Miasto Sandomierz położenie, pochodzenie nazwy, krótka historia
Sandomierz to miasto leżące w województwie świętokrzyskim, rozdzielone Wisłą na dwie części. Najstarsza, lewobrzeżna położona jest na wysokiej skarpie i prawobrzeżna rozciągającą się w Kotlinie Sandomierskiej. Miasto oddalone jest o blisko 100 km od Kielc i Rzeszowa Krakowa Warszawy Sudomira domierzała tutaj do Wisły i trzecia od „sudów mira ”, czyli sądów pokoju, które były tu sprawowane w dawnych wiekach.Krakowa Wrocławia
Popularne w tej chwili...
Sandomierz na rycinie G. Brauna z 1617 roku // 1. Kościół św. Pawła 2. Kościół św. Jakuba 3. Kościół św. Józefa 4. Brama Opatowska 5. Ratusz 6. Zamek 7. Katedra 8.Góry Pieprzowe
Poznaj najważniejsze zabytki Sandomierza
Mało jest w Polsce takich miast, które znajdowałyby się w równie pięknem położeniu, jak Sandomierz. Gdzie nie spojrzysz zobaczysz ślady tysiącletniej historii państwa polskiego. Obecnie Sandomierz jest średniej wielkości miastem, został rozsławiony głównie za sprawą serialu Ojciec Mateusz. Ten nadwiślański gród, historyczna stolica księstwa i województwa sandomierskiego ma do zaoferowania średniowieczny układ urbanistyczny, ponad 120 zabytków architektonicznych, w tym sporo naprawdę wysokiej rangi. Do głównych atrakcji, które warto zobaczyć należą: średniowieczny Rynek z Ratuszem, Brama Opatowska z tarasem widokowym i pozostałością murów miejskich, późnoromański kościół św. Jakuba, zamek królewski mieszący muzeum okręgowe, katedra, podziemna trasa turystyczna czy lessowy Wąwóz Królowej Jadwigi. Kiedy będziemy już nasyceni zwiedzaniem zabytków Sandomierza można wybrać się na rejs statkiem po Wiśle czy w jedne z najstarszych gór w Europie zwane Górami Pieprzowymi.
Rynek, Ratusz i kamienice Sandomierza
Zwiedzanie najlepiej rozpocząć od Starego Miasta, a w zasadzie od jego serca czyli Rynku. Rynek powstał po wielkim pożarze miasta w 1349 roku za panowania Kazimierz Wielkiego. Król kazał wytyczyć na Wzgórzu Miejskim duży prostokątny rynek, całość otoczyć gotyckimi murami obronnymi, na jego środku zbudować ratusz, wokół wyznaczyć działki pod budowę kamienic, a z rogów dużego rynku miały wychodzić cztery główne ulice. Ratusz dziś jest uważany za jeden z najpiękniejszych tego typu obiektów w Polsce. Główną bryłę Ratusza wzniesiono na planie kwadratu z ośmioboczną wieżą w połowie XIV wieku. W XVI wieku budynek rozbudowano w formie wydłużonego prostokąta, całość zwieńczona renesansową attyką. W XVII wieku dobudowano otynkowaną na biało wieżę, z arkadowym wejściem do sal parteru. Pokryty jest blaszanym dachem i zwieńczony orłem z czasów Księstwa Warszawskiego. Obecnie na parterze Ratusza znajdują się sale ekspozycyjne, na piętrze Urząd Stanu Cywilnego, w podziemiach klub „Lapidarium”, a w piwnicach także wyjście z Podziemnej Trasy Turystycznej. Sandomierski rynek otacza 30 kamienic, które w dużej mierze zachowały detale średniowieczne. Jedną z najbardziej znanych i najpiękniejszych sandomierskich kamienic jest Kamienica Oleśnickich pod nr 10 posiada renesansowe podcienia, jakie dawniej znajdowały się przy większości domów przy rynku. Według miejskiej tradycji, w tym budynku kalwini, luteranie i bracia czescy podpisali w 1570 roku tzw. zgodę sandomierską, pakt wzajemnej tolerancji.
