Ruiny Królewskiego Zamku w Nowym Sączu

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Miasto Nowy Sącz

Nowy Sącz to jedno z najstarszych miast w Małopolsce, leży w centrum Kotliny Sądeckiej u ujścia rzeki Kamienicy do Dunajca. Historycznie osada lokowana została 8 listopada 1292 roku jako miasto królewskie w ziemi krakowskiej. Zawdzięczało swój szybki rozwój dzięki licznym przywilejom oraz położeniu na szlaku handlowym na Węgry. Wybudowanie w okresie Kazimierzowskim, w latach 1350-1360 w Nowym Sączu zamku królewskiego i otoczenie miasta murami, uczyniło go ważnym ogniwem w systemie obronnym południowej granicy Królestwa Polskiego.
Dziś zamek to jedna z wizytówek miasta Nowy Sącz, choć dla wielu miejscowych jak i turystów to bardziej kupa gruzu i nie wierzą w jego turystyczne walory. Do naszych czasów nie dotrwały ani plany, ani budynki zamku z tamtego okresu. Zachowały się tylko resztki murów obwodowych oraz zrekonstruowana Baszta Kowalska. W dokumentach przetrwały jedynie zapisy o wydarzeniach, jakie miały tu miejsce w czasie jego świetności. Gośćmi na zamku było wiele osobistości, min.: Władysław Łokietek, gdzie po koronacji do Nowego Sącza przybyło poselstwo po jego córkę Elżbietę, przeznaczoną władcy Węgierskiemu Karolowi Robertowi. To tutaj, 26 czerwca 1320 roku przyszli małżonkowie zobaczyli się po raz pierwszy. To miejsce upodobał sobie również Kazimierz Wielki, gościł tu wielokrotnie, przecież to on wybudował tu murowaną twierdzę. Na zamku przebywał także król Ludwik Węgierski, kiedy podążał po polską koronę w 1370 roku po śmierci Kazimierza Wielkiego. Koniecznie trzeba wspomnieć Władysława Jagiełłę, który w 1410 roku na zamku w Nowym Sączu prowadził narady z Witoldem księciem Litwy przed planowaną wojną z Krzyżakami. W Nowym Sączu na zamku uroczyście witano także Jadwigę, która zmierzała do Krakowa, aby objąć koronę królewską. Zamek stał się miejscem, w którym przebywali nie tylko królowie. W latach 1469-1470 pod okiem Długosza i Kallimacha, na zamku mieszkali synowie króla Kazimierza Jagiellończyka Władysław (11 lat), Jan Olbracht (10 lat), Kazimierz (7lat), Aleksander (6 lat). W 1513 roku na zamku przebywała również Barbara Zapolya, zmierzająca do Krakowa, aby poślubić Zygmunta Starego. I tak można by było jeszcze długo wymieniać.
Dziś w tym królewskim zamku nie zostało nic z dawnego przepychu i jego pięciowiekowej bogatej przeszłości. Pełni teraz przede wszystkim funkcję atrakcji turystycznej, która pięknie wpisuje się w teren parku miejskiego. Może kiedyś przyjdzie taki czas, że zamek zostanie odbudowany i tak jak dawniej będzie cieszył oko miejscowych i turystów pragnących poznać ten zakątek Małopolski.

Skąd się wzięła nazwa Nowy Sącz

Koncepcja odbudowy

W ostatnich latach samorząd Nowego Sącza zaczął podejmować starania odbudowy zamku. Temat jest niełatwy, więc nie wiadomo czy i kiedy coś z tego wyjdzie. Jak można wyczytać w lokalnej prasie, na razie na odbudowę nie ma pieniędzy. Inwestycja szacowana jest na kilkadziesiąt milionów złotych. Władze miasta liczą na dofinansowanie zewnętrzne. Powstała nawet strona internetowa (link 1, link 2) prezentująca koncepcje tej odbudowy. Moim zdaniem ten projekt nie przypomina zamku. Zamek ze szklanym dachem fotowoltaicznym to jakaś pomyłka. Warownia z tak piękną historią powinna przypominać zamek a nie biurowiec. Oczywiście to jest mój tylko i wyłącznie subiektywny pogląd na tę sprawę, więc nie należy się z nią zgadzać. A tak na marginesie, ciekawe co na to konserwator zabytków, historycy, miejscowi miłośnicy historii. Mam nadzieje, że projekt zostanie zmieniony i włodarze miasta trochę bardziej historycznie spojrzą na swój zabytek.

