Królewski Zamek, Mury Obronne i Brama Krakowska w Szydłowie

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Miasto Szydłów położenie, pochodzenie nazwy, krótka historia

Szydłów to małe miasteczko leżące w południowej Polsce, w województwie świętokrzyskim, pomiędzy Kielcami (45 km), Rzeszowem (120 km) i Krakowem (130 km). Nie znana jest okoliczność powstania Szydłowa, nie pozwala na to skromny zasób informacji źródłowych jak i zakres przeprowadzonych prac badawczych. Według legendy nazwa miejscowości pochodzi od zbója Szydło, który napadał na tych terenach na przejeżdżające karawany kupców. Według niepotwierdzonych źródeł pisanych nazwa pierwszej osady nawiązuje do przezwiska „Szydło„, noszonego przez założyciela miejscowości. W gwarze łowieckiej szydło to rodzaj poroża byka lub jelenia, w którym to porożu znajduje się przynajmniej jedna tyka pozbawiona odnóg tzw. „Szydło”. Natomiast według przedwojennych badaczy nazwa Szydłów nawiązuje do określenia „siedlisko” lub „osada”, innymi słowy do miejsce osiedlenia się. Wymieniane nazwy miejscowości wg wieków: XIII w. Sidłów / 1379r. Sidlaw / 1534r. Schidli / XVIII w. Schiedloff / XIX w. Schiedlow.
Pod względem historycznym Szydłów leżał w Małopolsce, w dawnej ziemi sandomierskiej. Do naszych czasów nie dochował się pierwotny dokument lokacyjny Szydłowa, toteż kwestia ustalenia daty pierwszej lokacji jest niemożliwa. Pierwsza wzmianka o Szydłowie pochodzi z 1191 roku. Osada wymieniona została w akcie uposażenia kolegiaty sandomierskiej, której mieszkańcy Szydłowa oddawali dziesięcinę. Wieś była wówczas własnością królewską. Koleją notatkę można znaleźć u Długosza, mówi ona o bitwie, stoczonej przez rycerstwo Małopolski z Tatarami w 1241 roku w rejonie Szydłowa. Wiadomym jest, że w 1329 roku, za panowania króla Władysława Łokietka, Szydłów miał już prawa miejskie. Nadanie praw miejskich było wielkim impulsem rozwoju. Miasto rozwijało się wówczas dzięki korzystnemu położeniu na przecięciu szlaków handlowych. Jednak na XIV-te stulecie przypada okres największego rozkwitu. Zdecydowanie ważnym okresem dla tego miasta były rządy króla Kazimierza Wielkiego. Król wykorzystując naturalne warunki obronne, otoczył w owym czasie miasto murami z trzema bramami, wzniósł warowny zamek i kościół. Stworzył w ten sposób miasto warowne o powierzchni 7 ha, które za zadanie miało strzec granic Małopolski. Częste pobyty dworu królewskiego przyczyniły się do wzrostu prestiżu Szydłowa, rozkwitu rzemiosła i handlu. Po 1370 roku miasto stało się siedzibą starostwa niegrodowego i pozostało nią przez 450 lat.
Obecnie zachowały się cztery odcinki muru o długości 680 metrów. Wraz z Bramą Krakowską stanowią dziś najlepiej zachowany zespół średniowiecznych obwarowań miejskich w granicach Polski kazimierzowskiej.

Panorama miasta Szydłów. (autor Kasiewicz) drzeworyt, reprodukcja w „Kłosach”, 1869r.

W XV i XVI wieku Szydłów był jeszcze w okresie względnej stabilizacji, przeżywał okres największego rozwoju gospodarczego i społecznego, pomimo licznych zniszczeń spowodowanych kataklizmami w postaci wojen i pożarów. Kres świetności przyszedł w pierwszej połowie XVII wieku, wtedy to rozpoczął się stopniowy upadek miasta. W 1630 Szydłów został spalony przez oddział zbuntowanych wojsk najemnych. Nieopłacone wojsko nie mogąc dostać się w obręb murów, podpaliło przedmieścia, od których zajęła się także część miasta. Kilkadziesiąt lat później, w latach 1655-1660, w okresie tzw. „potopu szwedzkiego”, wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie dokończyły dzieła zniszczenia. Z około 1300 mieszkańców, pozostało zaledwie 350. Kolejny najazd szwedzki z początku XVIII wieku, czyli III wojna północna, dodatkowo przyniosła dziesiątkującą ludność miasta zarazę. Doprowadzony na skutek zniszczenia, wyludnienia, upadku rzemiosła i zastoju w handlu Szydłów nie dźwignął się już w późniejszym okresie do stanu świetności sprzed najazdu Szwedów.
Wydarzenia polityczne wieku XIX nie pozostawiły i tym razem w spokoju Szydłowa. Wojny napoleońskie, przemarsze i stacjonowanie w mieście oddziałów żołnierzy, rabunki wojska, wszystko to przyczyniło się do dalszego zubożenia miasta. Jakby tego było mało w 1869 roku Szydłów utracił prawa miejskie. Okres I wojny światowej nie przyniósł ze sobą większych zniszczeń w miasteczku. Dopiero lata II wojny światowej doprowadziły miasto do zagłady. Ludność pochodzenia Żydowskiego, stanowiąca blisko połowę mieszkańców, zginęła w niemieckich hitlerowskich obozach zagłady. W wyniku działań wojennych oraz ofensywy styczniowej Armii Czerwonej, miasto zostało zniszczone w 90 %. Po wojnie, w latach 1945-46 rozpoczęto okres odbudowy miasta. Zostały odrestaurowane zabytki. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych XX wieku odbudowano i wzniesiono wiele nowych budynków oraz poczyniono sporo inwestycji. 1 stycznia 2019 roku Szydłów ponownie stał się miastem. Obecnie ze względu na swoją zabudowę jest obowiązkowym miejscem na trasie wycieczek każdego miłośnika średniowiecznych zabytków. Warto również dodać, że ze względu na powszechne w okolicach Szydłowa sady śliwkowe (około 1000) miejscowość bywa nazywana śliwkową stolicą Polski.

