Zamek Biskupów w Ujeździe opolskim

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Ujazd (opolski) to miasto i siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ujazd, na Górnym Śląsku, w powiecie strzeleckim w woj. opolskim, położone nad Kanałem Gliwickim i rzeką Kłodnicą. Miasto jest jednym z najstarszych miast na Śląsku, wzmiankowane w bulli papieskiej z 1155 roku, a 25 maja 1223 roku już jako osada targowa lokowana przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca. Nazwa miejscowości pochodzi ze sposobu w jaki wydzielano majątek ziemski w czasach średniowiecznych. Książę osobiście lub za pośrednikiem urzędników dokonywał wytyczania granicy danego obszaru, obchodząc lub objeżdżając wydzielony teren i wyznaczając granicę przez nacięcia na drzewach lub wystawianie kamieni granicznych. Taki sposób wytyczania granic nazywano „ujazdem”. Warto w tym miejscu dodać, że w Polsce aktualnie jest 23 miejscowości o tej nazwie i na pewno Ujazd w większości z nas kojarzy się z zamkiem Krzyżtopór, który co roku odwiedza ok. 120 tys. osób i jest jedną z największych atrakcji turystycznych województwa świętokrzyskiego. Ja jednak w swym opisie skupię się na zamku biskupów wrocławskich w Ujeździe w woj. opolskim, który zapewne nie jest tak tłumnie odwiedzany jak warownia z woj. świętokrzyskiego, ale na pewno ma bogatszą i ciekawszą historię, choćby dlatego, że wybudowany został ok. 400 lat wcześniej.

Zamek Biskupów Wrocławskich

Dokładnej daty powstania budowli nie można określić, niemniej jednak początki zamku łączyć można z XII wiekiem. Powstała wówczas czworoboczna wieża kamienna, która pełniła funkcję donżonu czyli baszty mieszkalnej. Budowla otoczona była przylegającymi murami obronnymi. Nowy czworobok murów utworzył niewielki dziedziniec. Wieża i mur obwodowy wykonany był z kamieni otoczaków. Od strony południowo-zachodniej istniała fosa, natomiast część północno-wschodnia obwarowana była wałem ziemnym z palisadą. Zachodnia ściana owej wieży stała się w późniejszym czasie odcinkiem muru obwodowego zamykającego przestrzeń na rzucie prostokątna, o zaokrąglonych narożach. Wjazd na dziedziniec jak i wejście do wieży znajdowało się po wschodniej stronie.
Przez wieki swojego istnienia warownia była rozbudowywana i zmieniała właścicieli. W XIV wieku zamek przebudowano w stylu gotyckim. Wzniesiono, zbudowany z cegły, nowy reprezentacyjny Dom Biskupi. Również w tym stuleciu warownia stała się przyczyną konfliktu pomiędzy księciem Bolkiem III Opolskim a biskupem Przecławem z Pogorzeli. W 1370 roku spór został rozstrzygnięty przez Karola IV, cesarza i króla czeskiego, który nakazał rozebranie murów obronnych wokół miasta i zamku. Zostały one jednak w niedługim czasie ponownie odbudowane. Oznaczało to, że miasto i zamek w tym czasie było ufortyfikowane. Do drugiej połowy XVI wieku zamek z otoczeniem zapewne przechodził modernizację, lecz dokładnych informacji źródłowych nie ma. Te, do których się można odnieść, opierają się jedynie na badaniach archeologicznych.

Obrazek (1) Malarskie przedstawienie warownej baszty XII-XIII w. Obrazek (2) Najstarszy znany widok miasta z 1535 r. Namalowany został przez rysownika księcia Ottenkircha w trakcie podróży po Śląsku. Obraz odnaleziony w bibliotece w Wurzburgu.

We władaniu biskupstwa wrocławskiego Ujazd pozostał do 1428 roku, wtedy to został przejęty jako zastaw, przez księcia opolsko-strzelecko-niemodlińskiego Bernarda (1428–1443). Ujazdowski zamek stał się siedzibą starosty książęcego. W I połowie XV wieku Ujazd z zamkiem był kilkukrotnie zdobywany. W 1430 roku Ujazd zdobyły wojska husyckie, a w 1434 roku wojska polskie starosty sieradzkiego Krystyna z Koziegłów w pogoni za rycerzem rozbójnikiem Mikołajem Korniczem Siestrzeniec. W 1524 roku warownia opisana jest jako ruina i sprzedana Mikołajowi Dluhomilowi Bierawy, zostaje on pierwszym prywatnym właścicielem dóbr ujazdowskich. Kolejnym właścicielem Ujazdu w latach 1538-1554 był młodszy syn Mikołaja, również Mikołaj Dluhomil. W latach 1580-1585 następuje gruntowna przebudowa zamku dokonana przez Kaspara Dluhomila, właściwie powstaje nowy obiekt nawiązujący do stylu renesansowego. Zostaje zbudowany w całości z cegły, oprócz części przyziemia i murów zewnętrznych, jednopiętrowy budynek, który obejmuje mury dawnej warowni biskupiej. Baszta zostaje rozebrana, a w północno-zachodnim narożniku postawiono nową okrągłą basztę, w której umieszczono klatkę schodową. Przebudowa była kosztowna. W 1586 roku Kaspar Dluhomil popadł w długi i zastawił Ujazd wierzycielom.

