Region Zamki i pałace/ 7 maja 2021/

Centrum Kultury Zamek w Leśnicy

Herb na głównym wejściem rodziny von Wylich und Lottum

Leśnica to obecnie dzielnica Wrocławia, położona nad rzeką Bystrzycą, oddalona o około 15 km od centrum miasta. Historycznie prawa miejskie otrzymała w 1289 roku. Często wymieniana w dokumentach wystawianych w XIII wieku przez wrocławskich Piastów. Historia wsi ściśle powiązana jest z zamkiem i jego bogatą historią. Przyjmuje się, że już w 1132 roku istniał tutaj niewielki gród obronny, w którym w 1201 roku zmarł książę Bolesław Wysoki, protoplasta linii książąt wrocławskich panujących na tych terenach do 1335 roku. Zgodnie z testamentem księcia miejscowość, w której umrze, miała być przekazana cystersom z opactwa w Lubiążu. Jednak jego syn Henryk I Brodaty, pozostawił sobie zamek i okoliczne dobra motywując to potrzebą posiadania rezydencji podczas częstych podróży pomiędzy Wrocławiem a Legnicą. Po śmierci Henryka I w 1238 roku wszystko przeszło na jego syna Henryka II Pobożnego, który zginął 3 lata później pod Legnicą. W dalszej kolejności na księcia Henryka III, a potem jego syna Henryka IV Probusa, zmarłego w 1290 roku, który był ostatnim przedstawicielem wrocławskiej Linii Piastów. Nie jest znane rozplanowanie i wygląd zamku z tego okresu. Przypuszcza się, że z fundacji księcia Henryka I lub jego syna rozpoczęto wznoszenie pierwszej budowli murowanej. Prawdopodobnie był to piętrowy, podpiwniczony, jednotraktowy, trójdzielny budynek otoczony wałem drewnianym z palisadą i nawodnioną fosą wodami pobliskiej rzeki Bystrzycy. Piwnica dworu wzniesiona była z kamienia, reszta kondygnacji z cegły i konstrukcji szachulcowej (typ ściany drewnianej, której wypełnienie stanowi glina wymieszana z sieczką z trocinami lub łodyg trzciny).

Pokój Fryderycjański 30-te XX w.

Sala niebieska lata 30-te XX w.

Pokój zielony 30-te XX w.

Sala Marszałkowska 30-te XX w.

Zdjęcia wnętrz zamku 30-te XX w. (zdj. Broszura „Zamek w Leśnicy” – Centrum Kultury Zamek)

Czy wiesz że… Na przestrzeni swoich blisko 900 – letnich dziejów zamek gościł licznych przedstawicieli rodów królewskich, książęcych i osobistości znanych z historii ? Obok ważnych dla dziejów Śląska i Polski postaci jak Bolesław I Wysoki – wujek Bolesława Krzywoustego, Henryk I Brodaty z żoną Jadwigą (św. Jadwiga Śląska) oraz jego syna, Henryka II Pobożnego , przebywał tu król czeski i niemiecki (późniejszy cesarz) Karol IV, w 1563 r. Maksymilian II. W dobie napoleońskiej podczas oblężenia Wrocławia (1806/07) w zamku kwaterowały wojska francuskie i bawarskie, w 1808 r. mieszkał tu brat Napoleona Bonaparte – ks. Hieronim Bonaparte.

Widok zamku ok. 1750 r. (zdj. wg. F.B. Wernher)

