Zamek królewski w Niepołomicach

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Niepołomice to niewielkie miasto położone nad Wisłą w woj. małopolskim, w powiecie wielickim leży około 20 kilometrów od centrum Krakowa, 12 od Wieliczki i 16 km od Bochni.
Początki Niepołomic sięgają pierwszych Piastów – czasów organizowania się Państwa Polskiego, gdy Kraków został siedzibą panujących książąt. Nieznany jest dokument lokacyjny Niepołomic, prawdopodobnie nigdy go nie było. Wiadomym jest, że w XIII wieku Niepołomice były małą śródleśną osadą, która zakupiona przez króla Władysława Łokietka, stała się od tego czasu dobrem koronnym. Pierwsze pisemne wzmianki o Niepołomicach mówią o wzniesionym tu w latach 1340 – 1349 przez Kazimierza Wielkiego zamku obronno-myśliwskim przy trakcie handlowym, pośród puszcz „niedających się wyciąć”, czyli właśnie „niepołomnych”. W prawie każdym opisie historia Niepołomic jest nierozerwalnie związana z zamkiem oraz z Puszczą Niepołomicką, jako miejscem licznych polowań książąt i królów polskich, a było ich dość sporo. Oprócz Kazimierza Wielkiego niepołomicka Puszcza gościła m.in. Władysława Jagiełłę, Zygmunta I Starego wraz z małżonką – królową Boną Sforza, Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Jana III Sobieskiego, Augusta II Sasa. Co prawda Kazimierz Wielki w czasie swego panowania nie uczynił Niepołomic miastem, ale wydał przywilej zezwalający na cotygodniowy targ – było to prawie równoznaczne z nadaniem praw miejskich, na które Niepołomice czekać musiały jednak aż do 1772 roku.

Dziś Niepołomice to niezwykle ciekawe i nowoczesne miasto, które ma wiele do zaoferowania dla turystów. Najciekawsze atrakcje skupione są w okolicy rynku. Oczywiście mowa tu o renesansowym zamku królewskim oraz gotyckim kościele pod wezwaniem Dziesięciu Tysięcy Męczenników. Oprócz obejrzenia kościoła i zamku warto przespacerować się po rynku, a także przez park miejski, obok zamku. W okresie letnim mają miejsce liczne imprezy pod gołym niebem, a w rynku i w zamku odbywają się koncerty, recitale, spektakle, pokazy rycerskie, prezentowane są też wystawy plenerowe. Przed przyjazdem warto odwiedzić strony internetowe zamku oraz Niepołomic i sprawdzić co się dzieje w danym dniu. – www.zamekkrolewski.com.pl – www.niepolomice.eu – www.muzeum.niepolomice.pl

