karczmę Rzym w Suchej Beskidzkiej. Swoją drogą ciekawe, czy Adam Mickiewicz miał na myśli tę karczmę?
Karczma położona jest przy rynku. Od zamku oddalona zaledwie 600 metrów. Najlepiej samochód zostawić na parkingu przy zamku, a do karczmy przejść spacerkiem.
Karczma oprócz legendy i wspaniałego klimatu serwuje swym gościom jadło sporządzone na kuchni węglowej. Menu karczmy jest równie „diabelskie” co cały jej wystrój; Specjał Twardowskiego, Lody Pani Twardowskiej, Mikstura Szatańska, Diablik Twardowskiego, Napitek Zbójnicki i wiele innych potraw.

Informacje praktyczne

Przy zamku znajduje się duży darmowy parking samochodowy (Mapa Google)
Strona miasta Sucha Beskidzka – wwww.sucha-beskidzka.pl
Strona Zamek Suski – www.zameksuski.pl
Strona Muzeum Sucha Beskidzka – www.muzeum.sucha-beskidzka.pl
Godziny otwarcia muzeum zamkowe – www.muzeum.sucha-beskidzka.pl/godziny_zwiedzania.html
Strona Karczmy Rzym – www.karczma-rzym.com
Adres Karczma Rzym – Rynek 1 34-200 Sucha Beskidzka

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.