Zdjęcie: wizualizacja Urzędu Miasta Nowy Sącz

Historia zamku

Ciężko jest określić dokładny czas założenia pierwszej budowli. Jak pisał Jan Długosz zamek sądecki powstał tuż po lokacji miasta, choć zapewne nowoczesną twierdzę wzniósł w latach 1350-1360 Kazimierz Wielki. Jego położenie w widłach Dunajca i Kamienicy oraz ścisłe połączenie z murami obronnymi czyniły z niego w owym czasie ważne umocnienie fortyfikacyjne miasta, których długość wynosiła około 1700 metrów, wzmocnione jedenastoma piętrowymi basztami. Do miasta przez obręb murów prowadziły trzy bramy, największa Węgierska – nosząca nazwę od głównego traktu handlowego, wprowadzała do miasta od strony południowej, Krakowska – prowadząca od strony północnej, oraz od strony wschodniej – Młyńska.
Nieznane jest ówczesne dokładne rozplanowanie zamku. Zapewne składał się on z wieży głównej zwanej później Szlachecką oraz z budowli mieszkalnej zwanej Domem Wielkim, budynku piętrowego, podpiwniczonego dostawionego do muru obwodowego pomiędzy wieżą Kowalską a wieżą Środkową. Zapewne w budynku mieszkalnym mieściła się kaplica zamkowa.
Po raz kolejny zamek rozbudowano w 1395 roku, tym razem na rozkaz często odwiedzającego Nowy Sącz Władysława Jagiełły. Po śmierci króla Władysław Jagiełły w 1434 roku zamek stał się rezydencją królowej wdowy Zofii Holszańskiej i jej dworu.
W kolejnych wiekach zamek rzadziej gościł polskich monarchów i był głównie siedzibą starosty i jako siedziba starostwa grodowego był światkiem wyłącznie zwykłych, urzędniczych wydarzeń.
Niestety wskutek licznych pożarów, które nie ominęły zamku w latach 1522, 1611, 1616, żadne jego plany nie dotrwały do naszych czasów. Dopiero po ostatnim pożarze zamek został gruntownie odbudowany i rozbudowany w stylu renesansowym przez starostów Sebastiana i Stanisława Lubomirskich. Zachowały się z tego okresu zapisy mówiące o pomieszczeniach sądu z archiwum, o kuchniach, o pomieszczeniach dla służb, stajniach i o pięknych apartamentach starościańskich na piętrze z reprezentacyjną salą marmurową zwaną też „książęcą”. Były w niej – marmurowa posadzka, portale, kominek. Salę zdobił słup drewniany, wzdłuż ścian biegł malowany fryz podstropowy, zdobił drewniane rzeźby, a na ścianach portrety starostów sądeckich. Zamek posiadał 2 baszty – Zamkową i Szlachecką.

Fragment dziedzińca 1939-1944 r.

Baszta Kowalska. Z lewej ul. K. Wielkiego 1929 r.

Zdjęcia: Narodowe Archiwum Cyfrowe

W XVII wieku zamek wyraźnie tracił na swoim znaczeniu gospodarczym i politycznym. Przyczyną tego był „potop szwedzki” i kryzys gospodarczy jaki wówczas panował, choć przyznać trzeba, że miał jeszcze w owym czasie kilka wielkich momentów swojej historii. W roku 1655 gościł tu król Jan Kazimierz kiedy uciekał przed Szwedami na Śląsk oraz pobyt 16 grudnia 1683 roku Jana Sobieskiego z królową Marysieńką i synem Jakubem. Król wracał wówczas spod Wiednia, gdzie wygrał jedną z najważniejszych bitw w swoim życiu.
Ostatnim etapem dewastacji zamku, po którym zmienił się w ruinę był kolejny pożar w 1768 roku. Stało się to w czasie marszu konfederatów barskich, którzy podczas postoju rozniecili pożar w zamku.
W czasach zaborów władze austriackie, które przejęły majątki królewskie, częściowo odremontowały zamek, aby wykorzystać go na biura policji. W sierpniu 1813 roku potężna powódź podmyła zamkową skarpę, w wyniku czego do Dunajca osunęło się zachodnie skrzydło zamku. Pozostałą część zaadaptowano w 1838 roku na koszary i magazyny wojskowe, a w 1846 roku przekształcono go na więzienie. W 1848 roku rząd sprzedał zamek miastu, które z powodu braku pieniędzy na remont wynajęło go wojsku austriackiemu z przeznaczeniem na magazyny mundurów i broni.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości sądeczanie podejmowali próby odbudowy zamku, pierwsza była w 1920 roku a następna w 1930 roku. Odbudowę zakończono w 1938 roku otwarciem w jego murach Muzeum Ziemi Sądeckiej.
W czasie okupacji Niemcy zamienili zamek w koszary i skład amunicji, a cenne zbiory muzealne zmagazynował w jednym z pomieszczeń. W trakcie walk w 1945 roku polscy żołnierze z Batalionów chłopskich, likwidując niemiecki skład amunicji wysadzili nowosądecki zamek w powietrze. W efekcie czego zamek wraz z resztkami murów został doszczętnie zniszczony.
Po zakończeniu wojny zabezpieczono ruiny i odbudowano Basztę Kowalską. W latach 70-tych próbowano zaadaptować pozostałości zamku do celów gastronomicznych. Dziś temat odbudowy zamku powraca co jakiś czas jak bumerang, niestety na razie na odbudowę nie ma pieniędzy. Inwestycja szacowana jest na kilkadziesiąt milionów złotych więc temat jest dość trudny i nie wiadomo czy kiedyś coś z tego wyjdzie.

Informacje praktyczne

Zamek można zwiedzać za darmo 24h
Znajduje się w Parku Imienia Ireny Styczyńskiej, taką nazwę można wpisać w nawigacji. Od rynku oddalony jest ok. 650 m
Gdzie zaparkować samochód. Parking oddalony jest od zamku 200 m Nawiguj Mapy Google
Centrum Informacji Turystycznej mieści się przy ul. Szwedzka 2

Tags: Nowy Sącz Zamek w Nowym Sączu

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.