Zamek Grodziec Śl. na Śląsku Cieszyńskim

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Nazwa i powstanie miejscowości Grodziec Śląski

Grodziec Śląski należy do najstarszych miejscowości Śląska Cieszyńskiego, wieś położona jest w gminie Jasienica w województwie śląskim pomiędzy Bielskiem-Biała, Cieszynem i Skoczowem, usadowiona w podgórskiej okolicy, z której przy ładnej pogodzie roztacza się niezwykle malowniczy widok na panoramę łańcucha Beskidów.
Historycznie, miejscowość po raz pierwszy została wzmiankowana w dokumencie biskupstwa wrocławskiego w latach 1295–1305. Znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 roku księstwa cieszyńskiego. W innych dokumentach zostaje wymieniona już w dokumencie z 1223 roku jako wieś założona przez Świętosza, która winna uiszczać opłaty na rzecz klasztoru w Rybniku.
Nazwa wywodzi się od staropolskiej nazwy – gród oznaczającej „umocnienie, ogrodzoną osadę” o charakterze obronnym. Gródkiem tym była zapewne drewniana warownia powstała być może jeszcze w czasie funkcjonowania kasztelanii cieszyńskiej. Zadaniem warowni było strzec szlaku handlowego prowadzącego od stolicy Polski – Krakowa, przez Cieszyn w stronę Moraw i Czech.

Zdjęcie nr 1

Zdjęcie nr 2

Zdjęcie nr 1 – Obraz przedstawiający Henryka Grodzieckiego na zamku w Grodźcu Śląskim Zdjęcie nr 2 – Płyta nagrobna Henryka Grodzieckiego zm. w 1587 r. obecnie znajduje się w kościele Świętego Bartłomieja w Grodźcu Śląskim

Nowa perełka na Śląsku Cieszyńskim. Świeżo wyremontowany zamek

Można zadać sobie pytanie. Po co odwiedzać tą wieś? I co takiego wyróżnia ją na tle innych miejscowości Śląska Cieszyńskiego? Odpowiedź jest prosta i krótka – jej zabytki. A jest ich naprawdę sporo m.in. Neogotycki kościół św. Bartłomieja z lat 1908–1910, ruiny starego kościoła wybudowanego w 1579 roku, neogotycka kaplica grobowa rodu Zoblów z 1863 roku na wzgórzu Goruszka, XVIII i XIX-wieczne zabudowania gospodarcze należące kiedyś do Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki P.I.B, zabytkowy 300-letni mostek kamienny umiejscowiony na potoku Tchórzówka, park zamkowy w stylu angielskim założony w połowie XVII wieku oraz ostatnio najsłynniejszy zabytek Śląska Cieszyńskiego, bo pierwszy raz udostępniony do zwiedzania (2023 r.) – zamek, zwany Zamkiem w Grodźcu Śląskimi (Nawiguj Mapy Google). Warto w tym miejscu nadmienić iż, niewiele jest miejscowości na Śląsku Cieszyńskim mogących poszczycić się w tak dobrym stanie zachowanym zabytkiem. Ten zamek miał szczęście przez wieki, budowla w swym istnieniu nigdy nie uległa zniszczeniu. Zawsze miała właścicieli i dobry dach, dzięki czemu jest dziś jednym z nielicznych obiektów, które mają zachowaną pierwotną tkankę architektoniczną. A dziś? Znowu zamek ma szczęście bo należy do osoby prywatnej, a konkretnie do pasjonata, kolekcjonera i przedsiębiorcy Michała Bożka, właściciela Ustronianki, który zakupił go w 2004 roku i użyczył Fundacji Ustronianka z Ustronia. Pan Michał robił różne pomniejsze remonty we własnym zakresie od momentu zakupu. W ostatnich dwóch latach (2021 – 2022) Fundacja Ustronianka dzięki funduszom europejskim pochodzącym z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 przygotowała i przeprowadziła rewitalizację zamku wraz z adaptacją na cele kulturalne.

