Miasto Brzeg położenie, historia, pochodzenie nazwy
Brzeg to miasto leżące w zachodniej części województwa opolskiego, na historycznym Dolnym Śląsku. Zlokalizowane jest dokładnie w połowie drogi między Opolem a Wrocławiem. Nazwa miasta pochodzi od polskiej nazwy – brzeg rzeki , podając jej znaczenie tj. „miasto nad wysokim brzegiem” . Układ urbanistyczny Brzegu jest dobrze zachowanym przykładem miejscowości lokowanej na prawie średzkim
Portal bramy od strony dziedzińca Brama Odrzańska
Zamek Piastów Śląskich
Dziś pamiątką po dawnych władcach jest Zamek Piastów Śląskich, zwany „Śląskim Wawelem”. Obiekt ten zaliczany jest do najcenniejszych zabytków w Polsce. Jest również niezwykle wartościowym materialnym źródłem wiedzy o historii regionu oraz dowodem związków Piastów Śląskich z władcami Królestwa Polskiego. Warto podkreślić, że rezydencja Piastów brzeskich budziła duże zainteresowanie na ziemiach polskich. Co ciekawe, zamek w Brzegu przez samych fundatorów traktowany był jako pomnik dynastii. Świadczyć o tym mogą, umieszczone nad portalem na głównej bramie wjazdowej zamku rzeźby władców polskich oraz piastowskich książąt śląskich, a także w samym zamku drzewo genealogiczne Piastów i portrety poszczególnych władców.
Popularne w tej chwili...
Obecnie w obiekcie mieści się muzeum pełni podobną rolę, jak w renesansie tętni życiem kulturalnym, jest skarbcem przeszłości regionu i tak jak przed wiekami, jest w dobrych rękach. W muzeum, podziwiać można malarstwo śląskie od XV-XVIII wieku, zbroję rycerskie, zabytki z zakresu genealogii, numizmatyki, malarstwa, rzeźby, grafiki, rzemiosła artystycznego oraz archiwalia, starodruki i inne pamiątki o wartości dokumentacyjno-historycznej, związane z problematyką piastowską i co najważniejsze odwiedzić możemy kaplicę pw. św. Jadwigi, która nie tylko jest miejscem kultu śląskiej patronki, ale także nekropolią piastowską, gdzie pochowano 43 przedstawicieli brzesko-legnickiej linii Piastów.
Zamek trochę historii
Istnienie obronnego dworu w Brzegu potwierdzono w dokumentach już w 1235 roku. Jak wyglądał? Trudno w tej chwili powiedzieć. Prawdopodobnie ówczesny dwór księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego położony był w obrębie murów obronnych, pomiędzy Bramą Wrocławską a obecną bramą zamkową. Wiadomym natomiast jest, że pierwszy murowany zamek wraz z fortyfikacjami miejskimi powstał na przełomie XIII i XIV wieku prawdopodobnie z inicjatywy Bolka I Świdnickiego . W tym samym okresie powstała charakterystyczna wieża mieszkalno-obronna zwana „Wieżą Lwów”, ponieważ na szczycie znajdowały się rzeźby lwów ustawione pomiędzy posągami rycerzy. Od 1342 roku do wygaśnięcia dynastii Piastów w 1675 roku zamek pełnił funkcję stałej rezydencji książęcej w stolicy księstwa brzeskiego, wydzielonego w 1311 roku w wyniku podziału księstwa wrocławskiego.książę Ludwik I brzeski dokonał przebudowy zamku. Do dziś zachowały się ówczesne fragmenty muru. Podczas tej rozbudowy w latach 1368-1369 obok zamku wzniesiono gotycką kaplicę św. Jadwigi, która stała się kolegiatą, oraz nowy budynek mieszkalny.Fryderyka II i Jerzego II ze średniowiecznej budowli gotyckiej uczyniono renesansową rezydencję pałacowo-zamkową na wzór krakowskiego Wawelu. Powstał wówczas zwarty kompleks czteroskrzydłowy, otaczający wewnętrzny dziedziniec krużgankowy typu włoskiego. Od strony Odry, wzniesiono klatki schodowe i skrzydło od strony miasta, budując krużganki i bramę. W ostatnim etapie przebudowano skrzydło od strony Bramy Wrocławskiej, wkomponowując je w zabudowę gotycką i opierając je o Wieżę Lwów oraz nawę kościoła przyzamkowego. W latach sześćdziesiątych XVI wieku wybudowano mur kurtynowy zamykający dziedziniec od strony fosy oraz położony za murem budynek, mieszczący aptekę. Dodatkowo wykonano dekorację rzeźbiarską fasady budynku bramy wjazdowej, na co składają się 24 popiersia władców, książąt i ówczesnych właścicieli Brzegu, Jerzego II i jego żony Barbary .
