Jeden z najbardziej okazałych obiektów Sosnowca – Pałac Dietla

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Sosnowiec położenie, pochodzenie nazwy, krótka historia

Historia Sosnowca jako miasta rozpoczyna się w 1902 roku, kiedy to po wieloletnich staraniach akt lokacyjny podpisał sam car Mikołaj II. Jego nazwa pierwszy raz pojawiła się w 1727 roku w aktach parafii mysłowickiej i w 1736 roku na mapie wydanej w Norymberdze Księstwa Raciborskiego. Inne źródła podają, że nazwa prawdopodobnie pochodzi od borów sosnowych porastających te tereny przed 1830 rokiem. Obszar ten należał do książąt śląskich, biskupów krakowskich, w 1790 roku został włączony do Korony Polskiej, a po trzecim rozbiorze trafił najpierw pod zabór pruski, a następnie rosyjski. Co warte podkreślenia i koniecznie trzeba o tym napisać, że osada istniała tu znacznie wcześniej, a wiele dzisiejszych dzielnic Sosnowca ma rodowód średniowieczny. Przełom w rozwoju miejscowości przypada na lata 1850–1880 w związku z planami i późniejszą budową stacji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Tereny bogate w zasoby naturalne, z dobrym węzłem komunikacyjnym, zaczęły przyciągać przemysłowców z innych krajów. Głównie kilku wielkim rodów szlacheckich, a w szczególności rodzinę Dietlów i to oni w znacznym stopniu przyczynili się na przełomie XIX i XX wieku do jego rozwoju o czym przeczytamy poniżej.
Pod względem historycznym Sosnowiec leżał w Małopolsce, w dawnej ziemi krakowskiej, a niewielka jego część na Górnym Śląsku, którego skrawek znalazł się w granicach miasta na skutek zmian administracyjnych pod koniec 1960 roku. Dziś to miasto położone w województwie śląskim i największa pod względem ludności miejscowość Zagłębia Dąbrowskiego. Choć nieco niedoceniony, to ma wiele zabytków i oferuje liczne atrakcje. Wśród nich należy wymienić Zamek Sielecki, najstarszy i chyba najcenniejszy zabytek, którego początki sięgają średniowiecza czy katedrę Wniebowzięcia NMP, potężną bazylikę z przełomu XIX i XX wieku, Pałac Schoenów z 1900 roku, w którym mieści się muzeum, a także Pałac Dietla jeden z najpiękniejszych pałaców Śląska.

Pałac Dietla XIX – XX w.

Pałac Dietla

Istnienie pałacu zawdzięczamy przedsiębiorcy z branży włókienniczej Heinrichowi Dietlowi, który w 1878 roku przybył do Sosnowca i zbudował na tych terenach nowoczesną przędzalnię czesankową. Pałac zbudowano w bezpośrednim sąsiedztwie torów Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Pierwsze plany budynku powstały w latach 80-tych XIX wieku, a sygnowane były przez Stanisława Waligórskiego. Pierwszy projekt rozbudowy powstał w 1890 roku. Do niewielkiego jednopiętrowego domu mieszkalnego (obecnie jego relikty znajdują się w północnej części pałacu) zostaje dobudowana neorenesansowa bryła pałacu.
Pałac rozbudowany i przebudowywany był trzykrotnie: w 1894 roku, w 1899 roku oraz tuż po 1900 roku. Pierwsza przebudowa polegała na dobudowie części południowej obecnego pałacu (mieszczącej m.in. salę balową) oraz palmiarnię wykonaną z „żelaza”. W 1899 roku najstarszą (północną) część pałacu przebudowano w nowoczesnym stylu, w celu dostosowania do wybudowanego kilka lat wcześniej reprezentacyjnego skrzydła południowego. Środkowy łącznik pozostawiono w formie pierwotnej, miał pozostać „pamiątką oznaczającą szczęście”, którego Henryk Dietel senior zaznał w tym domu. Ostatnia aranżacja pałacu miała miejsce po pożarze dachu w 1900 roku, wywołanym zwarciem drutów elektrycznych. Wówczas to ujednolicono obie części budowli, zasadniczo zmieniając wygląd skrzydła południowego i konstrukcje dachów. Dodajmy, że około 1900 roku, wraz z pracami wykończeniowymi pałacu, powstało założenie parkowe otoczone murem, z oranżerią i elementami małej architektury. Pałac wchodził w skład zespołu patronackiego, wraz z parkiem, zabudową dawnej fabryki, osiedlem robotniczym, a także kościołem ewangelickim.

