Romantyczna ruina zamku Stary Książ

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Zamek Stary Książ w Wałbrzychu to malownicze ruiny położone w województwie dolnośląskim na Pogórzu Wałbrzyskim na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego. Ruiny znajdują się w bliskiej odległości od popularnego i chętnie odwiedzanego Zamku Książ, na sąsiednim wzgórzu po drugiej stronie.
Do niedawna uważano, że Stary Książ (niem. Fürstenstein) był założeniem młodszym niż pobliski, nazwijmy go tu „nowy” Książ, a pozostałości warowni to modne w XVIII i XIX wieku „sztuczne ruiny„, które były jedną z głównych atrakcji regionu. Jednak jest to sprawa dyskusyjna, który z przeciwległych zamków był wcześniejszy. Występuje bowiem w dawnych opracowaniach niemieckich hipoteza, iż Stary Książ jest starszy od Księża „nowego” i dokumenty wiązane dotąd z Książem nowym w istocie dotyczą opuszczonego niegdyś i zapomnianego zamku, którego rolę przejął Książ tak dobrze nam znany. Dodatkowo przeprowadzone badania archeologiczne przeprowadzone w 1992 roku na terenie ruin potwierdzają istnienie tutaj średniowiecznej murowanej budowli obronnej. Podczas badań stwierdzono, że na przełomie IX i X stulecia stał już tutaj gród. Według niektórych opracowań jednym z pierwszych właścicieli, do końca XII wieku w tym czasie był rycerz Friedrich von Funktenstein. Zapewne z pierwszej połowie XIII wieku z inicjatywy księcia Bolesława I Surowego zwanego też Jaworskim z dynastii Piastów Śląskich (założyciel gałęzi świdnicko-jaworskiej) powstał tu murowany zamek. W latach 1278-1301 Zamek prawdopodobnie należał wraz z innymi zamkami w tym rejonie do linii obronnej chroniącej południową granicę Polski. W 1290 roku książę Bolko I Surowy przeniósł tu swoją siedzibę ze Lwówka Śląskiego. Było to wówczas założenie na planie zbliżonym do trójkąta, usytuowane na krańcu skalnego cypla, oddzielone suchą fosą od strony zachodniej, czyli od strony wjazdu, tzw. murowanego zamku górnego i dwóch podzamczy ufortyfikowanych wałami. Nieznane jest dokładne rozplanowanie wnętrz budowli zamkowych. Wiadomo jedynie, iż w części pierwszego podzamcza przy licu wału wewnętrznego odkryte zostały relikty fundamentu budowli wzniesionej z kamieni i gliny, które są przypuszczalnie właśnie śladami zabudowy wewnętrznej, ciągnącej się wzdłuż obwodu obronnego. Nie wiadomym jest natomiast to, z jakiej przyczyny pod koniec XIII wieku z inicjatywy tegoż księcia na przeciwległym brzegu rzeki rozpoczęto rozbudowę drugiego murowanego zamku.
Warownia Stary Książ straciła na znaczeniu w 1392 roku, po śmierci Agnieszki Habsburgskiej, kiedy księstwo świdnicko-jaworskie dostało się w ręce Korony Czeskiej. W 1428 roku zamek został zajęty przez husytów, a w następnych latach stał się on bazą wypadową rycerzy-rozbójników i jako ich siedziba został zniszczony w 1484 roku przez okolicznych mieszczan. Pozbawiony właściciela, zamek powoli popadał w ruinę. W 1509 roku ruinę, wraz z całą okolicą zakupił rycerski ród Hobergów (Hoberg, Hohberg, Hochberg – trzy nazwiska jeden ród), w których warto tu dodać posiadaniu dobra te pozostały aż do II Wojny Światowej.
W roku 1794 kolejny z rodu Hochbergów – hrabia Jan Henryk VI zlecił swojemu dawnemu nauczycielowi rysunku, architektowi Christianowi Wilhelmowi Tischbeinowi urządzenie otoczenia zamku. Architekt urządził w książańskim parku tzw. „dziką promenadę”. Teren wokół Książa, wzdłuż koryta rzeki Pełcznicy przekształcono w ogromnych rozmiarów, romantyczny park. Obszar leśny zaaranżowano w ten sposób, że poprzecinano naturalną gęstwinę siecią krętych dróg. Kulminację „dzikiej promenady” stanowił, położony po drugiej stronie Pełcznicy tzw. „Alte Burg” czyli Stary Zamek. Tischbein wykorzystał istniejące w tym miejsce relikty siedziby rycerskiej do wybudowania stylizowanej na gotyk, romantycznej ruiny. Rozpoczęta w 1794 roku budowa trwała trzy lata i zakończyła się 1797 roku. W jej wyniku powstała letnia rezydencja kryjąca dwukondygnacyjny, bogato wyposażony pałacyk, który przystosowano do przyjmowania gości. Budowlę otoczono fosą i murem obronnym, a wejście do niego prowadziło przez most zwodzony i bramę z dwiema wieżyczkami. Pod kaplicą, połączoną z głównym budynkiem krużgankami, mieścił się loch. W budynku głównym, połączonym z wieżą, znajdowała się sala reprezentacyjna, sądowa, zbrojownia, pokoje noclegowe i restauracja, która mieściła się w pomieszczeniach na parterze i wychodziła na dziedziniec zamkowy, gdzie przygotowano miejsca dla 200 gości.

