Zamek Oppersdorffów w Głogówku

Głogówek to miasto o 800-letniej historii. Leży na południu województwa opolskiego w powiecie prudnickim nad brzegiem rzeki Osobłogi, w sąsiedztwie Gór Opawskich, około 10 km od granicy z Czechami i 40 km od stolicy województwa – Opola. Mimo, że jest niewielkim miasteczkiem posiada niezwykle ciekawą i bogatą historię, a do tego może poszczycić się licznymi zabytkami. Wśród jego skarbów bez wątpienia należy wymienić renesansowy zamek.

Główna brama wjazdowa 1920-1937

Historycznie nazwa miejscowości pochodzi od rosnących tu dawniej krzaków głogu. Pierwsza wzmianka o osadzie „Glogovia” pochodzi z rosyjskiego źródła z 1076 roku. W 1223 była wzmiankowana już jako wieś. Władysław opolski w 1264 roku ufundował na jej terenie klasztor franciszkanów, a w 1275 nadał mu prawa miejskie oraz ściągnął kolonistów niemieckich. Prawdopodobnie tenże władca zainicjował wzniesienie wspomnianego wcześniej głogówieckiego zamku, który pierwotnie pełnił funkcję obronnej budowli rycerskiej, a następnie, po przebudowie, funkcję rezydencji książąt piastowskich. Dokładna data powstania zamku nie jest znana. Z prac archeologicznych wiadomo jednak, iż na przełomie XIII-XIV wieku Opolscy Piastowie posiadali tu swoją warownię. Zamek należał do książąt opolskich od czasów panowania Bolka I do 1532 roku. Po śmierci księcia Jana II Dobrego wygasła opolska linia Piastów. Księstwo wraz z zamkiem przeszło pod panowanie Habsburgów. Ci zastawili je margrabiemu brandenburskiemu Jerzemu Hohenzollernowi, a w roku 1553 zostało wykupione przez cesarza Ferdynanda. W tym czasie miasto i zamek przejęli na krótki okres Zedlitzowie. Małżeństwo Christiny von Zedlitz z Hansem Oppersdorffem, które miało miejsce w 1561 otworzyło nowy rozdział w historii Głogówka i zamku – rządy Oppersdorffów.
Nowy właściciel Jan Oppersdorff w przeciągu dziesięciu lat dokonuje gruntownej przebudowy zamku. Warto dodać, że założenie zamkowe w Głogówku powstawało w kilku etapach. Pierwszym była właśnie rozbiórka średniowiecznej warowni rozpoczęta za czasów w/w Jana Oppersdorff po przejęciu piastowskiej warowni. W latach 1561-1571 wzniesiono trzyskrzydłowy korpus zamku głównego, z zachodnim ryzalitem kaplicy i południową przybudówką tzw. sali książęcej. Kolejna faza rozbudowy to rządy Jana Jerzego III, w latach 1584-1606 podwyższył On skrzydło środkowe, a narożniki ozdobił czterema cylindrycznymi wieżami. W 1606 roku rozpoczęto też budowę zamku dolnego, który w 1618 roku miał już skrzydło południowe i północne ozdobione krużgankami. Nie wiadomo, jak wyglądały wnętrza w czasach rządów najzamożniejszych Oppersdorffów. Wiadomo, iż w okresie ordynarii Jana Jerzego III był już nader okazałą rezydencją.

Zamek ok. 1910 r.