Wnętrza po kilkunastu latach konserwacji i remontu, odzyskały swój dawny blask i charakteryzują się niezwykłym bogactwem stylowym. Co ciekawe, każda z sal jest urządzona w zupełnie innym stylu. Składają się na nie elementy rzeźbiarskie wykonane w sztucznym kamieniu i metalu, dekoracje stiukowe, malarskie i ceramiczne oraz drewniane wyposażenie. Zobaczyć można reprezentacyjne sale, które usytuowane zostały na pierwszym piętrze m.in. Sala balowa utrzymana jest w stylu Ludwika XV. Ściany ozdabiają lustra i sztukaterie. W ścianie zachodniej umieszczony został niewielki balkon. Neobarokowa jadalnia to, drugie pomieszczenie co do wielkości w pałacu, zwane jest również salą holenderską lub pokojem kredensowym. W jadalni zachowana jest dębowa boazeria z wkomponowanymi w nią kredensami. Dodatkową ozdobą jest dekoracja nawiązująca do malarstwa holenderskiego z Delftu. Kolejne piękne pomieszczenie to neoromański pokój fajkowy ozdobiony boazerią z motywami roślinnymi i zwierzęcymi, w którą zostały wkomponowane szafki i siedzisko. Dodatkową dekorację pokoju stanowią dwa witraże. Następny, gabinet secesyjny, ten pokój połączony jest z jadalnią. Sufit ozdobiony jest dekoracją sztukatorską. I na końcu chyba najładniejsza – Łazienka. Bogate wyposażenie łazienki zachowało się prawie bez zmian. Ta ekskluzywna pałacowa łazienka „zagrała” m.in. w filmie Między ustami a brzegiem pucharu.

Jako rezydencja rodziny Dietlów pałac funkcjonował do 1945 roku, kiedy to w styczniu tego roku został zajęty przez radzieckie NKWD. W tym czasie zniszczeniu uległo wiele części pałacu i wyposażenia. W kwietniu 1945 roku do pałacu przeniosła się szkoła muzyczna, która współdzieliła wnętrza z szkołą baletową (do 1955r.). W pałacu lokum znalazł także działający przy pobliskiej przędzalni Politex (dawne zakłady Dietla) Klub Naczelnej Organizacji Technicznej (do 1994r.). Po wyprowadzce szkoły muzycznej obiekt, który od dawna pozbawiony był należytej konserwacji, niszczał coraz bardziej. Doszło do uszkodzenia sztukaterii, ścian, podłóg i stropów. Straty były ogromne. Podjęto poszukiwania inwestora zainteresowanego uratowaniem pałacu. Udało się to dopiero w 1997 roku. Od tego samego roku rozpoczęto prace remontowe. Uroczyste częściowe otwarcie pałacu miało miejsce 11 września 2010 roku. Dziś jest jednym z najcenniejszych zabytków, nie tylko w skali Zagłębia Dąbrowskiego, ale i kraju. Podźwignięty z kompletnej ruiny stał się wizytówką Sosnowca jest udostępniony do zwiedzania oraz organizowane są koncerty i występy, wieczory autorskie, sympozja, wystawy, sesje i spotkania twórcze oraz bale i bankiety, a także uroczystości rodzinne jak przyjęcia weselne, spotkania jubileuszowe i okolicznościowe dla firm. Pełna i szczegółowa historia oraz zdjęcia obiektu jak wyglądał w latach 90-tych XX wieku można zobaczyć na oficjalnej stronie pałacu

Źródło: kuriermiejski.com.pl / Wikipedia.pl / zabytek.pl / web.archive.org / palacdietla.pl /