Herb rodowy ostatniego z właścicieli pałacu Hohenlohe-Ohringen

W 1609 roku właścicielem został kolejny z wiekich panów – Mikołaj Kochcicki. W 1660 roku pałac ujazdowski został ponownie przebudowany. Najprawdopodobniej w tym czasie dobudowano drugie piętro, zbudowano klatkę schodową i zburzono basztę narożną z klatką schodową. W rękach rodu Kochcickich miasto oraz zamek pozostaje do 1676 roku. W 1676 roku zamek przejmuje rodzina Praschma, która rezyduje w nim do 1729 roku.
Ostatnie przedstawicielki ujazdowskiej rodziny Praschma sprzedają dobra ujazdowskie hrabiemu Karolowi von Sobeck und Kornitz. W tym czasie dobudowano skrzydła boczne. Po stronie południowej dziedzińca powstał jednopiętrowy budynek, a po stronie wschodniej dziedzińca przebudowano budynek bramny i całą stronę wschodnią. Północną stronę zamknięto piętrowym budynkiem gospodarczo-mieszkalnym. Całość założenia nabrała wyglądu typowego dla barokowego pałacu. Ujazd pozostaje w rękach rodu von Sobeck do 1780 roku. Od 1780 roku do 1843 roku dobra ujazdowskie kilkakrotnie zmieniało właścicieli.
W 1838 roku Ujazd kupił właściciel sąsiednich dóbr sławięcickich August Fürst zu Hohenlohe-Öhringen. Jeden z najzamożniejszych rodów magnackich był w posiadaniu pałacu w Ujeździe do stycznia 1945 roku. W czasach Hohenlohe, w połowie XIX wieku, pałac poddano renowacji i upiększeniu. Całość fasady i dach otrzymał renesansowy wystrój. W samym budynku pałacu, w zachodniej ścianie zrobiono wyjście do ogrodu i dobudowano tam schodki na taras. Zlikwidowano też resztki dawnego muru obronnego w pn.-zach. narożniku oraz zrobiono przejazd do folwarku. W takim kształcie pałac przetrwał do 1945 roku. 23 stycznia 1945 roku do Ujazdu wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. Zabudowania zamkowe i większa część miasta spłonęła podpalona przez wojska sowieckie.

Obrazek (1) Widok od strony frontowej rok 1930. Obrazek (2) Zachodnia ściana zamku z widocznym zejściem na teren ogrodu rok 1921.

Gmina Ujazd na starej fotografii – pobierz folder

Po pałacu pozostała tylko ruina. Skrzydła boczne przestały istnieć. Po wojnie resztki pałacu popadały w coraz większą ruinę. W latach 70-tych XX wieku podjęto pierwsze próby ratowania tego co zostało, niestety nie zakończyły się sukcesem. Dopiero w 2016 roku wykonano gruntowny remont, który miał polegać na oczyszczeniu piwnic budowli, zabezpieczeniu ścian i elementów nośnych oraz wylaniu posadzek betonowych na parterze. Wykonano również na wysokości pierwszej kondygnacji taras widokowy, do którego prowadzą drewniany schody. Zabezpieczono teren dziedzińca i budowli przyległych od strony wschodniej i południowej. W roku 2019 gmina Ujazd zainwestowała kolejne pieniądze, tym razem w zagospodarowanie otoczenia budowli i utworzenie wokół niego ścieżki edukacyjnej opowiadającej historię miasta i zamku. Dzięki tym zabiegom zamek w Ujeździe, a w zasadzie budynek w formie trwałej ruiny jest udostępniony do zwiedzania, prezentuje się niezwykle interesująco i stanowi dość ciekawą atrakcję turystyczną.

Źródło: Wikipedia, www.ujazd.pl, tablice informacyjne przy zamku na ścieżce edukacyjnej

Zamek dziś

Informacje praktyczne

Adres: Zamek Biskupów Wrocławskich, ulica Matejki, 47-143 Ujazd.
Zamek biskupów wrocławskich w Ujeździe Współrzędne GPS 50°23′28″N 18°20′56″E
Parking dla samochodów – można zaparkować obok kościoła Św. Andrzeja lub na rynku w Ujeździe (do zamku 200 m)
Ruiny zamku dostępne są do zwiedzania cały rok bezpłatnie

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

Odpowiedź Andrzej at

Byłem widziałem trzeba przyznać, że prezentuje się nieźle. Szkoda tylko, że nie jest remontowany.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.