Budynek bramny 1930-1935

Zdjęcia fotopolska.eu

Następne dziesięciolecia to kolejne przebudowy. W latach 1645-1647 wzniesiono skrzydło wschodnie zamku dolnego, a w 1668 roku kaplicę. W latach 1671-1672 fasadę wschodniej elewacji frontowej rezydencji ozdobiono późnorenesansowym portalem, poszerzonym w 1848 roku (dlatego zachowała się tylko jedną kolumną jońską podtrzymującą nadwieszony gzyms). Dalsza rozbudowa rezydencji miała miejsce w latach 1743-1781 i w latach 1848-1949. Ta ostatnia objęła m.in. ryzalit zachodni przy zamku górnym, likwidację sali książęcej, przebudowę klatek schodowych i podwyższenie wież. Pod koniec XVIII wieku założono park krajobrazowy. Oppersdorffowie władali zamkiem do 1945 roku. Ostatnim ordynatem zamku był Wilhelm Karol Jan. W roku 1945 uciekł on przed zbliżającą się Armią Czerwoną do zachodnich Niemiec, po wojnie zamek został przejęty przez władze polskie i stał się własnością gminy.
Do lat 50-tych XX wieku systematycznie niszczejący zamek nie był objęty opieką konserwatorską. Po wojnie stare piwnice służyły jako magazyny różnym miejscowym firmom. W następnych latach zaadoptowano część zamku na schronisko młodzieżowe, muzeum regionalne, galerię malarstwa Jana Cybisa i domu kultury. Pomimo różnych drobnych prac remontowych zamek wciąż wymagał gruntownych prac konserwatorskich. Z biegiem lat stan techniczny nieużytkowanego obiektu pogarszał się w zastraszającym tempie, a dziurawy dach tylko przyspieszał ten proces. W roku 2005 zamek sprzedano prywatnemu inwestorowi, który planował urządzić w zamku centrum hotelowo-konferencyjne. W umowie notarialnej z gminą zobowiązał się do wykonania generalnego remontu zamku i prac konserwatorskich uzgodnionych z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Zakończenie wszystkich prac miało upłynąć w 2015 roku. Z uwagi na niewywiązywanie się inwestora z tych zobowiązań, podjęto próby odzyskania zamku. Trwające wiele lat procesy sądowe zakończyły się w 2014 roku. Zamek powrócił formalnie na własność gminy Głogówek. Od tego czasu prowadzone są sukcesywne prace remontowe, które pozwalają zatrzymywać postępującą degradację obiektu. Obecnie zamek znajduje się w remoncie i wejście do jego wnętrza jest niemożliwe. Oferta odwiedzenia dziedzińca zamkowego realizowana jest tylko podczas oprowadzania grupowego wraz z przewodnikiem miejskim. Jeśli zwiedzanie odbywa się bez udziału przewodnika, istnieje możliwość zobaczenia zamku tylko z zewnątrz, zza płotu od strony ul. Zamkowej i parku.

Źródło: Wikipedia, Zamki w Polsce Bohdan Guerquin (1974 r.), Zamki w Polsce przewodnik turystyczny, Gminagłogówek.info, Fundacja Dla dziedzictwa (www.dladziedzictwa.org)

1. Wyremontowana część zamku od strony ul. Zamkowej 2. Dziedziniec zamku 3. Brama zamkowa, widok widok od północy, stan obecny – Zobacz zdjęcia archiwalne wnętrz pałacu www.polska-org.pl

Zdjęcia przedstawiają zamek od strony parku, jeszcze nie wyremontowany. Zobacz zdjęcia dziedzińca zamkowego

Architektura zamku

Budowla składa się z połączonych ze sobą (od strony północnej) dwóch części – zamku górnego i dolnego; obie posiadają po trzy skrzydła zabudowań, które tworzą plan zbliżony do litery „U”. Zamek zbudowany został w północnej części starego miasta, od zachodu sąsiaduje z założonym w XVII wieku na miejscu fortyfikacji ziemnych, parkiem, a od południa z kompleksem klasztornym Franciszkanów. Zabudowania nie są zestawione symetrycznie; cały kompleks zamkowy ma nieregularny układ przestrzenny z otwartym dziedzińcem. W obecnym wyglądzie zamek zawiera cechy architektury zarówno obronnej jak rezydencjonalnej. Z gotyckiej budowli zachowały się jedynie niewielkie fragmenty murów. Obecny zamek wybudowany został w stylu renesansowym z elementami barokowymi.

Zamek dolny
W skład zamku dolnego oprócz zabudowań mieszkalnych wchodzą skrzydło wschodnie mieszczące główną bramę, oraz kaplica i biblioteka. Z wyjątkiem kaplicy zabudowania wszystkich skrzydeł mają dwukondygnacyjny układ, nakryte są dachami siodłowymi. Skrzydło wschodnie frontowe posiada dziewięcioosiową elewację od strony dziedzińca. Pośrodku znajduje się brama przejazdowa, powyżej, ponad dachem wznosi się ośmioboczna wieża zegarowa nakryta hełmem. Ponad zamkniętą spłaszczonym łukiem arkadą bramy, od strony zewnętrznej umieszczone są okna i nisze zdobione bogatą dekoracją rzeźbiarską podzieloną na dwie strefy. Od strony elewacji zewnętrznej bramę zdobi portal z 1671 roku z tarczami herbowymi Oppersdorfów i umieszczonymi w niszach figurami św. Kandydy i Karola oraz św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty oraz płaskorzeźbionym popiersiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Skrzydło północne od strony dziedzińca liczy trzynaście osi; w przyziemiu znajdują się podcienia; otwarte na zewnątrz za pomocą sześciu arkad, ponad nimi widać arkady zamurowanego krużganku. Na wschodnim skraju znajduje się przejazd nakryty sklepieniem krzyżowo-kolebkowym. Układ wnętrz dwutraktowy, w parterze większość sal nakryte są sklepieniami kolebkowymi, na piętrze stropy. Skrzydło północne łączy się z zabudowaniami zamku dolnego, obie części oddzielone są ryzalitem.