Sandomierskie Podziemia – Trasa Turystyczna
Z Rynku dojdziemy też do słynnych Podziemi Sandomierskich udostępnionych do zwiedzania w postaci Podziemnej Trasy Turystycznej. Wejście do podziemi prowadzi z dziedzińca Kamienicy Oleśnickich, a wyjście przy Ratuszu, na Rynku. Zwiedzanie odbywa się co godzinę z przewodnikiem, który wspaniale opowiada nie tylko jak powstały podziemia ale i przybliża nam historię miasta. Trasa ma długość 470 metrów, składa się 34 pomieszczeń oraz 364 schodów zlokalizowanych na różnych poziomach. Najniższa komora jest na głębokości 12 metrów. Korytarze przechodzą pod 8 kamienicami 3 ulicami i pod płytą rynku. Historycznie ich powstaniu sprzyjała gruba warstwa skał osadowych tzw. lessu. Drążone korytarze pełniły w czasach świetności miasta rolę składów kupieckich, w których przechowywane było głównie wino, sól i śledzie. Wraz z upadkiem miasta lochy odeszły w zapomnienie. Nieużywane i niezabezpieczone stały się przyczyną katastrof budowlanych. Wzmianki o katastrofach odnotowano już w XIX wieku, kiedy to zapadł się metrowy odcinek muru obronnego wraz z przylegającymi do niego domami. Kolejne większe zdarzenia miały miejsce w latach 60-tych XX wieku. Ta sytuacja zmusiła władze miasta do działania. Na ratunek Starego Miasta pospieszyli górnicy z Akadami Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Po zrealizowaniu specjalnego programu uzyskano obszar kilkukondygnacyjnego labiryntu piwnic oraz korytarzy. Część wyrobisk musiała zostać zlikwidowana ze względów bezpieczeństwa. Z pozostałych odcinków utworzoną Podziemną Trasę Turystyczną.
Zbrojownia Rycerska
Chorągiew Rycerstwa Ziemi Sandomierskiej ma swoją siedzibę parę kroków od rynku, w gotyckich wnętrzach piwnic jednej z kamienic przy ulicy Bartolona. Można w niej nie tylko obejrzeć miecze, kusze, łuki i szable, ale także przymierzyć zbroje rycerskie czy suknie księżniczki. Wspaniała wycieczka głównie dla dzieci ponieważ wszystko można dotykać i zrobić mnóstwo zdjęć w strojach z epoki.
Zamek Królewski – Muzeum Zamkowe
Zamek w Sandomierzu powstał w miejscu grodu funkcjonującego tutaj prawdopodobnie już w XI wieku, jako jedna z siedzib książęcych. Murowana warownia została wzniesiona w okresie panowania króla Kazimierza Wielkiego. W następnych wiekach rozbudowana przez ostatnich Jagiellonów w czteroskrzydłową renesansową rezydencję. W czasie potopu szwedzkiego wysadzony w powietrze. Odbudowano tylko jedno, najlepiej zachowane zachodnie skrzydło. Od czasów zaborów do 1959 roku w zamku mieściło się więzienie. Obecnie jest siedzibą muzeum. Muzeum ma pięć działów, gdzie gromadzone są głównie zbiory związane z ziemią sandomierską m.in. archeologiczny, etnograficzny, historyczny, literatury oraz sztuki, ponadto dysponuje biblioteką i pracownią konserwacji zabytków. Na wystawy stałe składają się m.in.: Ziemia Sandomierska w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Krzemień pasiasty w biżuterii i małych formach złotniczych, dzieje zamku sandomierskiego, dawna kuchnia królewska czy zbiory artystyczne, malarstwo, rysunek i grafika. Ta wystawa liczy około 8000 prac głównie polskich artystów z XVIII, XIX i XX wieku. Oczywiście nie wszystko jest prezentowane tylko jej najcenniejsze dzieła (głównie malarstwa). Kolejna prezentacja to wystawa „Korona sandomierska” w przestrzeni baszty gotyckiej. Zobaczymy kopię średniowiecznej korony odnalezionej w 1910 roku w ogrodzie przy dawnym klasztorze Benedyktynek w Sandomierzu. Oryginał znajduje się w zbiorach Muzeum Katedralne im. Jana Pawła II na Wawelu.
Brama Opatowska
Brama Opatowska jest architektoniczną wizytówką Sandomierza, jedną z najlepiej zachowanych bram miejskich w Polsce, a jednocześnie główną bramą wejściową na sandomierską starówkę. Bardzo chętnie odwiedzana, którą oczywiście za opłatą można zwiedzać. Do dnia dzisiejszego zachowała się jako jedyna z całego systemu obronnego miasta. Oprócz niej istniały jeszcze bramy: Krakowska, Zawichojska i Lubelska. Brama Opatowska została wzniesiona z fundacji Kazimierza Wielkiego w XIV wieku, a w XVI wieku została zwieńczona renesansową attyką. Od strony zewnętrznej zachowała się na niej oryginalna prowadnica, po której spuszczano kratę. Jest to typowa gotycka budowla obronna z bardzo grubymi murami i małymi okienkami strzelniczymi. Wieńczy ją biała renesansowa attyka. Na jej szczycie znajduje się dziś taras widokowy, z którego można podziwiać panoramę Sandomierza i okolic. Z takich ciekawostek, o których warto wspomnieć jest fakt, iż brama wzbudziła zainteresowanie m.in. wśród filmowej ekipy „Ojca Mateusza”. To z tego miejsca detektyw w sutannie kieruje pierwsze kroki do miasta.
