Pałac w Tworkowie obecnie zachowany w ruinie to zabytek Gminy Krzyżanowice. Zamek zlokalizowany jest w północno-wschodniej części Tworkowa. Sama wieś Tworków położona jest w województwie śląskim, w powiecie raciborskim leży na lewym brzegu Odry, 15 km na południe od Raciborza, niedaleko ujścia Psiny.
Makieta zamku. Można ją zobaczyć na zamku raciborskim na wystawie pt. „Zamki i Pałace ziemi raciborskiej”
Dzieje zamku w Tworkowie sięgają wieków średniowiecza. Prawdopodobnie na miejscu obecnych ruin kiedyś stała średniowieczna warownia o cechach gotyckich. Potwierdzają to badania przeprowadzone w latach 60-tych XX wieku (obecność ciosanego kamienia w partii murów piwnicy skrzydła zachodniego). Zamek w stylu renesansowym wznoszono od 1567 roku do 1585 roku. Budowę rozpoczął ówczesny właściciel Tworkowa, sędzia ziemski Kacper Krzysztof Wyskota . Na przełomie XVII/XVIII wieku zamek zyskał cechy barokowe. Największy wpływ na rozbudowę pałacu miała rodzina von Saurma-Jeltsch nabyli go w 1841 roku, a właścicielami byli do 1945 roku. W latach 1872-1874, wedle projektów architekta Heidenreicha, nadali mu styl neorenesansowy. Rok ten widnieje na portalu jednego z bocznych wejść. Beztroskie życie ostatnich właścicieli zamku skończyło się około 1900 roku, kiedy to rodzina Saurma-Jeltsch z powodu zadłużenia finansowego związanego z remontem i budową gorzelni, oddała zamek w dzierżawę, a oni sami przeprowadzili się do swojej wiedeńskiej posiadłości. Do końca pierwszej wojny światowej w tworkowskim zamku było kilku dzierżawców. Kiedy w 1929 roku w wyniku krachu na nowojorskiej giełdzie nastąpił wielki kryzys gospodarczy, jego skutki zaczęła odczuwać także gospodarka tworkowskiego dworu. 9 stycznia 1931 roku o godzinie 4.15 w zamku wybuchł pożar. Ogień szybko przeszedł na dach. W krótkim czasie większa część budynku znalazła się w płomieniach. Podejrzenia padły na człowieka, który wynajmował mieszkanie w zamku i służącą, która prawdopodobnie wieszając na strychu pranie, mogła pozostawić tam płonącą latarnię. Prawda jednak był inna, ówczesny dzierżawca zamku, pokuszony ogromnymi pieniędzmi z ewentualnego odszkodowania i chęcią zmiany lokum, namówił do podpalenia zamku swoich dworskich pomocników. Towarzystwo ubezpieczeniowe pełnej sumy nie wypłaciło, mając na uwadze od samego początku zastrzeżenia. Kolejne lata również nie były łaskawe dla zamku, drugi pożar, który miał miejsce podczas trwających 3 tygodnie działań wojennych w marcu 1945 roku dokończyły dzieła zniszczenia.
Popularne w tej chwili...
Portal wejściowy do wieży z herbem rodziny von Saurma- Jeltsch
Do naszych czasów zamek dotrwał jako ruina. W 2004 roku ruiny przejęła Gmina Krzyżanowice od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w Opolu. Teren wokół uporządkowano, zabezpieczono i ogrodzono. Obecnie możemy zobaczyć odsłonięte wypalone mury, resztki wieży oraz renesansowe portale. W skrzydle wschodnim i zachodnim w dolnych partiach widoczne są wątki murów o gotyckim układzie cegieł, a w partiach górnych fragmenty pochodzące z okresu budowy renesansowej. W zewnętrznej elewacji skrzydła wschodniego pozostały cztery okna w obramieniach kamiennych, otoczone resztkami dekoracji o motywach roślinnych z II połowy XVI wieku. Na wschód od zamku w niewielkim krajobrazowym parku zamkowym zachowały się obszerne piwnice sklepione kolebkowo, murowane z kamienia z XVI/XVII wieku.Ze studni zapomnienia ” wydanych przez Ludwika Bielaczka, tworkowskiego fornala autor pisze:Stojąc po raz pierwszy w hallu zamku, który się mieścił w wieży zegarowej, zląkł się Tedór dwóch rycerzy, którzy stali niby na warcie w pełnym rynsztunku tuż przy schodach. Pan Lampart się śmiał. Broń wojowników brzęczała za każdym krokiem idących niby broń ludzi żywych. Z wielkich obrazów płócien, które zajmowały nieraz całą ścianę sali, patrzyły przyćmione postacie jeźdźców, siedzących na barwnie przystrojonych koniach. Wszędzie stały szafy pełne różnych kosztowności, a każda z nich była już sama w sobie dziełem sztuki; niektóre były wykładane szlachetnym drzewem, inne znowu misternie rzeźbione. Galeria zawieszona była trofeami myśliwskimi, skórami i rogami różnych zwierząt krajowych i egzotycznych, upolowanych niegdyś przez dawnych właścicieli zamku (…) Cała jedna sala położona w dolnej kondygnacji zwana zbrojownią była zawieszona wszelkiego rodzaju starodawną bronią palną: mieczami szablami, rapierami (…) Już nad samym sklepieniem tej sali – ostrołukami wąziutkich żeber i rozetami mógłby się zachwycić każdy znawca (…) Przytulne małe komnaty pełne przepychu gdzie noga grzęzła w miękkich dywanach, a oko przyciągały barwne gobeliny. Jakiż dziwny nierzeczywisty świat. Cały zamek był zbiornicą nieocenionych skarbów […]
Czy wiesz że… Zamek miał swoją Białą Damę, której ukazanie się zawsze zwiastowało jakieś nieszczęście. Podobno po raz ostatni ukazała się ona w Wigilię 1930 roku, co w rzeczywistości jak mogliśmy przeczytać wyżej było zapowiedzią pożaru.