Skansen w ogrodach zamkowych

rynek

Kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników

Ołtarz w kościele

Niepołomice zamek królewski – rys historyczny

Obronna, murowana budowla powstała zapewne przed 1349 rokiem z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. Strzec miała drogi biegnącej z Niepołomic do Krakowa i przeprawy przez Wisłę. Jego budowę potwierdzają kroniki Janka z Czarnkowa, natomiast późniejsze kroniki Jana Długosza wspominają o wybudowaniu zamku myśliwskiego dla obsługi królewskich polowań. Inne źródła wiążą użytkowanie tego obiektu, jako bazy dla polowań dopiero za Władysława Jagiełły. Pozostałości po pierwszej budowli są fragmentaryczne, trudno więc określić dokładny jej wygląd. Przypuszcza się, że Kazimierzowska twierdza została wzniesiona na planie kwadratu o rozmiarach zbliżonych do obecnych. Składała się z dwóch skrzydeł – głównego południowego i mniejszego wschodniego, ustawionego nad skarpą. Wewnętrzny dziedziniec zamykały od południa i zachodu mury obronne – w zachodnim murze, najpewniej dokładnie tam, gdzie znajduje się obecna brama, znajdowało
się wejście do zamku. W narożniku południowo-zachodnim do skrzydła mieszkalnego dostawiona była niewielka wieżyczka. Większa baszta stała na północnym krańcu zachodniego muru, jednak najważniejsza była wieża w narożniku północno-zachodnim. Badania murów gotyckich piwnic zachowanych w tym miejscu pod obecnym zamkiem oraz dawnych inwentarzy opisujących budowlę wskazują, że znajdowała się tam studnia i zapewne była to tzw. wieża ostatniej obrony, czyli donżon. Prawdopodobnie były tu również zabudowania drewniane, których ślady nie dotrwały do współczesnych czasów. Dzieło kazimierzowskie kontynuowali następni królowie: Władysław II Jagiełło, Zygmunt I Stary, a następnie Zygmunt II August. Za panowania Władysława II Jagiełły zamek był miejscem zjazdów koronnych. Odbywały się też w nim sądy. Król Kazimierz IV Jagiellończyk nie tylko przybywał do Niepołomic na łowy, ale też na zamku prowadził sprawy państwowe.
W takim stanie gotycki zamek przerwał do początku XVI wieku, do czasów króla Zygmunta I Starego. Z jego inicjatywy ok. 1507 roku podjęto zakrojone na szeroką skalę prace przy gruntownej przebudowie starego zamku na wygodną rezydencję. Po prostu budowla stała się zbyt mała dla rozrastającego się dworu króla. Prace te ukończono przed 1531 rokiem. Wtedy dziedziniec został zamknięty z czterech stron budynkami mieszkalnymi, prawdopodobnie z drewnianymi krużgankami.
W 1550 roku w zamku wybuchł pożar. Spłonęło w całości skrzydło wschodnie, naruszone zostały także skrzydła północne i południowe. Już rok później z inicjatywy króla Zygmunta Augusta rozpoczęto budowę nowego zamku w stylu renesansowym. Po odbudowie zamek miał pełnić funkcję reprezentacyjnej rezydencji królewskiej, zapewne z przeznaczeniem na siedzibę dla Barbary Radziwiłłówny. Dotychczasowe drewniane krużganki zastąpiono kamiennymi, wspartymi na trzech słupach na wzór Wawelu. Liczne sale ozdobiono malowidłami, sufity wykończono kasetonami z rzeźbionymi głowami. Wstawiono piece, urządzenia kanalizacyjne i łazienki.
W późniejszych wiekach wieku zamek przechodził w ręce rodów szlacheckich: Curyłów, Branickich i Lubomirskich i w tym czasie zmieniany był jedynie wystrój wnętrz oraz poddawany był drobniejszym przeróbkom i remontom.
Kres świetności tej królewskiej siedzibie przyniósł najazd Szwedów w 1655 roku, kiedy zamek zamieniono na magazyn żywności. Od połowy XVIII wieku zamek przejął król August Mocny, później August III. W tym czasie podjęto jedynie próby remontu. Po rozbiorze Polski w 1772 roku zamek wraz z miastem przeszedł pod panowanie Austrii. Austriacy zmienili wystrój zamku przeznaczając go na koszary, rozebrali też drugie piętro, wzmocnili mury skarpami i przyporami. W latach 1853–55 mieścił się tu wojskowy szpital. W drugiej połowie XIX wieku do I wojny światowej budowla pełniła funkcje mieszkaniowe i magazynowe, a w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej zamek był obiektem użyteczności publicznej. Stopniowo popadał w ruinę.
W 1986 roku zamek został wpisany do rejestru zabytków województwa krakowskiego. 12 marca 1991 roku wojewoda krakowski przekazał obiekt gminie Niepołomice. Przystąpiono do kompleksowych prac renowacyjnych, które trwały do 2007 roku.
Obecnie królewska siedziba odzyskała swą dawną świetność. Zamek otwarty jest dla gości i turystów. Mieści się w nim luksusowy hotel, centrum konferencyjne oraz muzeum Niepołomickie, a całą budowlą, stanowi własność miasta i gminy Niepołomice, zarządzana jest przez Fundację „Zamek Królewski w Niepołomicach”.