Ulica Opatowska
Ulica Opatowska to reprezentacyjna ulica Sandomierza i główny deptak miejski, ciągnie się od Bramy Opatowskiej do Rynku Starego Miasta, jej długość to około 250 metrów. Wzdłuż ulicy znajdują się liczne knajpki, stoiska z cydrem i lodami. Polecam stoisko z zapiekankami Sandomierskimi. Oczywiście można również zakupić pamiątki, nie brakuje pamiątek z serialu Ojca Mateusza.
Ucho Igielne – Furta Dominikańska
Mury obronne Sandomierza miały około 9 metrów wysokości. Kiedyś do miasta można było się dostać w/w czterema bramami i dwiema furtami w gotyckim murze obronnym. Jedna z tych furt miała właśnie taką nietypową nazwę Ucho Igielne. Ponieważ kształtem przypominała ucho od igły. Korzystali z niej głównie dominikanie, przemieszczając się między swoimi klasztorami przy kościele św. Jakuba i św. Marii Magdaleny. Dziś stanowi punkt wypadowy do wąwozów: świętojakubskim i Królowej Jadwigi.
Kościół i Klasztor św. Jakuba
Kościół pod wezwaniem św. Jakuba i należący do niego klasztor oo. dominikanów należą do najcenniejszych i najbardziej znanych zabytków architektury późnoromańskiej w Polsce. Położony jest na południowo-wschodnim stoku Wzgórza Staromiejskiego zwanego również od Patrona – Świętojakubskim. Kościół oraz klasztor zostały wzniesione w latach 1226-1250 w miejscu istnienia wcześniejszej świątyni. Prawdopodobnie ze względu na niewielkie rozmiary lub zły stan pierwszy kościół św. Jakuba, został rozebrany i przystąpiono do wznoszenia nowej świątyni na kamiennych fundamentach starej. Dominikanie do budowy kościoła użyli niezwykle nowoczesnego jak na tamte czasy materiału, a mianowicie cegłę. Rok 1260 przyniósł tragiczne chwile, kiedy to 2 czerwca Tatarzy po zdobyciu grodu wymordowali mieszkańców Sandomierza, a podobny los spotkał także 49 dominikanów razem z ich przeorem Sadokiem. Kult Męczenników Sandomierskich rozpoczął się niedługo po tragicznych wydarzeniach, a w 1807 roku został oficjalnie potwierdzony beatyfikacją. Dziś z północnej strony w kościele znajduje się barokowa kaplica poświęcona dominikańskim męczennikom.oficjalnej stronie
Wąwóz św. Jadwigi i Kościół św. Pawła
Wąwóz Świętej Królowej Jadwigi usytuowany jest między ulicami Staromiejską a Królowej Jadwigi, oddalony o około 300 metrów od kościoła św. Jakuba. Według legendy miejsce to często odwiedzane było przez królową Jadwigę, która była częstym gościem pobliskiego kościoła św. Jakuba, stąd też wąwóz nazwano jej imieniem. Wąwóz powstawał na skutek spływu wody po lessowym zboczu od tysięcy lat. Ma niecałe pół kilometra długości i ok. 10 m. wysokości. Można w nim podziwiać fantastyczne kształty korzeni rosnących w górze drzew.
Dom Długosza
Gotycki Dom Długosza znajduje się w sąsiedztwie katedry przy ulicy Jana Długosza 9. Wzniesiony został z fundacji Jana Długosza w 1476 roku dla zgromadzenia księży mansjonarzy, którzy sprawowali posługę kapłańską w sandomierskiej kolegiacie. Dom wyremontowano w 1685 roku, a restaurowano jeszcze w XIX i XX wieku. Wewnątrz budynku mieszczą się bogate zbiory Muzeum Diecezjalnego. To prawdziwy dom skarbów, które chętnie w swych zbiorach umieściłoby każde muzeum w Polsce. W historycznych murach zgromadzono zabytki nie tylko sztuki sakralnej ale i świeckiej. Nie sposób wszystko wymienić, do najciekawszych eksponatów należą: gotycki obraz „Trzy Święte Dziewice z XV wieku”, obraz „Matka Boża z Dzieciątkiem” autorstwa Łukasza Cranacha, rzeźba „Matki Bożej Tronującej”, z kościoła w Goźlicach z XIII wieku, zbiór szat liturgicznych (XV – XVIII), miniaturowe organy z XVII wieku czy rękawiczki św. Jadwigi, eksponat szczególny, bo liczący ponad 600 lat. Warto również przyjrzeć się siedzibie Muzeum z zewnątrz. Gotycka budowla jest dekorowana ciemną cegłą, a budynek otacza bardzo ładny ogródek.