Na starej fotografii
Właściciele zamku na przestrzeni wieków
1558 r. – Dobra tworkowskie nabywa sędzia ziemski Kasper Wiskota von Wodnik1567 r. – Nowy właściciel rozpoczyna budowlę, której relikty zachowały się do dziś. Wkrótce jednak umiera.1574-1585 r. – Bracia Jan i Adam Bess1585-1596 r. – Ignacy Petrowitz Charwat1596-1637 r. – Rodzina Lassota1637-1651 r. – Rodzina Boreck1651-1714 r. – Rodzina von Reistwitz1714-1772 r. – Bogumił von Trach1772-1841 r. – Bogumił i Jan von Eichendorff1841-1945 r. – Rodzina von Saurma-Jeltsch
Zamek i park w Tworkowie wypięknieje – Rewitalizacja za unijne pieniądze [ Stan na 2018 rok ]
Dzięki UE gmina ruszy z częściową odbudową zamku w Tworkowie. Dofinansowanie wynosi ponad 2,5 miliona, a wartość całego projektu to prawie 3,5 mln. Takie informacje można przeczytać na oficjalnej stronie gminy Krzyżanowic. Projekt zakłada: w istniejącej wieży pałacu wbudowana zostanie platforma widokowa, a w budynku starej wozowni powstanie centrum obsługi turystów oraz sala konferencyjna. Rewitalizacja obejmować będzie również wzmocnienie oraz zabezpieczenie części ruin, które przetrwały do naszych czasów, zwłaszcza w zakresie ich wzmocnienia oraz zabezpieczenia zarówno przed dalszym niszczeniem, jak i w celu bezpiecznego udostępnienia ich zwiedzającym. Również najbliższe otoczenie przebudowywanych obiektów ulegnie zmianie: ogród przy Zamku w Tworkowie poddany zostanie modernizacji polegającej na rozplanowaniu nasadzeń roślinności, głównie drzew oraz gatunków kwitnących, wykonaniu drenażu podmokłej części parku oraz wykonanie przebudowy i przeprojektowania cieków wodnych, tak by zasilały one odtworzony staw. Dodatkowo w parku pojawią się nowe ławki – ogród zrewitalizowany zostanie w taki sposób, aby utworzyć w nim ścieżkę zdrowia.
Czy wiesz że… W Tworkowie urodziła się Anna Wyszkoni – była wokalistka zespołu Łzy.
Zdjęcia rok 2018
Rewitalizacja [s tan na 2020 rok ]
I doczekaliśmy się, po gruntownej rewitalizacji, która była prowadzona od 2018 roku, i o której pisałem powyżej, od 10 lipca 2020 kolejny zabytek na Śląsku został udostępniony do zwiedzania w formie trwałej ruiny. Trzeba pochwalić gminę Krzyżanowice za za wkład jaki włożono w dzieło odbudowy neorenesansowego zabytku. To co postanowiono w planach – wykonano. Zrekonstruowano część murów i wieżę zamkową, którą przeznaczono na taras widokowy, i z której podziwiać dziś można nie tylko cały pałac ale i okolicę. Dodatkowo zrewitalizowany został ogród, wykonano alejki dookoła pałacu. Warto dodać, iż wieża zamkowa w Tworkowie to jeden z elementów „Szlaku Silesianka ” transgranicznego projektu obejmującego 34 wieże i platformy widokowe w Euroregionie Silesia, po stronie polskiej i czeskiej. Pałac w Tworkowie można zwiedzać codziennie w godzinach od 10:00 do 19:00. Na chwilę obecną (2020 r.) wstęp jest darmowy.
Czy wiesz że… w 1839 r. przy pałacu funkcjonował browar, w którym produkowanego piwo na sposób bawarski, pierwsze tego typu na Górnym Śląsku ? W okresie od wiosny do jesieni w weekendy kursowały do Tworkowa specjalne pociągi z Raciborza, dowożące gości do ogródka piwnego, w dni robocze do składów towarowych dostawiano wagony osobowe. Był to ewenement w skali Śląska. Niestety pod koniec XIX w. został jednak zamknięty, nie wytrzymując konkurencji z większymi browarami.
Zdjęcia rok 2020