Zdjęcia zamku wykonane w 2023 roku

Historia Zamku

Nowe światło na przeszłość Zamku rzuca dr Jacek Proszyk specjalista od historii południowej Polski i Śląska Cieszyńskiego wyjaśnił on, że prace architektoniczne i archeologiczne przeprowadzone podczas remontu zrewidowały dotychczasowe informacje podawane w publikacjach historycznych od XIX wieku. Jeszcze do niedawna sądzono, że zamek został wybudowany w latach 80-tych XVI wieku przez Henryka Grodzieckiego, hetmana Księstwa Cieszyńskiego. Jednak ostatnie badania wskazały, że w XII-XIII wieku istniała w miejscu zamku drewniana osada, o czym świadczą drewniane belki znalezione w murach piwnicy datowane między 1150 a 1270 rokiem. Natomiast pierwszy murowany obiekt to prawdopodobnie wieża mieszkalno-obronna, wstępnie datowana jest na XIV wiek, zapewne związana z rozbudową obronnej infrastruktury Księstwa Cieszyńskiego przez księcia Świętosza. W 1442 roku zamkiem władał rycerz Pełka z Grodźca. Jego następcy od nazwy wsi przyjęli nazwisko Grodzieckich (Grodeckich). Grodzieccy pochodzili z Brodów, niewielkiej wioski położonej koło małopolskiej Lanckorony. Pieczętowali się staropolskim herbem Radwan. I to oni rozbudowali istniejący murowany obiekt prawdopodobnie w latach 1552-1564, o czym świadczą badania dendrochronologiczne nadproży i progów dębowych w piwnicy, których data ścięcia drzewa obejmuje okres między 1550-1552. Zatem rozbudowę zamku należy przypisać Maciejowi Grodzieckiemu – ojcu Henryka. Kolejna zmiana, o której można się dowiedzieć od przewodnika zwiedzając zamek to budowa samej bryły obiektu. Nie był to budynek jednopiętrowy jak pierwotnie sądzono i można wyczytać w opisach historycznych, lecz od razu dwupiętrowy o czym świadczy jednolita zabudowa kamienna, cegły renesansowe i dendrochronologia belek pozostawionych w murze na wysokości drugiego piętra.
Zamek w owym czasie był obszerny, na planie prostokąta, zwieńczony renesansową attyką. Od strony północnej i południowej, na osiach szerszych boków posiadał dwie wieże i podobnie dwie mniejsze na osiach węższych boków od wschodu i zachodu. Pomieszczenia parteru, do których prowadziły renesansowe, kamienne portale były ozdobione herbem Radwan. Całość otoczona została murem z basztami.
Ostatnim z rodu na dobrach grodzieckich był wnuk Henryka, także Henryk, zamordowany w 1645 roku. Wraz z jego śmiercią zakończyły się związki Grodźca ze znanym szlacheckim rodem, który odegrał znaczącą rolę w dziejach nie tylko Śląska, ale także Czech i Moraw.

Herby właścicieli zamku

Zamek grodziecki w połowie XVII wieku przeszedł na własność barona Joachima Marklowskiego z Żebraczy herbu Wieniawa. Po jego zabójstwie w 1663 roku dobra dostały się w ręce Jana Dahma z Biedrzychowic, a następnie w latach 1666 – 1701 były własnością starej śląskiej rodziny baronów Sobków herbu Kornic.
Od Zuzanny Sobkowej z Kornic dobra grodzieckie nabył baron Henryk Ferdynand Larisch z Ligoty i Karwiny. Po jego śmierci, w 1734 roku, grodzieckie dobra ponownie przeszły na własność rodu Marklowskich z Żebraczy. Poprzez małżeńskie koligacje rodziny Marklowskich. W rejestrze właścicieli grodzieckich dóbr, znaleźć można: Helenę i Leopolda Gottlieba baronów Kalischów, a później obok wymienionej Heleny – Fryderyka Gottloba barona Kalischa, Karolinę i Władysława de Mara, Zofię i Gustawa hrabiów Apponyi, Henryka barona Zobel von Giebelstadt, Annę Eleonorę i Józefa hrabiów Zamoyskich.
W 1846 roku zamek zmienił swój wygląd, dobudowanych zostało kilka wież pokrytych namiotowymi dachami (obecnie jest ich siedem). Trzy z nich mieszczą okrągłe klatki schodowe. Usytuowane w północnej wieży, największe z kręconych schodów, łączą piwnice ze strychem. Ich średnica wynosi około 4 metry. W jednej z wież urządzono w stylu neogotyckim zamkową kaplicę. Teren wokół zamku, z bogatym starodrzewem, przekształcono w angielski park o romantycznym charakterze. We wszystkich pomieszczeniach pierwszego piętra zachowały się oryginalne stropy, a także drewniane posadzki, portale i boazerie z XVII, XVIII i XIX wieku.
Grodziec wraz z zamkiem, będący wówczas własnością Anny Eleonory baronówny z Zoblów von Giebelstadt, został sprzedany przemysłowcowi z Białej – Franciszkowi von Strzygowskiemu. Od jego spadkobierców dobra grodzieckie nabył w 1927 roku dr Ernest Habicht prawnik, wysoki urzędnik w MSZ II Rzeczypospolitej, przyjaciel Marszałka Józefa Piłsudskiego. Zamek został odrestaurowany, a jego właściciel otoczył opieką bogate zbiory sztuki, m.in. zbrojownię i bibliotekę.
W okresie okupacji hitlerowskiej zamek grodziecki wraz z dobrami został skonfiskowany przez III Rzeszę Niemiecką, mieścił się tu między innymi szpital polowy. Zbiory zamkowe zostały rozgrabione i wywiezione w 1942 roku do Landesmuseum w Bytomiu, gdzie uległy po 1945 roku rozproszeniu. Ogołocono również zamek z XVIII i XIX-wiecznych kominków i pieców, z których jeden znajduje się w Muzeum Zamkowym w Pszczynie.
Po wojnie zamek grodziecki został przekazany najpierw Akademii Umiejętności w Krakowie, a w 1946 roku dobra grodzieckie weszły w skład Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, będąc jednym z zakładów doświadczalnych tego Instytutu. Od 1950 roku, za wyjątkiem kilkuletniej przerwy, kiedy wchodził w skład Polskiej Akademii Nauk, zakład stanowił bazę doświadczalną Instytutu Zootechniki w Polsce z siedzibą w Krakowie-Balicach. W 2004 roku zamek w Grodźcu stał się własnością przedsiębiorcy Michała Bożka i jego żony Zuzanny.