Zamek górny
Zamek górny jest budowlą dwupiętrową z piwnicami, których okna widoczne są od zewnątrz (szczególnie od strony parku). W narożnikach skrzydła południowego wznoszą się częściowo wtopione w lico dwie pięciokondygnacyjne wieże na planie okrągłym. Nakryte są ozdobnymi hełmami z latarniami. Wieża wznosi się również przy północno-zachodnim narożniku. Wszystkie skrzydła nakryte są dachami siodłowymi. Nieregularny układ poświadcza ilość osi poszczególnych skrzydeł; północne liczy osiem, zachodnie pięć, a południowe siedem osi. Wejścia do poszczególnych skrzydeł zamku znajdują się od strony dziedzińca.

Źródło: Wikipedia , Zabytek.pl

Wyremontowany dach i kopuła na zamku dolnym

Portal nad głównym wejściem

Piwnice w zamku górnym

Wachlarzowe schody

Kaplica zamkowa

Pozostałości renesansowej sgraffy na elewacji

Z zamkiem związane są dwa ciekawe epizody, o których warto wspomnieć. Tu gościli król Jan Kazimierz i Ludwig van Beethoven

Kamień pamiątkowy związany z wizytą Ludwika van Beethovena

Pierwszy epizod związany jest z wizytą na zamku w Głogówku w czasie najazdu Szwedów na Polskę króla Jan Kazimierz wraz z małżonką Marią Ludwiką. Nie wdając się w szczegóły konfliktu polsko-szwedzkiego warto zauważyć, że w związku z potężnym naporem wojsk Karola X Gustawa, Jan Kazimierz 17 października 1655 roku udał się do Głogówka, gdzie gościny udzielił mu zaprzyjaźniony baron Franciszek Euzebiusz von Oppersdorff. Na okres ten Głogówek wchodzący w skład ówczesnego księstwa opolsko-raciborskiego stał się tymczasową stolicą Polski. Janowi Kazimierzowi podczas pobytu na Śląsku towarzyszył dwór liczący w przybliżeniu 1800 osób, a więc niemalże dwukrotnie przewyższający liczbę mieszkańców Głogówka w tym czasie. To właśnie w małym miasteczku zrodziła się koncepcja stawienia oporu wojskom szwedzkim, która znajduje odbicie w tak zwanym uniwersale opolskim. Król Polski zdecydował się opuścić Głogówek 18 grudnia 1655 roku pod wpływem coraz bardziej pozytywnych wieści napływających z pól bitewnych. Za gościnę Oppersdorffów sowicie wynagrodził. Warto dodać, że przyjaźń Oppersdorffów z parą monarszą utrzymywana była jeszcze przez długie lata. Dowód tego stanowiła ponowna wizyta Jana Kazimierza w Głogówku w lipcu 1669 roku. Wówczas to już po abdykacji zatrzymał się w drodze do Francji.

Drugim istotnym wydarzeniem jest pobyt w 1806 roku wybitnego kompozytora Ludwika van Beethovena, którego gościł Franciszek Joachim Oppersdorff. Kompozytor uciekł do Głogówka przed wojskami Napoleona. Pracował tu nad ukończeniem IV symfonii B-dur op 60, którą potem zadedykował hrabiemu Franciszkowi Joachimowi Oppersdorff. Rodzina Oppersdorffów przechowywała całą korespondencję z artystą, a także klawesyn, na którym koncertował. Instrument obecnie znajduje się w Muzeum Wnętrz w Pszczynie, a sam pobyt kompozytora dokumentuje kamień pamiątkowy usytuowany przy zamku.

Zobacz zamek Oppersdorffów rekonstrukcja od czasów powstania (XIII w.) do czasów współczesnych.

YouTube 9:50 Janusz KUKIEŁA

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.