Dietlowie w Sosnowcu

Historia Henryka Dietla pioniera sosnowieckiego przemysłu i jego żony Klary Jacob w Sosnowcu zaczyna się w 1878 roku, kiedy przybyli oni z Saksonii. Henryk dysponując dość sporym doświadczeniem i ojcowskim kapitałem przystąpił do budowy pierwszej w Królestwie Kongresowym przędzalni czesankowej. Początkowo mieszkali w Katowicach naprzeciw kościoła Mariackiego. Dopiero po zakończeniu budowy pierwszych budynków fabrycznych przenieśli się do Sosnowca. Zamieszkali pierwotnie w skromnym budynku, naprzeciw swojej fabryki, na pierwszym piętrze domu portierów (budynek ten stanieje do dnia dzisiejszego). Urodziło im się pięciu synów: w 1881 roku urodził się pierwszy z pięciu synów Henryka i Klary – Henryk, dwa lata później Borys, w 1885 roku Alfred, rok później Roman i ostatni w 1888 roku Bogusław. Czas było pomyśleć o przeprowadzce do większego domu, dlatego w międzyczasie powstały pierwsze koncepcje budowy reprezentacyjnej siedziby mieszkalnej dla licznej już rodziny przemysłowca, które nabrały ostatecznego kształtu dopiero ok. 1890 roku. Wówczas to rozpoczęli Dietlowie wznoszenie pałacu. Budowa pałacu trwała do ok. 1900 roku. Wcześniej natomiast Dietlowie dla swojej wykfalifikowanej kadra pracowniczej sprowadzonej z Saksonii oraz Wilkau wybudowali pierwsze przyfabryczne domy mieszkalne o dość wysokim standardzie jak na ówczesne czasy. To jednak nie wszystko. W sąsiedztwie swojego zakładu Dietel wybudował w 1888 roku kościół ewangelicko-augsburski. W 1889 roku utworzył w Sosnowcu początkową powszechną Szkołę Aleksandryjską, a w 1894 roku Sosnowiecką Szkołę Realną. Obok całości założyli również park, otoczony wówczas murem, z oranżerią i elementami małej architektury. Wszystkie te inwestycje Dietlowie zlokalizowali przy ulicy, która później na ich cześć została nazwana Dietlowską (obecnie Stefana Żeromskiego), w bezpośrednim sąsiedztwie Drogi Żelaznej Ząbkowicko-Katowickiej, stanowiącej odnogę Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Henryk Dietl zmarł 24 czerwca 1911 roku. Pochowany zastał na cmentarzu ewangelickim w Sosnowcu w rodzinnym mauzoleum.
Po śmierci założyciela fabryką zarządzali jego synowie. Przędzalnia wełny czesankowej rozwijała się dynamicznie do wybuchu I wojny światowej. Wojna spowodowała unieruchomienie fabryki, co pociągnęło za sobą wielkie straty. W 1920 roku przędzalnia została ponownie uruchomiona i wytwarzała przędzę przez cały okres międzywojenny. W 1922 roku utworzono spółkę H. Dietel Spółka Akcyjna Przemysłu Włókienniczego w Sosnowcu, do której przekazano wszystkie udziały przędzalni. Udziałowcami Spółki byli prawie wyłącznie członkowie rodziny Dietlów. Przędzalnia i Spółka funkcjonowały także w czasie II wojny światowej, ale ze względu na trudności stopniowo ograniczano produkcję i demontowano maszyny. W budynkach fabrycznych zainstalowano wytwórnię hamulców i kompresorów. Część maszyn pracowała do końca okupacji niemieckiej. W 1945 roku przędzalnia została przejęta przez państwo. Jeszcze w latach 70-tych XX wieku w zakładzie produkowano tkacką i dziewiarską przędzę czesankową. 17 maja 1994 roku ogłoszono upadłość Sosnowieckiej Przędzalni Czesankowej „Politex”, budynki zostały wyprzedane prywatnym właścicielom. Dziś jak można zobaczyć na poniższych zdjęciach to kompletna ruina.

Źródło: wikizaglebie.pl / klubzaglebiowski.wordpress.com / Wikipedia.pl /

Pozostałości przędzalni

Kościół

Budynek przy pałacu

Ulica Żeromskiego przed pałacem

Glorietta w parku

Park

Informacje praktyczne

Oficjalna strona pałacu
Cena biletów (2024r.) – normalny 25 zł, ulgowy 20 zł
Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem, w pierwszą sobotę każdego miesiąca oraz pierwszą i trzecią środę każdego miesiąca o godzinie 11:00. Czas zwiedzania to około godzina. Najlepiej jednak zadzwonić lub wysłać e-mail i dowiedzieć się czy w danym terminie jest możliwość zwiedzania. Numer telefonu: 602 758 451 e-mail: poczta@palacdietla.pl
Parkowanie – samochód można zaparkować przy pałacu za darmo lub parę metrów dalej wjazd delikatnie pod górkę po lewej stronie przed mostem.

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

Pałac Schoena – Muzeum w Sosnowcu Środuli

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.