Źródło: Macierz Ziemi Cieszyńskiej – Zamek w Grodźcu. macierz-grodziec.org / Tablice informacyjne Muzeum Zamkowe Grodziec Śląski

Zdjęcia zamku wykonane w 2018 roku

Czasy współczesne – Muzeum na zamku

I doczekaliśmy się, można już zwiedzać zamek pierwszy raz w jego historii. Gruntowna renowacja zabytku prowadzona była w latach 2020-2022. Fundacja Ustronianka z Ustronia, która ma w użyczeniu zamek, otrzymała na ten cel ponad 6,1 mln zł dofinansowania z funduszy UE. Wkład własny wyniósł około 2,5 mln zł. Cały wystrój zamku jest pięknie i gustownie urządzony, więc wspaniale się ogląda. Ekspozycja jest niezwykle bogata, różnorodna i eksponuje zbiory obecnego właściciela, co warto zaznaczyć, właściciel zamku, w wywiadach wyjawił, że eksponaty zbiera już blisko pół wieku i że jest to choroba :-), oczywiście w pozytywnym tego słowa znaczeniu. Wszystkich eksponatów ma około 12 tysięcy. Obecnie możemy oglądać tylko część z nich.
Samo zwiedzanie nie odbywa się indywidualnie tylko z przewodnikiem i trwa około dwie godziny.
W trakcie zwiedzania możemy zobaczyć; malarstwo, rzeźbę, artystyczne przedmioty użytkowe, przedmioty z porcelany oraz szkła, piwnice zamkowe po generalnej renowacji, sale rycerską, myśliwską, zbrojownię, kuchnię zamkową, reprezentacyjne sale, bibliotekę czy izby mieszkalne damskie i męskie. W muzeum dostępne są także tematyczne ekspozycje stałe poświęcone kartografowi Wacławowi Grodzieckiemu oraz konstruktorowi Józefowi Bożkowi.
Zwiedzanie zamku jak już wyżej wspomniałem możliwe jest jedynie z przewodnikiem, i w grupach nie więcej niż 20 osób, ponieważ uwarunkowane to jest od wielkość zwiedzanych pomieszczeń. Warto także wiedzieć, że w związku z ogromnym zainteresowaniem zwiedzających (szczególnie w weekend), zwiedzenie obiektu możliwe jest tylko po rezerwacji telefonicznej pod numerem 691 230 708.

Średniowieczny turniej rycerski w Grodźcu Śląskim

Średniowieczny turniej rycerski, który odbył się na początku września 2024 roku, na zamku w Grodźcu Śląskim historycznie nawiązywał do przypadającej w tym roku 660 rocznicy słynnego zjazdu europejskich władców, znanego pod nazwą „Uczty u Wierzynka”. A dlaczego? Bo gdzie Kraków, a gdzie zamek w Grodźcu Śląskim? Ponieważ w średniowieczu część zmierzających do Krakowa monarchów, przemierzała dawne szlaki Księstwa Cieszyńskiego i korzystała z gościnności Piastów cieszyńskich. Grodziec Śląski był właśnie jedną z twierdz na tym szlaku.
Organizatorem całej imprezy była Chorągiew Księstwa Cieszyńskiego. Na turniej przybyli także: m.in. Bractwo Rycerskie Kruk – Starostwa Rabsztyńskiego, Chorągiew Ziemi Górnośląskiej, Bractwo Rycerskie Zamku Będzin, bractwo Rycerskie Księstwa Homole z Duszników-Zdroju, Kompania Gryfitów, Rycerze Grobu Bożego z Żywca oraz Grupa Rekonstrukcyjna Banici z Dolnego Śląska. Oprócz turniejów rycerskich, odbył się również jarmark średniowieczny, koncerty muzyki dawnej i wiele innych atrakcji. Wstęp na wszystkie wydarzenia był bezpłatny. Dodatkowo, za symboliczną opłatą, było można zwiedzić wnętrza zamku z przewodnikiem.

