Pałac w Przyszowicach

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Przyszowice to wieś położona na Górnym Śląsku w powiecie gliwickim. Obszar Przyszowic zamieszkiwany był już na przełomie VIII i IX wieku. Niestety w XVII wieku w pożarze kościoła spłonęły wszystkie dokumenty więc całkowitej pewności co do wczesnych dziejów Przyszowic nigdy nie będziemy mieli. Pewne jest, że pierwsza wzmianka o istnieniu wsi pojawiła się w księdze uposażenia biskupstwa wrocławskiego i pochodzi z około 1305 roku. Również w 1295 roku miejscowość wymieniona jest w księdze łacińskiej jako Przyssowitz, natomiast w latach 1470-1480 Jan Długosz podaje nazwę w staropolskiej formie Przecziczow, zapewne dlatego iż za pierwszego właściciela ziemi przyszowickiej uważa się Michała Przyszowskiego, o czym szerzej można przeczytać na oficjalnej stronie Parafii św. Jana Nepomucena w Przyszowicach (tutaj). W Przyszowicach, obok kościoła, spichlerza i starej szkoły, jednym z ciekawszych zabytków, jest Pałac von Raczków. Usytuowany jest w pd.-wsch. części wsi, na wschód od ul. Gierałtowickiej i Zamkowej, w pobliżu drogi krajowej Gliwice-Mikołów. O wartości zabytkowej obiektu decyduje przede wszystkim dość dobrze zachowana, przekształcona jedynie w niewielkim zakresie forma zewnętrzna pałacu oraz neobarokowy i neorenesansowy wystrój zewnętrzny, czego nie można powiedzieć o wnętrzach, po drugiej wojnie światowej wnętrza zostały przebudowane i utraciły swój charakter. Pałac w pierwotnej formie wzniesiony został po 1815 roku, przypuszczalnie w miejscu wcześniejszego dworu i związany jest ze śląskim rodem rycerskim von Raczek, o którym warto zamieścić parę zdań. Ród ten wywodzi się z młodszej linii śląskiego rodu rycerskiego Długoszów, którzy od XIV wieku działali na ziemi kozielskiej, raciborskiej i gliwickiej. Ta śląska rodzina używała jako swojego przydomku – Raczek, który w 1629 roku stał się nazwiskiem Jerzego Długosza. Potwierdzenie szlachectwa oraz udostojnienie rodowego herbu „Warnia”, zostało nadane przez cesarza i króla Czech Ferdynanda II Habsburga w 1635 roku.

Historia Pałacu

Sam budynek pałacu najprawdopodobniej został wzniesiony jak już w/w wspomniałem w miejscu wcześniejszego założenia i pełnił rolę głównej siedziby rodowej von Raczków. Początkowo był niewielkim, dwuskrzydłowym i dwukondygnacyjnym obiektem, odpowiadającym wschodniej partii obecnego założenia. Ok. 1890 roku Franz von Raczek znacząco rozbudował pałac w formie eklektycznej. W ramach rozbudowy obiekt powiększony został od zachodu o część reprezentacyjną, a cała bryła urozmaicona została asymetrycznie rozmieszczonymi ryzalitami i wieżami. Portal zwieńczono kartuszami herbowymi rodów von Raczeck oraz von Ludwig. Ponadto powiększono o 8 ha i przekształcono założenie parku krajobrazowego.
Raczkowie mieszkali w Przyszowicach do 1936 roku. Wówczas sprzedali majątek, otrzymali za niego milion 400 tys. zł i przenieśli się na Opolszczyznę. Pałac na krótko przeszedł w ręce rodziny von Korn. Burzliwy XX wiek odcisnął również i na pałacu swoje piętno, von Kornowie sprzedali (lub też darowali) pałac siostrom Jadwiżankom. Zgromadzenie Sióstr Jadwiżanek z Katowic-Bogucic częściowo przekształciło układ wewnętrzny pałacu na dom rekolekcyjno-wypoczynkowy. W 1938 roku zniszczeniu na skutek pożaru uległo m.in. zwieńczenie wieży przy skrzydle wsch. Po wybuchu wojny pałac został zajęty przez niemiecki sztab, w 1940 roku Niemcy zorganizowali w nim szpital zakaźny. Kolejny pożar pałacu miał miejsce w 1945 roku, w związku działaniami wojennymi. Po nacjonalizacji, dokonanej po II wojnie światowej, odnowiony obiekt oddano Spółdzielni Produkcyjnej „Promień”. W latach 80-tych XX wieku rozebrano usytuowany od wschodu ryzalit z dwukondygnacyjnym tarasem i schodami. W 1995 roku pałac zakupiła Gmina Gierałtowice, obecnie jest siedzibą m.in. Urzędu Stanu Cywilnego, Ośrodka Zdrowia, gminnego przedszkola, oddziału biblioteki gminnej, kawiarni i biura sołtysa. W części budynku umieszczono także ekspozycję na temat historii pałacu oraz związanej z miejscowością rodziny von Raczków. Pałac, z uwagi na pełnione funkcje publiczne, nie jest udostępniony do zwiedzania. Jednak niektóre z jego wnętrz można zobaczyć odwiedzając np. Urząd Stanu Cywilnego. Niestety wnętrza obiektu nadal noszą na sobie ślady „gierkowskiego” okresu PRL. Układ wnętrz składa się zasadniczo z dwóch traktów pomieszczeń przedzielonych wewnętrznym korytarzem i skomunikowanych za pomocą dwóch klatek schodowych w środkowej i wsch. części obiektu. W dobrym stanie natomiast jest znajdujący się obok przyszowickiej rezydencji park o powierzchni 8,4 ha, który został urządzony w stylu angielskim i ma on charakter krajobrazowy. Dodatkowo przez park prowadzi Ścieżka dydaktyczna „Potok Jasienica”. Jej długość wynosi 3,4 km. Ścieżka łączy Pałac w Przyszowicach z Zamkiem w Chudowie, który również warto odwiedzić.

Źródło: Folder „Ścieżka Dydaktyczna Potok Jasienica”, www.zabytek.pl, tablica informacyjna przy pałacu

Park

Zbrodnia w Przyszowicach

Zimą 1945 roku Armia Czerwona, odpierająca wojska niemieckie, wkroczyła na teren Górnego Śląska. Nad miastami i wsiami śląskimi panował wówczas terror. Największe nasilenie mordów miało miejsce 27 stycznia, którego bezpośrednim powodem była hipoteza, mającą wyjaśnić dlaczego żołnierze radzieccy posunęli się do masakry, prawdopodobnie myśleli, że są już na terytorium niemieckim, a dowództwo radzieckie tolerowało gorsze traktowanie ludności niemieckiej. W Przyszowicach zginęło w owym czasie co najmniej 69 osób w wieku od 10 do 78 lat, w tym obywateli Włoch i Węgier – więźniów KL Oświęcim, którzy uciekli z marszu śmierci. Ponadto czerwonoarmiści dopuścili się wielokrotnych gwałtów na mieszkankach miejscowości oraz spalili szereg domów. Instytut Pamięci Narodowej zakwalifikował ten czyn jako zbrodnię przeciwko ludzkości.

Tags: Pałac w Przyszowicach Przyszowice Zbrodnia w Przyszowicach

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.