Zwiedzanie zamku w Niepołomicach

Główna wystawa znajduje się na I piętrze w zamku. Zatytułowana jest „Sukiennice w Niepołomicach 2 „Znane i Nieznane”. Na wystawie można zobaczyć ponad 130 obrazów i 25 rzeźb z marmuru i brązu. Dzieła zgromadzone są w ośmiu salach i pochodzą z najważniejszej narodowej kolekcji, z Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku – Muzeum Narodowego w Krakowie. Wśród wybitnych dzieł znanych artystów znajdują się prace, które przez ponad sto lat były niedostępne dla publiczności.
Sale I i II poświęcone są malarstwu pejzażowemu. Zobaczymy pamiątki dawnej potęgi Rzeczypospolitej – ruiny przedpiastowskich grodów, średniowieczne zamki, Wawel – jako siedzibę i nekropolię królów, kościoły oraz inne budowle ważne dla funkcjonowania państwa.
Sale III i IV prezentują malarstwo rodzajowe. Tu na uwagę zwracają obrazy m.in. najwybitniejszego polskiego romantyka Piotra Michałowskiego. Obok prezentowane są dzieła Aleksandra Kotsisa, jego obrazy przedstawiają życie najuboższych warstw społecznych. Oprócz w/w znajdują się dzieła Jana Stanisławskiego, gdzie zobaczymy obyczaje wsi Kresów polskich. Henryka Siemiradzkiego i Franciszka Żmurki przedstawiające sceny z życia antycznego Rzymu oraz wielu innych znanych malarzy.
W salach V i VI prezentowane są portrety, m.in. Portret Elżbiety Lubomirskiej, czy młodzieńczy wizerunek ostatniego króla Polski Stanisława Poniatowskiego.
Sala VII poświęcona została malarstwu religijnemu. Najwcześniejsze z prezentowanych dzieł powstały około połowy XVII wieku. Wśród dzieł z drugiej połowy XIX wieku na uwagę zasługuje obraz „Zdjęcie z krzyża” Józefa Unierzyskiego.
W sali VIII eksponowane jest malarstwo historyczne. W tym pokoju wyszczególniono dwa wątki. Pierwszy odnosi się do dawnych dziejów Polski, z czasów Piastów, Jagiellonów i królów elekcyjnych. Druga dotyczy czasów niewoli, zaborów i walki o niepodległość. Są tu m.in. sceny z insurekcji kościuszkowskiej, wojen napoleońskich, powstania styczniowego i represji zaborców.

W innych salach zamkowych można zobaczyć m.in. „Wystawę trofeów myśliwskich”. Prezentowane są zwierzęta i ptaki, które można spotkać w Puszczy Niepołomickiej. Ekspozycja trofeów myśliwskich zawiera również wieńce byków, poroża kozłów i danieli, oręża dzików i akcesoria łowieckie. Oprócz zwierząt rodzimych w jednej z sali zgromadzone są egzotyczne trofea pozyskane podczas polowań na afrykańskiej sawannie. Dopełnieniem ekspozycji są fotografie z wypraw polskich myśliwych do Afryki, m.in. kolekcja Włodzimierza Puchalskiego (1908–79) obejmująca ogromną liczbę fotografii przyrodniczych jego autorstwa. Zbiory ofiarowała Niepołomicom wdowa po tym znanym operatorze filmowym i fotografiku przyrody, który tak na marginesie był związanym z miastem i Puszczą Niepołomicką poprzez członkostwo w miejscowym Kole Łowieckim.

Jedną z najbardziej niezwykłych kolekcji jest wystawa pt. „Kaplica Zamkowa”. Zgromadzone są tu zbiory pochodzące z miejskiego kościoła parafialnego. Zobaczymy unikatowe dokumenty królewskie i papieskie, z których najstarsze to: akt utworzenia parafii z 1350 roku oraz akt erekcyjny i donacyjny kościoła wystawiony przez Kazimierza Wielkiego w dniu konsekracji świątyni 4 października 1358 roku, a także oryginalny kielich mszalny z ok. 1500 roku czy XVII wieczny ornat i komplet późnorenesansowych szat liturgicznych.

Informacje praktyczne

Strona internetowa zamku – www.zamekkrolewski.com.pl
Strona internetowa Niepołomic – www.niepolomice.eu
Strona internetowa muzeum – www.muzeum.niepolomice.pl
Godziny otwarcia – Poniedziałek – nieczynne, Wtorek / Środa / Czwartek / Piątek / Sobota / Niedziela 10:00 – 17:00 (od 1 października do 30 kwietnia) 10:00 – 18:00 (od 1 maja do 30 września)
Aktualny cennik – www.muzeum.niepolomice.pl/zaplanuj-wizyte
Parking – darmowy znajduje się przy zamku od strony hotelu. Ogólnodostępny drugi płatny parking mieści się na rynku.
Zwiedzanie sal muzealnych odbywa się indywidualnie lub grupowo z przewodnikiem.
Wirtualny spacer po zamku – www.muzeum.niepolomice.pl/wirtualny-spacer

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.