Średniowieczny turniej rycerski. Pojedynki na zamku w Grodźcu Śląskim

Wacław Grodecki i jego Mapa Polski

Mapa Królestwa Polski z drugiej poł. XVI w. opracowana przez urodzonego w Grodźcu Wacława Grodeckiego (1536-1591). Mapa przedstawia ziemie XVI wiecznej Rzeczpospolitej . Jest jedyną mapą z tamtego okresu która zachowała się w całości. Mapę Grodecki zadedykował królowi polskiemu Zygmuntowi Augustowi. – Pełny format mapy w bibliotece Polona.pl tutaj – Wacław Grodecki więcej informacji tutaj.

Ruiny kościoła p.w. Św. Bartłomieja

Odwiedzając zamek warto również zobaczyć znajdującą się w pobliżu, a konkretnie w parku zamkowym, trwałą ruinę kościoła Św. Bartłomieja (Nawiguj Mapy Google). Ze starego kościoła zachowały się jedynie kamienno-ceglane ruiny kwadratowego prezbiterium. Pierwszy kościół, zapewne drewniany, wzmiankowany był w 1447 roku. Kolejny murowany wystawili w II połowie XVI wieku bracia Jan i Henryk Grodeccy. Nawa kościoła, prezbiterium były murowane. Sama wieża miała konstrukcję drewnianą. Posiadała drewnianą izbę i barokowy , cebulasty hełm. Wieża była remontowana w 1899 roku. Kościół wraz z okalającym go cmentarzem był położony na terenie należącym do właścicieli zamku. Po wybudowaniu w 1910 roku nowej świątyni, stary ze względu na stan techniczny został częściowo rozebrany w 1927 roku. Fragmenty wyposażenia m.in. tabernakulum, figura św. Bartłomieja z ołtarza głównego, chrzcielnica, oraz renesansowa płyta nagrobna Henryka Grodeckiego, zmarłego w 1587 roku przeniesiono do nowego kościoła.

Źródło: Tablica informacyjna przy kościele

Dwór zarządcy folwarku

Położony jest w pobliżu zamku, dziś kupimy tu m.in. bilet do zamku (Nawiguj Mapy Google) . Zbudowano go w klasycystycznym stylu prawdopodobnie w 1812 roku, kiedy właścicielami Grodźca była wówczas rodzina Fryderyka Gottloba barona Kalischa i Heleny Elżbiety z domu baronówny Marklowskiej. W jego skład wchodziły: od strony południowej budynek dworu, od strony wschodniej stodoły oraz nieistniejąca już drewniana szopa – owczarnia, od strony północnej – obory i stajnie a od strony zachodniej trzykondygnacyjny spichlerz, wybudowany w 1868 roku, z pomieszczeniami mieszkalnymi od strony południowej, zamykający czworobok folwarku.

Zabytkowy kamienny mostek

Należy do najstarszych tego typu budowli na tym terenie (Nawiguj Mapy Google). Liczy sobie ponad 300 lat. Umiejscowiony jest na potoku Tchórzówka przy ul. Kościelnej w parku przy drodze prowadzącej do nowego kościoła. Po mostku tym w przeszłości chodziły dzieci do pierwszej szkoły stojącej po drugiej stronie potoku.

Informacje praktyczne

Facebook – > zobacz
Parking – jest darmowy dostępny dla zwiedzających Nawiguj Mapy Google
Bilety do zamku kupujemy w oficynie 50 metrów od zamku, zaraz przy parkingu.
W związku z dużym zainteresowaniem zwiedzenie obiektu możliwe jest tylko po rezerwacji telefonicznej pod numerem 691 230 708
Co ważne zamek dostosowany został do potrzeb osób z niepełnosprawnościami
Godziny i cennik zwiedzania najlepiej sprawdzić na oficjalnym profilu Facebooka lub dzwoniąc na powyższy numer telefonu, ale zazwyczaj są to trzy wejścia na jeden dzień, a koszt to 20 zł normalny i ulgowy 10 zł (2023 r.).

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

Odpowiedź Alek at

Miejsce warte zobaczenia, prezentuje bardzo ładnie z zewnątrz i wewnątrz. Pani przewodnik pięknie opowiada o historii zamku i Śląska Cieszyńskiego. Wielki szacun dla właściciela za udostępnienie tego miejsca.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.