Siewierz to miejscowość położona nad Czarną Przemszą w północnej części województwa śląskiego, często nazywane jest bramą do Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Miasto należy do najstarszych grodów w Polsce, pierwszą historyczną wzmiankę o Siewierzu odnotowano w dokumencie z 1105 roku, pisano w nim o dochodach z targu, karczmy oraz jatki jakie z Siewierza uzyskuje Opactwo Benedyktynów w Tyńcu pod Krakowem. Dodatkowo w dokumentach znajdziemy opis, że w XII wieku Siewierz był osadą targową, a od początku XIII wieku siedzibą kasztelanii.
Zamek na litografii 1881 r. Napoleon Orda
Dzieje tej miejscowości nierozerwalnie łączą się z siewierskim średniowiecznym zamkiem biskupów krakowskich. Badania archeologiczne przeprowadzone na początku lat siedemdziesiątych XX wieku wykazały, iż przed wzniesieniem murowanej warowni funkcjonowało tu drewniano-ziemne założenie obronne. Miało ono powstać najprawdopodobniej w XII wieku, zaś budowę murowanego zamku w stylu gotyckim rozpoczęli książęta bytomscy na początku XIV wieku. W owym czasie zamek składał się z wieży ostatniej obrony tzw. stołpu, zwieńczonego murami obronnymi i z budynkiem mieszkalnym.
Zamek pozostał w rękach książąt śląskich do roku 1443, kiedy to wraz z całym przyległym obszarem został on sprzedany ówczesnemu biskupowi krakowskiemu – Zbigniewowi Oleśnickiemu. Sporządzony dokument kupna ustanowił władzę książęcą dla obecnego i kolejnych biskupów krakowskich, gdzie jego następcy tytułowali się książętami na Siewierzu i sprawowali suwerenną władzę na tym terytorium. Pod rządami duchownych zamek zaczął pełnić rolę administracyjną i polityczną Księstwa Siewierskiego. Ponadto przechowywano w nim księgi ziemskie, grodzkie i trybunalskie.
Wszystko to wpłynęło na zmiany zachodzące stopniowo w architekturze zamku, który w tym czasie został znacząco rozbudowany oraz nabrał reprezentacyjnego wyglądu. Przebudowano go na gotycką murowaną warownię, założoną na planie zbliżonym do elipsy, z której zachowały się przede wszystkim mury zewnętrzne. Dopiero wiek XVI, a dokładniej lata od 1533 do 1574, przyniosły pełną rozbudowę. Wtedy to w ramach starych murów powstały zabudowania mieszkalne. Od strony wjazdu postawiono wieże bramną, tzw. „szlachecką”, a wewnątrz powstał dziedziniec. Dookoła biegły krużganki sięgające trzech kondygnacji. Jedna jedyna kolumienka z tego całgo zespołu zachowała się na ścianie wchodniej skrzydła zachodniego do dziś. Istotną jednak sprawą wymagającą opisania, jest bardzo dobry, przemyślany system obronny obiektu. Zamek został przystosowany do wykorzystania broni palnej. Na stałe wyposażono go w 10 armat, dwa moździerze ustawione na barbakanie, 15 hakownic i muszkiety w baszcie. Wstęp do zamku broniły wysunięty ku północy barbakan ze strzelnicami. Nad nim panowała wieża ogniowa (tzw. szlachecka), z której z zachowanych powyżej pierwszego piętra strzelnic kluczowych można było prowadzić ostrzał. Zamku poza murami gotyckimi bronił czworobok niższych murów, tak zwany parkan, a wszystko to otoczone było fosą zasilaną wodami z pobliskiej Przemszy. Jeżeli jeszcze dodamy istniejące tu niegdyś błota i moczary, należy stwierdzić, że siedziba biskupów była naprawdę trudnym punktem do zdobycia nawet przez duży oddział wojsk.
Zamek był wielokrotnie wykorzystywany militarnie w okresie wojen, jakie przetoczyły się przez te tereny w XVII i XVIII wieku. Choć w XVII wieku miał imponujące uzbrojenie i był dobrze położony, nie uchroniło to obrońców przed szwedzkim najazdem. Zamek jak wiele innych twierdz jeszcze groźniejszych w Rzeczypospolitej, poddało się armi Karola Gustawa. W teorii Księstwo Siewierskie zachowywało wówczas neutralność, ponieważ jednak wewnątrz schronił się oddział Stefana Czarnieckiego, Szwedzi obiekt zdobyli i splądrowali.
Ostatnia większa przebudowa zamku miała miejsce pod koniec XVII wieku, gdy dobudowano skrzydło wschodnie i barokowy hełm na baszcie. Niestety z biegiem czasu mimo prowadzonych prac remontowych pogarszał się stan obiektu, a gdy w 1800 roku umarł Feliks Turski, ostatni książę-biskup rezydujący na zamku siewierskim opuszczona warownia stopniowo popadała w coraz większą ruinę.
W 1790 roku Sejm Wielki zlikwidował Księstwo Siewierskie, wcielając je do Rzeczypospolitej. W trakcie III rozbioru Polski ziemie byłego Księstwa trafiły pod zabór pruski, a na zamku urządzono manufakturę sukienniczą. Niedługo potem, w roku 1815 tereny zostały wcielone do Królestwa Kongresowego w zaborze rosyjskim. Od tej chwili Siewierz zaczął tracić na znaczeniu. Zamek zamieszkany był od swoich początków aż do 1807 roku, w tym czasie posiadał jeszcze wszystkie dachy kryte gontem i stolarkę okienną, a także charakterystyczny w/w barokowy hełm na wieży bramnej.
Trwający sto pięćdziesiąt lat rozkład warowni, powstrzymały dopiero w latach 50-tych i 70-tych XX wieku prowadzone z przerwami do dziś prace mające na celu zabezpieczenie budowli. Powstała między innymi platforma widokowa, wraz ze schodami w wieży bramnej zamku. Zrekonstruowano działający drewniany most zwodzony wraz z kładką dla pieszych. Ponadto: wybrukowano dziedziniec zabezpieczając przy tym jego oryginalne fragmenty, odbudowano i zabezpieczono kolejne części murów.
Dziś Zamek w Siewierzu jest najlepiej rozpoznawalnym symbolem miasta i stanowi tzw. trwałą ruinę. Stał się centrum kulturalno-rozrywkowym. Odbywają się w nim historyczne widowiska, imprezy edukacyjne, koncerty, występy teatralne oraz występy rycerzy z grup rekonstrukcyjnych. W piwnicach urządzono wystawę eksponatów archeologicznych.
Popularne w tej chwili... Udostępniony jest do zwiedzania. W sezonie letnim (maj-wrzesień) zamek można zwiedzać: od poniedziałku do piątku w godzinach od 10.00 do 15.00 a w weekend od 10.00 do 18.00. Zwiedzanie odbywa się za pośrednictwem Punktu Informacji Turystycznej w Siewierzu – Izby Tradycji i Kultury Dawnej w Siewierzu. Ważna informacja dla zmotoryzowanych, tuż obok zamku dostępny jest duży darmowy parking.
Żródło: Wikipedia, www.zabytek.pl/pl/obiekty/siewierz-zamek-biskupow-krakowskich, Zamki i ich Tajemnice, www.ibrbs.pl (księstwo siewierskie), Portal Powiatu Tarnogórskiego www.www.tg.net.pl