Po śmierci ostatniego z dynastii Piastów wrocławskich, dobra leśnickie przeszły do Korony Czeskiej. Ich nowy właściciel, król Czech Jan Luksemburski sprzedał w 1339 roku Leśnicę wraz z dworem mieszczaninowi wrocławskiemu. Od tej pory zaczęła się blisko 700-letnia historia licznych zmian właścicieli zamku. Pomiędzy 1339 i 1412 rokiem właścicielami byli: najpierw braci von Sitten, od 1348 roku Peter Rieger, następnie Otton z Nysy, a w latach 1377–1399 Nikolaus Klettendorf. W 1348 roku przebywał na nim Karol IV Luksemburski.
Kolejnym właścicielem był Michał Banke, który w 1420 roku po otrzymaniu zgody od króla Zygmunta Lukseburskiego rozpoczął rozbudowę posiadłości. Powstało założenie obronne na planie zbliżonym do kwadratu z jednym, trzyizbowym skrzydłem mieszkalnym od strony północnej zapewne wzniesionym na murach dawnego dworu obronnego, oraz dziedzińcem od strony południowej otoczonym murem. Wjazd na dziedziniec prowadził przez wieżę bramną wybudowaną na rzucie kwadratu z narożnymi skarpami. Nie wiadomo, czy zamierzenie do końca zostało zrealizowane, bowiem już w 1432 roku wojska husyckie zniszczyły zamek. Dodać należy, iż obiekt został ponownie zniszczony w 1459 roku przez wielki pożar, który strawił także miasto. W latach 1494-1641 warownia stała się własnością rodu von Hornig i to oni w latach 1520-1550 wybudowali nowoczesny zamek w stylu renesansowym. Budowla była wówczas dwuskrzydłowa, jednopiętrową z wąskim wewnętrznym dziedzińcem oraz czterema narożnymi wieżami. W 1610 roku zamek został dodatkowo otoczony murem z czterema narożnymi bastejami artyleryjskimi i czterema basztami przystosowanymi do użycia broni palnej. Całość otoczono wałem ziemnym i nawodnioną fosą. Niestety wojna 30-letnia tocząca się również na ziemiach śląskich, doprowadziła w 1633 roku do zniszczenia niedawno ukończonej budowli.

Zamek i pomnik Madonny (miedzioryt F.G. Endlera ok. 1800 r.)

Po wojnie, w 1651 roku, Leśnicę wraz z zamkiem kupił starosta śląski, Włoch z pochodzenia – Horatius von Forno. W rękach rodziny von Forno zamek leśnicko pozostawał, z krótką przerwą na początku XVIII wieku do 1733 roku, kiedy został sprzedany zakonowi Krzyżowców z czerwoną gwiazdą. Nowi gospodarze w latach 1735-1740 dokonali barokowej przebudowy rezydencji. Uzyskała ona wówczas charakter pałacu z nakrytymi efektownymi hełmami narożnymi wieżyczkami. Scalono istniejące dwa skrzydła w jedną bryłę i ujednolicono elewację zachowując poprzedni charakter wnętrz. W tym też czasie został ustawiony pomnik Jana Nepomucena i Matki Boskiej. Niestety, skala przebudowy i przejęte od poprzedniego właściciela długi przerosły możliwości zakonników. W połowie XVIII wieku musieli pozbyć się wspaniałego, acz kosztownego przybytku. Zamek sprzedali baronowi Ferdinandowi von Mudrach, który w latach 1752–1757 dokonał gruntownej przebudowy wnętrz w stylu rokoko, a także rozbudował zachodnie skrzydło dawnego zamku. Wokół budynku urządzono duże założenie ogrodowe ze stawami, sztucznymi wyspami i mostkami. Do II wojny światowej zamek jeszcze kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 1761 roku stał się własnością rodziny von Maltzan, pozostając w ich rękach do 1836 roku. W tym czasie miały miejsce kolejne istotne zmiany w wystroju wnętrz. Dodatkowo stracił on ostatecznie swe obronne atrybuty – zasypano dawne fosy zamkowe i zburzono większość obwarowań. W 1837 roku utworzono ordynację z dóbr Leśnicy, Mokrego i Ratynia. Ordynacja należała do rodziny von Wylich und Lottum, która zarządzała nią do 1945 roku. Ostatnim ordynatem i właścicielem zamku był baron, Ludolf von Weltheim-Lottum, którego herb można zobaczyć nad głównym wejściem.
W czasie działań wojennych na terenie Dolnego Śląska w 1945 roku budowla nie uległa zniszczeniu, dopiero stacjonujące tu wojska radzieckie cały obiekt doszczętnie splądrowały i zdewastowały. W latach 50-tych władze PRL-u wpadły na pomysł, aby w zabytkowych komnatach urządzić przedszkole. Ich plany przekreślił jednak wielki pożar, który strawił większość pomieszczeń w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach. Jego stan po tej katastrofie był tak zły, że kilka lat później miejskie władze złożyły wniosek o rozbiórkę murów, na szczęście ówczesny konserwator zabytków nie wyraził na nią zgody. W 1958 roku dokonano zabezpieczenia obiektu, a w latach 1959-1963 przeprowadzono prace adaptacyjne na potrzeby domu kultury. W 1962 roku zamek został wpisany do rejestru zabytków. Po 1974 roku przeprowadzono adaptację piwnic i kazamatów, a w 1995 roku remont elewacji budynku oraz rozpoczęto prace badawcze na terenie całego pierwotnego założenia obronnego. Obecnie w pomieszczeniach leśnickiego zamku znajduje się siedziba Centrum Kultury „Zamek”.