Źródło: T. Maszczyński „Z dziejów Szydłowa” / Gmina Szydłów w publikacjach 2007r. / Szydłów „Perła średniowiecznej urbanistyki” 2018r. / www.odkrywaj.szydlow.pl / www.szydlow.pl /

Królewski zamek w Szydłowie – historia

Murowany zamek został wzniesiony przez króla Kazimierza Wielkiego pomiędzy rokiem 1350 a 1370 prawdopodobnie na miejscu jakiegoś wcześniejszego obiektu pełniącego funkcje dworu książęcego. Dokonane ostatnio odkrycia nieznanych dotąd partii murów pozwalają zaliczyć zamek w Szydłowie do największych założeń obronnych Kazimierza Wielkiego. Warownię wzniesiono na skarpie, w północno-zachodniej części miasta. Wzdłuż północnego muru znajdował się dwukondygnacyjny budynek mieszkalny, którego grubość murów dochodziła do 1,7 m. Na każdym z pięter były trzy pomieszczenia. Wjazd na teren zamku prowadził przez bramę we wschodniej części obwarowań. W narożniku północno-zachodnim stały dwie wieże. W ich miejscu w XVI wieku powstał piętrowy budynek, tzw. „Skarbczyk”. Wówczas wzniesiono także mury obronne, które w dużych fragmentach zachowały się do czasów obecnych. Założenie było podzielone na dwie części: królewską i administracyjna. Istnieje hipoteza, że za czasów Kazimierza Wielkiego teren zamku górnego był oddzielony od podzamcza południowym murem kurtynowym dzielącym zamek na dwie części.

Zamek ok. 1400 roku

Początek XVII wieku

Makiety znajdują się w Muzeum Regionalnym w budynku tzw. Skarbczyka

Kolejne prace miały miejsce nieco później w drugiej połowie XIV wieku za czasów panowania Ludwika Węgierskiego. Wówczas to część mieszkalna także została przebudowana, a od południa powstał gotycki pałac, pełniący funkcję rezydencji królewskiej. Była to budowla jednopiętrowa, nakryta wysokim, dwuspadowym dachem. Budynek ten miał od strony południowej na poziomie pierwszego piętra kaplicę zamkową. Mury miały grubość ok. 1 metra. Na piętrze od strony murów obronnych mieściła się tzw. sala rycerska. Przypuszczalnie obiekt był wznoszony przez murarzy z Czech lub Węgier, o czym świadczą wysokiej klasy detale kamieniarskie. W 1403 roku zamek został podarowany przez króla Władysława Jagiełłę jego bratu Świdrygielle, który darowiznę porzucił. W 1410 roku, przed bitwą pad Grunwaldem na zamku gościł król Władysław Jagiełło z dworem. Co warte podkreślenia, król Władysław Jagiełło wizytował Szydłów aż 17 razy, podczas pobytów, sprawował rządy i mieszkał w tym pałacu.
Zamek był przebudowywany jeszcze w XV wieku, a następnie dwukrotnie w XVI wieku, co było związane z pożarami, które miały tu miejsce w 1528 i 1541 roku. W 1564 roku zamek jest już jednak wzmiankowany jako odbudowany. W 1630 roku zamek spłonął po zamieszkach związanych z buntem wojsk najemnych, które domagały się wypłaty zaległego żołdu. Następnie został zniszczony przez wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie Jerzego Rakoczego w okresie potopu szwedzkiego.
Około 1723 roku warownia została częściowo odbudowana staraniem starosty szydłowskiego Józefa Załuskiego, niestety i tym razem, wkrótce ponownie popadł w ruinę, o czym wspominają dokumenty z 1789 roku. W początku XIX wieku został zajęty przez wojska napoleońskie, które zamieniły wszystkie budynki zamkowe na stajnie i wozownie. Po 1812 roku budynki zamkowe zostały opuszczone, a w 1822 roku wystawione na sprzedaż jako obiekty rozbiórkowe. Z powodu braku chętnych do zakupu dotrwały w stanie ruiny, aż do 1927 roku, kiedy na ich terenie podjęto prace konserwatorskie. Mimo tych prac, po 1930 roku na dziedzińcu zamkowym wystawiono niewielki budynek szkolny. W 1935 lub 1936 roku zabezpieczono „Skarbczyk” i fragment przyległego muru. W 1944 roku zamek ucierpiał na skutek działań wojennych. W 1946 roku odbudowano mury zamkowe i nadbudowano „Salę Rycerską”. W latach 1957-60 odbudowano „Skarbczyk” i przeznaczono go na siedzibę Muzeum Regionalnego. W 1963 roku przywrócono istniejący dawniej przejazd w przyziemiu Bramy Zamkowej. W 1998 roku do istniejącej szkoły dobudowano nowy budynek i salę gimnastyczną, całkowicie niszcząc całą północno-wschodnią część zamku. W 2006 roku odnowiono budynek bramny. Po rewitalizacji w 2019 roku pałac zadaszono i przystosowano do ruchu turystycznego.