Czy wiesz że… Wśród odwiedzających gości był zarówno car Rosji Mikołaj I, jak i król pruski Fryderyk Wilhelm III wraz z małżonką Luizą oraz John Quincy Adams późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych.

Zamek na litografii autor: J.D. Gruson (1780-1830)

Zamek na litografii C.T. Mattis (1823-1840)

Restauracja na dziedzińcu ok. 1885 r.

Pocztówka powojenna 1930-1950

Czy wiesz że… W sierpniu 1800 roku na znajdującym się po drugiej stronie fosy zamkowej prostokątnym placu odbył się turniej rycerski zorganizowany przez Jana Henryka VI na cześć pobytu na Dolnym Ślasku króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III ? Turniej zgromadził 2000 widzów specjalnie dla których na placu przygotowano siedzenia w stylu amfiteatralnym.

Podczas rozbudowy ruin zamku użyto wiele oryginalnych elementów renesansowych i barokowych detali architektonicznych przeniesionych z zamku w Trzebieniu i innych okolicznych obiektów. Jednak trzeba podkreślić, że przeróbki te w znaczący sposób zatarły ślady pierwotnego zamku i dlatego budowlę przez wiele lat uważano za sztuczną ruinę bez wartości historycznej. W połowie XIX wieku stary zamek stał się celem turystycznym. O wysokiej popularności tego miejsca świadczyć może duża liczba pocztówek z tego okresu.
Kres historii Starego Książa, przynajmniej takiego jakiego znamy z przedwojennych pocztówek, nastąpił tuż po zakończeniu II Wojny Światowej. W maju 1945 roku zamek został splądrowany i okradziony przez żołnierzy Armii Czerwonej, a następnie podpalony. Ogień miał zostać wzniecony w celu zatarcia śladów kradzieży, choć mógł zostać zaprószony również przypadkiem. Pożar strawił drewniane fragmenty zamku i jego wyposażenie. Los zbiorów muzealnych jakie znajdowały się na zamku nie jest znany do tej pory. Zniszczony został także most zwodzony, brama wjazdowa i znajdujące się przy niej wieżyczki.

Źródło: „Świebodzice – Dzieje Miasta” Nr 5 (270) maj 2020 fragmenty artykułu „Nocny szampan na Starym Książu”, Zamki w Polsce przewodnik turystyczny, „Murowane Budowle Obronne w Polsce X-XVII w.” Adam Wagner, „Zamki dolnośląskie na dawnej rycinie” Andrzej Zieliński

Ruina Zamku Dziś

Do dziś zachowała się sztuczna ruina z końca XVIII wieku, z pozostałością głównego budynku zamku z zachowanym podziałem wewnętrznym. Do ruin prowadzą kamienne schody. W budowli brak jest stropów, a z wieży zamkowej ocalały tylko fragmenty. Zachowały się również dwa renesansowe portale i część muru dawnego ganku prowadzącego do kaplicy, z której pozostały tylko ściany i resztki przykaplicznej wieży.
Oczywiście wejście na teren ruiny jest całkowicie darmowe. Do zamku można dojść spacerkiem. Prowadzi do niego kilka szlaków turystycznych, z dzielnicy Szczawienko w Wałbrzychu lub z Pełcznicy w Świebodzicach (ok. 1:45 min.). Najprościej jednak dotrzeć zielonym szlakiem (Szlak Zamków Piastowskich) przez rezerwat Przełomy pod Książem, który łączy nowy Zamek Książ ze Starym Książem (patrz mapka), dojście do niego zajmie około 45 minut (2 km).

Informacje praktyczne

Wejście na teren ruin zamku jest bezpłatne
Parking, strona www zamku patrz informacje praktyczne Zamku Książ
Do zamku dojdziemy tylko pieszo, nie ma możliwości dojazdu – nawiguj Mapa Google
Najkrótsza droga prowadzi od zamku szlak zielony – patrz mapka poniżej

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.