Czasy swej świetności XVI-XVII w. Kościół św. Jadwigi i zamek 1900 r. Zdjęcia Fotopolska.eu
Zamek tętnił życiem do XVII wieku. W 1675 roku obiekt wraz z całym księstwem przeszedł w ręce austriackie. W 1682 przejęli go Habsburgowie , jego wnętrza zostały opróżnione z wyposażenia i zaadoptowane na biura oraz przeznaczone na czasowe rezydencje książąt austriackich. W 1741 roku podczas bombardowania miasta zamek został zniszczony. Zniszczeniu uległo niemal dwie trzecie założenia. Ocalałe pozostałości budowli zamkowych po remoncie (prezbiterium kaplicy, parter skrzydła wschodniego i część krużganków oraz fasada budynku bramnego) z rozkazu króla Ferdynanda II adaptowano na potrzeby magazynów prowiantowych twierdzy pruskiej.Prus Aleksander F. von Quast , dzięki któremu przeprowadzono prace przy dekoracji fasady budynku bramnego. Wykonano wówczas m.in. gipsowe odlewy niektórych rzeźb oraz odtworzono dwa zniszczone popiersia Piastów (Henryka II Pobożnego i Bolesława II Rogatki) oraz obramienia okienne drugiego piętra. Budynki zamkowe pełniły wówczas funkcje magazynów i szpitala, a w skrzydle północnym ulokowano szkołę.
Źródło: www.zabytek.pl / www.zamek.brzeg.pl / www.dladziedzictwa.org / Zamki i ich Tajemnice T. Jurasz 1972r. / Najpiękniejsze Zamki, Pałace i Dwory w Polsce M. Gawroński 2021 r. / Śląskie Zamki i Pałace Opolszczyzny 1998r. / Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w. A. Wagner 2019r.
Muzeum Piastów Śląskich – zwiedzanie
Pierwszą placówkę muzealną w murach zamku otwarto w 1930 roku. Po 1945 roku kontynuowano działalność muzealna w najbardziej reprezentacyjnych wnętrzach. Obecne Muzeum otwarto w 1952 roku, a w latach 1966-1990 przeprowadzono odbudowę zamku, udostępniając w pełni jego wnętrza do zwiedzania. Muzeum Piastów Śląskich nie tylko prezentuje zbiory stałe, ale także organizuje specjalne wystawy tematyczne, wykłady i warsztaty. Obecnie jest to jedyna placówka w Polsce zajmująca się historią Piastów Śląskich i tradycjami piastowskimi na terenie historycznego Śląska. Na czterech udostępnionych do zwiedzania kondygnacjach eksponowane są zabytki związane z dawnymi władcami tych ziem, takie jak: książęce sarkofagi, monety, portrety, militaria, zbroje oraz, te które wiążą się z historią lokalną.
Wystawa „Na rubieżach dawnej Rzeczpospolitej”
Pierwszą wystawę, na którą natrafimy to wystawa „Na rubieżach dawnej Rzeczpospolitej „. Wystawa poświęcona jest uzbrojeniu z różnych zakątków dawnych państw europejskich i azjatyckich. Kolekcja prezentowana jest w kilku salach parteru. W jej ramach podziwiać można bogato zdobioną broń palną oraz białą, liczne elementy uzbrojenia ochronnego jak tarcze, hełmy, napierśniki, egzotyczne akcesoria wojskowego oporządzenia i wiele innych ciekawych eksponatów.
Wystawa w podziemiach zamku
Kolejne ciekawe miejsce na naszej trasie zwiedzania to podziemia zamku. Znajduje się tam wystawa stała „Memoriae Piastorum Principum Silesiae ” Na wystawie zobaczymy m.in. sarkofagi Piastów, płyty nagrobne średniowiecznych Piastów śląskich oraz druki poświęcone ich pochówkom, zawierające kazania wygłoszone podczas uroczystości pogrzebowych, kopie rzeźb pary książęcej z bramy zamkowej – Jerzego II i jego małżonki Barbary, wykonane w 1941 roku i szesnastowieczną rzeźbę ulubionego psa ks. Jerzego II.
Wystawa „Z przeszłości i tradycji Piastów Śląskich”
W dalszej części muzeum prezentowana jest wystawa pt. „Z przeszłości i tradycji Piastów Śląskich „. Ekspozycja poświęcona jest Piastom śląskim, zobaczymy m.in. drzewo genealogiczne Piastów śląskich z ich wizerunkami oraz dokumentami, pieczęciami i bogatą kolekcją dawnych numizmatów. Ponadto obejrzeć można kolekcję mebli, głównie renesansowych i neorenesansowych, bardzo ładną i ciekawą wielką makietę miasta Brzeg oraz repliki dwóch renesansowych pieców kaflowych.