Źródło: www.zamek.wroclaw.pl, Wikipedia.pl, „Murowane Budowle Obronne w Polsce X- XVII w.” Adam Wagner, „Zamki w Polsce” Bohdan Guerquin, Folder „Zamek w Leśnicy” wydawnictwo Centrum Kultury Zamek

Współczesność

Centrum Kultury „Zamek” dziś to miejsce spotkań z podróżnikami, fotografami, czy twórcami kultury, gdzie organizowane są spotkania literackie, koncerty, spektakle teatralne oraz wystawy sztuki współczesnej jak i tej należącej do klasyki. Ponadto organizowane są autorskie projekty kulturalne, które jak można wyczytać w przewodnikach stały się wizytówką zamku, i o których warto tu napisać parę zdań.
Noc Świętojańska organizowana w czerwcu. Obecnie stanowi jedną z imprez odbywających się w ramach obchodów Święta Wrocławia. Każdy uczestnik Nocy Świętojańskiej ma okazję poznać starosłowiańskie obrzędy związane z wiarą w moce natury, plecenie i puszczanie wianków na rzece, skok przez ognisko czy konkursy. W części artystycznej można posłuchać zespołów muzycznych oraz obejrzeć widowisko plenerowe zawsze związane z Nocą Świętojańską. Stałym elementem tej imprezy jest Jarmark Świętojański, gdzie można nabyć lokalne ekologiczne przysmaki. Kolejna impreza to Dni Fantastyki organizowana od 2004 roku (maj-czerwiec). Podczas trzydniowego maratonu uczestnicy mają do wyboru udział w kilku blokach tematycznych poświęconych różnym obszarom fantastyki m.in spotkania z pisarzami i tłumaczami. Prezentowane są zagadnienia związane z tajemnicami kosmosu, historią i niewyjaśnionymi sekretami Wrocławia, zagadki starożytności czy kulturą średniowiecza. Odbywają się również rozgrywki karciane, sesje rpg, turnieje bitewne oraz cała sfera działań związanych z rozrywką multimedialną. Osobnym blokiem działań corocznie gromadzącym pokaźną grupę fanów jest ten poświęcony Gwiezdnym Wojnom. Trzecia wydarzenie równie ważne jak wcześniejsze dwa odbywa się w październiku, jest to Jarmark Jadwiżański na cześć świętej Jadwigi Śląskiej, która co warto tutaj dodać, spędziła kilka lat swojego życia na Zamku Leśnickim. Jest to impreza plenerowa utrzymana w klimacie średniowiecza, corocznie gromadząca około 1000-1500 widzów. Na Jarmark zapraszane są bractwa rycerskie, które prezentują się w pokazach walk, broni oraz średniowiecznych konkursach. Na jarmarku swoje towary wystawiają kramarze oraz przedstawiciele rzemiosł dawnych m.in. tkacze, bednarze, pszczelarze, złotnicy. Natomiast w amfiteatrze zamkowym występują zespoły oraz grupy teatralne ze średniowiecznymi widowiskami.
Wymienione tutaj wydarzenia to tylko te, bardziej znane. Warto zatem przed odwiedzeniem Centrum Kultury „Zamek” poszperać trochę na oficjalnej jego stronie internetowej (www.zamek.wroclaw.pl/projekty), bo imprez jest o wiele więcej i na zamku naprawdę dużo się dzieje.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.