Ząbkowice Śląskie miasto Krzywej Wieży, Frankensteina i Ruin Zamku

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Czy Ząbkowice Śląskie to miasto Frankensteina?

Ząbkowice Śląskie to małe miasteczko położone w południowej części województwa dolnośląskiego w powiecie ząbkowickim, którego są stolicą. Przez wieki nosiło germańską nazwę – Frankenstein, choć w rzeczywistości nie ma nic wspólnego z lekarzem zajmującym się wskrzeszaniem zmarłych. Jednak niektórzy badacze spekulują, że słynna powieść Mary Shelley „Frankenstein” mogła być inspirowana makabrycznymi wydarzeniami, które miały miejsce w tym małym miasteczku na początku XVII wieku. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów na tą dość ciekawą teorię, ale przypomnijmy.
Około 1606 roku miasto nawiedziła zaraza, w wyniku której zginęło prawie 2000 mieszkańców. Nie trzeba było długo czekać, aby ktoś powiązał atak choroby z działalnością ząbkowickich grabarzy. Wkrótce w mieszkaniach podejrzanych znaleziono pojemniki z trującym proszkiem. Po torturach podczas śledztwa przyznali się do nakładania zakaźnego proszku wytwarzanego ze zwłok ludzkich na klamki i progi drzwi w celu rozprzestrzeniania się choroby. Najwyraźniej grabarze czerpali zyski z ofiar, rabując domy i zwłoki zmarłych. Zaraza wygasła po kilku miesiącach, ale mówiło się o niej jeszcze długo. Z biegiem czasu narodziła się legenda o strasznym potworze, który rzekomo spowodował zarazę w Ząbkowicach. Być może jest to legenda, ale łatwo w nią uwierzyć.
Dziś niezależnie od tego, czy miasteczko ma związek z Frankesteinem czy nie czerpie z tego zysk organizując od 1996 roku coroczną imprezę związaną z potworami Frankensteina pod nazwą „Weekend z Frankensteinem”. Dodatkowo możemy odwiedzić w Izbie Pamiątek Regionalnych wystawę, w skład której wchodzi Wystawa „Śladami Doktora Frankensteina”. Prowadzi ona przez piwnice budynku, oferując odwiedzającym dużą dawkę adrenaliny.
Tajemnicza przeszłość to tylko część atrakcji, jakie ma do zaoferowania miasto Ząbkowice Śląskie. Tu w tym, miasteczku zachowało się też sporo starej architektury nawet z XV wieku, poszczycić się może również najwyższą krzywą wieżą w Polsce, choć niższa od swojego włoskiego odpowiednika, jest równie niezwykła. Znajdują się tu także imponujące ruiny renesansowego zamku, który po przeprowadzonych pracach remontowych ponownie otwarto do zwiedzania. Warto się tu wybrać choćby tylko na jeden dzień.

Poznaj historię miasta Ząbkowice Śląskie

Dokładna data powstania Ząbkowic Śląskich nie jest znana, jednak z przekazów historycznych wynika, że stało się to ok. 1280 roku. W roku 1297 miasto otrzymało pierwsze przywileje, prawo mili oraz składowania soli i ołowiu. W tym okresie zostało również otoczone kamiennymi murami obronnymi. Na początku XIV wieku wybudowano pierwszy murowany ratusz oraz wzniesiono warowny zamek. O tym, że Ząbkowice odgrywały w średniowieczu ważną rolę świadczy również fakt istnienia w nich już na początku XIV wieku szkoły miejskiej oraz ukształtowania się miasta jako ośrodka sądownictwa.
Od 1322 roku miastem władał Bolko II ziębicki, który obronił je w 1335 roku przed czeskim królewiczem Karolem Luksemburskim. Później jednak, z powodu finansowych, Bolko II książę ziębicki oddał miasto Ząbkowice w zastaw, po czym w 1351 roku jego następca Mikołaj ostatecznie sprzedał je czeskiemu królowi Karolowi IV Luksemburskiemu. W 1428 roku do miasta wkroczyli husyci, którzy spalili część zabudowań wraz z kościołem farnym i dominikańskim i poważnie zniszczyli mury miejskie, ale nie zdobyli zamku. W roku 1456 czeski król Władysław Pogrobowiec oddał Ziębice i Ząbkowice Śl. w dziedziczne posiadanie Jerzemu z Podiebradu.
Od 1569 roku, kiedy zakończyło się panowanie rodu Podiebradów, w imieniu Cesarstwa Ząbkowicami administrował starosta. Wiek XVII nie był przyjazny w skutkach, a wszystkiemu była winna wojna trzydziestoletnia, która w 1632 roku zawitała także do Ząbkowic. W okresie do 1648 roku miasto było wielokrotnie szturmowane, plądrowane i podpalane. Wiek XVIII i XIX były okresem dynamicznego rozwoju miasta. Powstało wiele nowych kamienic i budowli, również o charakterze wojskowym. W mieście powstały pierwsze nieduże zakłady przemysłowe m.in. fabryka mebli i wytwórnia kapeluszy, obecne linie kolejowe.
Druga wojna światowa nie spowodowała tutaj żadnych zniszczeń. Po wojnie przedwojenny Frankenstein wraz z terenem Dolnego Śląska weszły w granice Polski; niemiecka ludność miasta została wysiedlona w nowe granice Niemiec. Zmieniono wówczas nazwę miasta na dzisiejszą – Ząbkowice Śląskie i przystąpiono do renowacji i zachowania zabytków miasta. W 1964 roku odrestaurowano Krzywą Wieżę, którą po 23 latach ponownie udostępniono zwiedzającym, a w 1972 utworzono Regionalną Izbę Pamiątek przy ul. Krzywej. Lata 90-te XX wieku to przede wszystkim renowacja i zmiana wyglądu rynku, kompleksowe odrestaurowanie ratusza, zabezpieczenie ruin zamku oraz odrestaurowanie jego podziemi.