Źródło: Leksykon zamków w Polsce L. Kajzer 2001r. / Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w. A. Wagner 2019r. / Najpiękniejsze zamki, pałace i dwory w Polsce M. Gaworski 2021r. / www.zabytek.pl / www.szydlow.pl /

Tablice Dzieje Szydłowa – Kalendarium

Tablice Dzieje Szydłowa – Kalendarium

Zwiedzanie budynku tzw. „Skarbczyka”

Muzeum Regionalne w Szydłowie zostało założone w 1961 roku i mieści w jednym z budynków wchodzących w skład zabudowań zamku w tzw. „Skarbczyku”, który przypomnijmy powstał w XVI wieku na miejscu średniowiecznych dwóch cylindrycznych wież.
W muzeum znajdują się trzy wystawy tematyczne: geologiczna, archeologiczna i historyczna. Geologiczna przedstawia budowę geologiczną tych ziem, archeologiczna pradzieje osadnictwa ludzkiego w okolicach Szydłowa oraz województwa świętokrzyskiego i historyczna, tu zobaczymy dzieje Szydłowa od momentu jego powstania do II wojny światowej.
Dodatkowo w muzeum znajduje się 10 makiet zamków 3D: dwa z nich przedstawiają zamek w Szydłowie w dobie średniowiecza oraz późniejszy. Pozostałe to m.in. cesarski kompleks w Akwizgranie, pałac królewski w Wyszehradzie, Wawel w Krakowie, zamek Wiślicy, pałac papieski w Awinionie czy pałac Wielkich Mistrzów w Malborku. Pozostałe artefakty wystawowe, o których warto wspomnieć to wytwory miejscowych cechów, będące świadectwem rozwiniętego tu dawniej rzemiosła, jak np. zamki i kłódki żelazne oraz fragmenty ceramiczne (cegły gotyckie tzw. „palcówki” i fragmenty nowożytnych naczyń i kafli piecowych). Również dużą wartość przedstawiają reprezentowane na wystawie militaria: XVII-wieczna zbroja polska, ostrogi polskie z tego okresu czy szabla z czasów wojen napoleońskich. Jednak najładniejsze są chyba figury znanych postaci, żyjących na przełomie XIV i XV wieku wykonane w skali 1:1. Zobaczymy m.in. wójta średniowiecznego Szydłowa – Zawiszę Czarnego, króla Władysława Jagiełłę i jego córkę Jadwigę, króla Ludwika Węgierskiego, król Kazimierza Wielkiego czy króla Karola IV Luksemburskiego.

Jagielloński Pałac Królewski

Jagielloński Pałac Królewski w Szydłowie, bo taką nosi nazwę budynek, który do 2019 roku był w formie trwałej ruiny, a obecnie po rewitalizacji zadaszony i przystosowany do ruch turystycznego można zwiedzać. W środku zobaczymy prywatną komnatę królewską wraz z kominkiem, zaś w przyziemiu salę tortur. Dodkowo zobaczymy reprodukcję obrazu Bitwy pod Grunwaldem, artefakty odnalezione podczas prac archeologicznych, tablice przedstawiające dzieje Szydłowa i oryginalne średniowieczne fundamenty zabudowy.

Informacje praktyczne

Strona www – zobacz
Parking – Samochód można zaparkować na darmowym niewielkim parkingu przy Informacji Turystycznej Nawiguj Mapy Google . Kolejny parking darmowy znajduje się przy kościele Nawiguj Mapy Google
Zwiedzanie, godziny otwarcia, ceny biletów – zobacz
Szydłów ma własną aplikację na smartfony, która sprawi, że zwiedzanie miasta stanie się łatwiejsze. Link do Google Play / Link do App Store lub wejdź na stronę i zeskanuj kod QR:

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.