Wystawa „Malowane dzieje Polski” – I piętro
Na piętrze witają nas namalowane dzieła Jana Styki – są tu obrazy: pochodzący ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu “Polonia” oraz ze zbiorów prywatnych „Grunwald”. W tej sali znajduje się także obraz Wojciecha Kossaka “Odwrót Napoleona spod Moskwy”. Obok Tablicy polskich powstań narodowych prezentowane są dawne i współczesne monety, medale, medaliki i numizmaty kolekcjonerskie.
Wystawa „Obrazy Giovanniego Pinottiego” – I piętro
W kolejnej sali, tzw. sali balowej znajduje się cykl dwunastu obrazów autorstwa włoskiego malarza Giovanniego Pinottiego , opowiadają one historię Mojżesza.
Wystawy – „Sztuka śląska XV-XVIII w.”, „Z przeszłości i tradycji Piastów śląskich”
Jest to wystawa, która ukazuje blisko 100 wyjątkowych dzieł śląskiej sakralnej sztuki średniowiecznej i nowożytnej z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Zobaczymy m.in. dzieła malarskie wykonane między 1420 rokiem a pierwszą dekadą XVI wieku, które pierwotnie zdobiły wnętrza kościołów i kaplic. Bogaty zbiór renesansowych, głównie wrocławskich epitafiów protestanckich, szesnastowieczne portrety czy interesujące siedemnastowieczne rzeźby.
Wystawa „Kresy – Ocalone wspomnienia”
Na koniec została nam ostania wystawa stała do zwiedzenia – „Kresy – Ocalone wspomnienia”. Wystawę, na której pokazano prawie 1000 eksponatów otwarto w listopadzie 2019 roku. Upamiętnia ona Kresy Wschodnie dawnej Rzeczypospolitej, z perspektywy tych, którzy zostali z nich wygnani i osiedlili się na Ziemiach Odzyskanych. Składają się na nią m.in. salonik szlachecki, salonik mieszczański czy chłopska izba, a w gablotach zaprezentowano pamiątki rodzinne oraz przedmioty codziennego użytku.
Inne ciekawe miejsca w Brzegu
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Zaraz obok zamku w Brzegu znajduje się inny wyjątkowy zabytek – Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego . Kościół zbudowano w latach 1734-1739 w miejscu, w którym do 1545 roku wznosił się klasztor dominikanów wraz z kościołem pw. Świętego Krzyża. Fundatorami świątyni byli jezuici, którzy w 1681 roku przybyli do protestanckiego Brzegu z misją przywrócenia w mieście katolicyzmu. To jeden z piękniejszych kościołów w województwie opolskim. Sklepienia i ściany zdobi barokowe malarstwo wykonane przez brata zakonnego Johanna Kubena w latach 1739-45. Polichromia, składa się ze 115 scen przedstawionych na ikonach o różnej treści i wielkości.
Rynek i Ratusz
Koniecznie trzeba również odwiedzić rynek, na którym znajduje się zabytkowy ratusz. Brzeski ratusz jak sam zamek swoimi dziejami sięga czasów średniowiecza. Pierwszym jego elementem była wieża wzniesiona około 1300 roku. W kolejnych dziesięcioleciach dobudowywano do niej budynki, gdzie w końcu XIV i XV wieku nadano nazwę ratusza. Po pożarze z 1569 roku, brzeski ratusz został odbudowany w stylu renesansowym miał formę pałacu miejskiego. Od zachodu utworzono fasadę reprezentacyjną. Wieża zegarowa została nadbudowana do 1577 roku. Ustawiono na niej ażurową balustradę i ośmioboczny kiosk, który przykryto renesansowym hełmem z dwoma przeźroczami. Jej elewację ozdobiono dekoracją sgraffitową o formie ciosów diamentowych. W ciągu kolejnych stuleci gmach przechodził jedynie kosmetyczne przekształcenia. Uformowana w ten sposób bryła budynku bez większych przekształceń szczęśliwie przetrwała do dziś. Wykorzystywany jest w celach administracyjnych, a w jego wnętrzu, podobnie jak przed wiekami, odbywają się sesje rady miejskiej oraz różne wydarzenia kulturalne. Warto również dodać, że po gruntownym remoncie, który miał miejsce w 2010 roku część pomieszczeń zaadoptowano do celów muzealnych i udostępniono do zwiedzania.
Informacje praktyczne