Widok Ząbkowic z przed 1800r. Źródło: Biblioteka Narodowa w Warszawie

Co warto zobaczyć w Ząbkowicach Śląskich

Krzywa wieża jak we włoskiej Pizie

Lokalizacja ul św. Wojciecha 7 Nawiguj Mapy Google

Początki Krzywej Wieży nie są dziś znane, z powodu braku źródeł pisanych, istnieją przypuszczenia, że wieża jest pozostałością przed lokacyjnego zamku powstałego w tym miejscu w I połowie XIII wieku, zniszczonego w drugiej połowie XV wieku, o czym świadczyć może wejście do niej na wysokości pierwszego piętra. Ponieważ tak w średniowieczu budowano wieże ostatecznej obrony. Inna hipoteza mówi, że wcześniej tuż po lokacji miasta, pełniła rolę bramy miejskiej, bo po przesunięciu murów miejskich, w XIV wieku powiększył się obszar zabudowany miasta.
Trzecia wreszcie wersja podaje, że wieża została zbudowana jako miejska dzwonnica. Taką rolę pełniła ona zresztą od XV wieku aż do czasów II Wojny Światowej. W 1507 roku została połączona z Kościołem za pomocą krytego ganku, który ułatwiał dzwonnikowi przemieszczanie się z kościoła do dzwonnicy. Pod koniec XVI wieku ganek rozebrano, ponieważ na skutek przechylenia budowli konstrukcja popękała i groziła zawaleniem. Nie wiadomo dokładnie, dlaczego wieża uległa pochyleniu. Powszechnie uważa się, że przyczyną mogły być wstrząsy tektoniczne. Nie wyklucza się również, że przyczyną było rozmoknięcie gruntu, które spowodowało osiadanie fundamentu.
W 1858 roku, podczas wielkiego pożaru miasta jej górna część uległa zniszczeniu. Po pożarze władze miasta miały zamiar zupełnie rozebrać obiekt, by jego ruiny nie zagrażały bezpieczeństwu sąsiednich domów. Ostatecznie jednak, po wykonaniu ekspertyzy budowlanej zdecydowano, że nadpalona część wieży zostanie odbudowana. Po odbudowie wysokość wieży wynosi 34 m. Od strony południowej dobudowano również niewielką wieżyczkę ze spiralną klatką schodową. Prace zostały ostatecznie zakończone 11 października 1860 roku.
Obecnie Krzywa Wieża pełni funkcję punktu widokowego i jest otwarta dla zwiedzających. Ma 2,14 metra odchylenia od pionu i zajmuje drugie miejsce w Europie pod względem krzywych budynków (zaraz po słynnej włoskiej wieży w Pizie). Jest także najwyższą krzywą wieżą w Polsce. Ma aż 34 metry wysokości, co odpowiada dziesięciopiętrowemu budynkowi.

Wejście z przewodnikiem co 30 min. Zobacz aktualne ceny biletów

Ruiny renesansowego zamku – trochę historii

Lokalizacja u. Krzywa Nawiguj Mapy Google

Pierwszy zamek wybudowano prawdopodobnie zaraz po lokacji miasta w drugiej połowie XVIII wieku. Zapewne w pierwszej połowie XIV wieku podczas zaostrzenia się konfliktu pomiędzy księciem świdnickim Bernardem a Królestwem Czech, z inicjatywy tego pierwszego zaczęto budowę murowanego z kamienia zamku. W 1335 roku przetrwał oblężenie czeskich wojsk, jednak już w następnym roku został zastawiony Luksemburgom przez Bolka II, a ostatecznie sprzedany przez syna Bolka – Mikołaja Małego Karolowi IV. Po zniszczeniach w czasie wojen husyckich zamek wraz z urzędem starosty dostał się w połowie XV wieku w ręce Jerzego z Podiebradów, późniejszego króla czeskiego, potem jego rodziny. W 1468 roku mimo umocnień zniszczony przez mieszczan wrocławskich. W 1489 roku zdobyły go wojska króla Węgier Macieja Korwina, a po jego śmierci wrócił do Podiebradów.
W latach 1520-1532 syn Henryka I książę ziębicki i oleśnicki z Podiebradów odbudował i znacznie rozbudował zamek, tworząc na zrębach pozostałości średniowiecznych okazałą, reprezentacyjną i silnie ufortyfikowaną rezydencję. Wybudowano tu jedne z pierwszych na Śląsku murowane basteje — wieże artyleryjskie, które stały się prototypem późniejszych budowli obronnych zamków i miast śląskich. Po śmierci Karola I jego następcy nie kontynuowali już prac. Zaniechano m.in. budowy podcieniowych krużganków wokół dziedzińca i prawdopodobnie dwóch kolejnych bastej — północnej i południowej. Ostatnią większą pracą było usypanie w 1582 roku wysokiej grobli w poprzek fosy otaczającej zamek
W roku 1584 roku starosta ząbkowicki dokończył połączenia miejskich murów obronnych z zamkiem. Wojna trzydziestoletnia przyniosła budowli zagładę. Oblegany, bombardowany i zdobyty przez wojska cesarskie w 1632 roku został ostrzelany z dział i zdobyty, a w 1646 roku przez Szwedów, którzy po ograbieniu wysadzili go w powietrze. Próby częściowej odbudowy zamku podejmowali miejscowi starostowie ziemscy w kolejnych latach. Jednak na początku XVIII wieku budowlę ostatecznie opuszczono. Dzieła zniszczenia dokonał pożar pod koniec tego samego wieku.