Bazylika Katedralna p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Bazylika Katedralna p. w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i bł. Wincentego Kadłubka to chyba najważniejszy z kościołów w Sandomierzu. Fundatorem obecnej świątyni, usytuowanej na miejscu wcześniejszej poświadczonej w źródłach z 1148 roku, był Kazimierz Wielki. Król w obawie przed ekskomuniką za zamordowanie księdza Baryczki wystawił szereg kościołów, w tym właśnie świątynię w Sandomierzu. Dzięki opiece monarchów i dostojników kościelnych przez wieki świątynia przeżywała swój rozkwit i otrzymywała przywileje. Wielokrotnie gościł tu król Władysław Jagiełło, który po raz pierwszy przekroczył próg sandomierskiej kolegiaty zdążając do Krakowa na swój ślub. Z jego fundacji około 1423 roku powstały w prezbiterium wspaniałe freski. Należą one do największych fresków gotyckich w Polsce. Podczas prac konserwatorskich prowadzonych od 2008 roku została odkryta najstarsza w Polsce polichromia przedstawiająca tarcze herbowe. W katedralnym skarbcu w roku 600-lecia bitwy pod Grunwaldem odnaleziono renesansowy obraz, który według tradycji przedstawia króla Władysława Jagiełłę. Warto również dodać, że ze świątynią związanych było wiele wybitnych osobistości, między innymi: mistrz Wincenty Kadłubek, Jan Długosz, kardynał Zbigniew Oleśnicki. Modlili się w niej królowie i królowe, a w 1999 roku św. Jan Paweł II. Wejście do Bazyliki jest bezpłatne i można ją zwiedzać. Istnieje możliwość skorzystania z odpłatnych audioprzewodników, które będą nam podczas zwiedzania opowiadać historię danego miejsca.
„Pierścień Mocy” czyli pomnik Krzemienia Pasiastego
Idąc z rynku przy ul. Zamkowej 2 na bruku leży wielki pierścień. Jego oczko jest wykonane z krzemienia pasiastego i waży ok. 30 kg, obręcz ze stali waży ok. 50 kg i ma średnicę metra. Pomysłodawcą wykonania pierścienia jest Cezary Łutowicz, który jako pierwszy, w 1972 roku zastosował krzemień pasiasty w biżuterii. Co warte pokreślenia złoża kamienia znajdują się tylko w okolicach Sandomierza.
Rejs po Wiśle
Rejs statkiem po Wiśle jest wielką atrakcją i można powiedzieć, że to jedna z form zwiedzania miasta. Można płynąć pół godziny, na zamówienie można płynąć cały dzień w dół lub w górę rzeki. Najbardziej popularna jest pierwsza forma – pół godziny. Podczas rejsu, oglądamy panoramę Sandomierza i słuchamy opowieści kapitana. Płynąc podziwiamy zachodnią część Starego Miasta z kościołem Świętego Jakuba, zamkiem, synagogą, Collegium Gostomianum, katedrą i Domu Długosza. Dodatkowo Z Wisły doskonale widać już Góry Pieprzowe, na które również warto zaplanować sobie wycieczkę.
Góry Pieprzowe
W zależności od naszej kondycji wycieczka może trwać pół dnia, lub nawet cały dzień. Dla mniej zaawansowanych i jeśli jesteśmy na dłużej istnieje możliwość wybrania wycieczki z przewodnikiem. Taka opcja dostępna jest odwiedzając Punk Informacji Turystycznej na rynku (są dwa). Jeśli zdecydujemy się na wycieczkę indywidualną to odległość od Starego Miasta w jedną stronę to ok. 3,5 km. Idziemy czerwonym szlakiem, który właśnie zaczyna się w jednej z uliczek przy rynku (ul. Krótka). Odpowiednią mapkę dostaniemy w Punkcie Informacji Turystycznej na rynku. Można również skorzystać z przedstawionej mapki poniżej. Pod numerem 2 (na mapce) znajduje się parking dla samochodów