Lata 1740-1760, Zamek za czasów swojej świetności. Źródło: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego

Na początku XIX wieku zniwelowano wały, a w 1858 roku zasypano fosę wokół zamku. Na początku XX wieku teren ruin zamkowych użytkowany był jako magazyn nafty, poligon lokalnej straży pożarnej oraz boisko dla okolicznych szkół. W 1929 roku w wieży bramnej urządzono niewielkie muzeum regionalne, a w części zamku powstało schronisko turystyczne. Pierwsze prace konserwatorskie na terenie zamku przeprowadzono w pierwszej połowie XX wieku. W 1946 roku w wyniku podpalenia spłonęła wieża bramna. Prace zabezpieczające i remontowe przeprowadzono w latach 60-tych oraz 70-tych XX wieku.
W grudniu 2013 roku zakończył się II etap prac remontowych, obejmujących zabezpieczenie korony murów skrzydła wschodniego i południowego oraz zabezpieczenie południowo-wschodniej bastei. Obecnie jest udostępniony do zwiedzania i utrzymywany oraz konserwowany jako tzw. trwała ruina.

Zwiedzanie zamku oraz aktualne ceny biletów

Izba Pamiątek Regionalnych i wystawa „Śladami doktora Frankensteina”

Lokalizacja ul. Krzywa 1 Nawiguj Mapy Google

Co z Ząbkowicami Śląskimi ma wspólnego doktor Frankenstein i stworzony przez niego potwór? Tego dowiemy się odwiedzając Muzeum Regionalne w tym mieście. Wystawę „Laboratorium doktora Frankensteina” otwarto w 2001 roku. Pomieszczenie ucharakteryzowanie są na laboratorium bohatera powieści Mary Shelley. Wędrówkę przez wieki rozpoczyna się w sali sądowej, gdzie trwa proces grabarzy, którzy rzekomo odpowiadali za wybuch epidemii w XVII wieku. Ostatnim etapem jest zwiedzenie laboratorium doktora Frankensteina i jego gabinetu oraz innych upiornych pomieszczeń.
Oprócz tego w muzeum możemy zobaczyć m.in. zbiory związane z historią miasta oraz życiem jego mieszkańców, pomieszczenie kaplicy domowej oraz wewnętrzną studnię.

Aktualne ceny biletów i godziny otwarcia. Jest możliwość zakupu biletu łączonego na Krzywą Wieżę, Izba Pamięci Regionalnej, Laboratorium Frenkensteina i zamek

Ząbkowicki Ratusz

Lokalizacja Rynek 56 Nawiguj Mapy Google

Ratusz istniał w Ząbkowicach Śląskich już na początku XIV wieku. Ten, który widzimy dziś jest już szóstą budowlą, która powstała w tym miejscu od czasu założenia miasta. Obecna budowla pochodzi z lat 1862-1864. Budynek został wzniesiony po wielkim pożarze, który 24 kwietnia 1858 roku zniszczył większą część miasta. Konieczność odbudowy ząbkowickiego Ratusza wywołała spór pomiędzy radą miejską a magistratem. Według ówczesnego burmistrza miał być niewielki i skromny. Rada miejska z kolei uważała, że Ratusz powinien zostać odbudowany jako reprezentacyjna budowla, będąca wizytówką miasta. I ta koncepcja ostatecznie zwyciężyła. Obecnie ratusz jest siedzibą kilku instytucji, m.in. mieści się tam Urząd Stanu Cywilnego i Biblioteka Publiczna

Źródła w/w opisów: Wikipedia.pl / www.zabkowiceslaskie.pl / folder Urzędu Miejskiego w Ząbkowicach Śląskich / A. Lorenc „Ząbkowice w kluczu Sławkowskim i Zagłębiu Dąbrowskim” 2020r. / www.zckit.pl / Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w. A. Wagner 2019r. / Leksykon Zamków w Polsce 2001r. /

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.