Brno, położenie, pochodzenie nazwy, krótka historia powstania
Brno to drugie po Pradze największe miasto Republiki Czeskiej Początki nazwy „Brno” nie są do końca jasne . Prawdopodobnie została zaczerpnięta ze słownika słowiańskiego i pochodzi jeszcze z czasów przed powstaniem źródeł pisanych i jak to w takich przypadkach bywa istnieje kilka teorii na ten temat. Jedna z nich głosi, że nazwa „Brno” pochodzi od prasłowiańskiego słowa „brána ” lub „brázditi „, co oznacza zrobić drogę lub wejść w coś. Według tej teorii Brno otrzymało nazwę od bramy utworzonej przez zbieg rzek Svitavy i Svratki. Inna teoria głosi, że nazwa pochodzi od celtyckiego słowa „birno „, oznaczającego bagno lub teren podmokły. Tak więc jak można wyczytać, dokładne pochodzenie nazwy „Brno ” nie jest zatem do końca jasne. Jedno jest pewne wiąże się z warunkami geograficznymi i przyrodniczymi tych terenów.Kosmasa z Pragi w pismach, które dziś nazywamy „Kroniki Kosmasa”. Natomiast gród, który rozwinął się we współczesne miasto, został założony przez księcia Brzetysława I między rokiem 1021 a 1034 na wzgórzu Petrov. Powstał wtedy nieistniejący już dziś, a zburzony w końcu XIX wieku kościół pw. św. Mikołaja. W 1243 roku król czeski Wacław I nadał miastu prawa miejskie i przywilej miasta królewskiego. Kilkadziesiąt lat później król Przemysł Ottokar II stworzył tu zamek, który dał początek późniejszej twierdzy Špilberk i stanowił podstawę systemu umocnień miejskich Brna, które odparło oblężenia wojsk husyckich i szwedzkich, przetrwało czasy kampanii napoleońskiej zakończonej porażką wojsk austriackich w bitwie Trzech Cesarzy pod Austerlitz Slavkov ), wreszcie zostało centrum przemysłowym monarchii habsburskiej.
Popularne w tej chwili...
Drzeworyt 1692 r. Najstarsza znana ilustracja Brna i zamku. Źródło: obrazy z komnat zamkowych Špilberk
Dziś Brno oprócz pięknego zamku szczyci się ważnymi zabytkami będącymi dowodem jego bogatej historii. Współczesne Brno to także siedziba uniwersytetów oraz najważniejszych instytucji wymiaru sprawiedliwości. Toczy się tutaj bogate życie kulturalne dzięki działalności teatrów, muzeów, galerii, kin oraz klubów. W tym w historycznym mieście w ciągu jednego dnia można zorganizować sobie szybką wycieczkę po ulicach, alejkach, placach i skwerach. Można przejść przez miasto z jednego końca na drugi i wciąż mieć jeszcze dużo czasu na zwiedzanie zabytków, które powinniśmy zacząć od zamku Špilberk.
Widok współczesny na zamek ze starego miasta
Zamek Špilberk – historia
Zamek Špilberk został założony około drugiej połowy XIII wieku przez czeskiego króla Przemysła Otakara II na skalistym wzgórzu nad historycznym centrum Brna. Pierwsze pisemne wzmianki na temat zamku odnoszą się do lat 1277–1279, ale jest w niej tylko wzmianka o kaplicy zamkowej. Z czasem znaczenie militarne wysunęło się na pierwszy plan, a zamek udowodnił swoje znaczenie w walkach z husytami. Od początku Špilberk był siedzibą administracji ziemskiej i siedzibą urzędników. Czescy monarchowie odwiedzali go sporadycznie, w tym król Karol IV, którego pierwsza żona mieszkała tu po opuszczeniu Pragi. Największe znaczenie zamek zyskał za panowania Jana Henryka i jego syna Jošta w latach 1350-1411, kiedy był siedzibą morawskich margrabiów. Po śmierci Jošta, Špilberk zyskał większe znaczenie militarne. Często zmieniał właścicieli, którzy nie dbali o niego, był często zabudowywany, więc od końca XV wieku nie tylko stracił na znaczeniu, ale także stopniowo popadał w ruinę.
Koniec XVII w. widok na zamek wg fragmentu obrazu Folprechta von Allena. Źródło: obrazy z komnat zamkowych Špilberk
Morawscy właściciele zdali sobie jednak sprawę z jego znaczenia dla całego kraju i zamiast sprzedać go w obce ręce, kupili go wraz z całą posiadłością. Następnie sprzedali go miastu Brno. Ferdynand II skonfiskował zamek po klęsce powstania stanów w 1620 roku i zwrócił go właścicielom ziemskim. Podczas wojny trzydziestoletniej zamek ponownie popadł w ruinę, ale zmieniło się to po tym, jak Szwedzi zagrozili miastu w 1643 i 1645 roku, kiedy w Špilberku trwały prace fortyfikacyjne. Kiedy Brno oparło się trzymiesięcznemu oblężeniu szwedzkiej potęgi, Špilberk udowodnił swoje znaczenie. Stopniowo został przebudowany na najważniejszą barokową twierdzę na Morawach. To z kolei pozwoliło odeprzeć wojska pruskie w 1742 roku. Od tego momentu forteca straciła ostatecznie znaczenie militarne i stała się do 1853 roku ciężkim więzieniem, w którym trzymano więźniów politycznych wielu narodowości. W 1783 roku cesarz Józef II podjął decyzję o przekształceniu więzienia w twierdzy w więzienie cywilne dla najcięższych i najniebezpieczniejszych przestępców. Przyczyniła się do tego armia cesarza Napoleona, która w 1809 roku zniszczyła ważne części fortyfikacji. W 1885 roku cesarz Franciszek Józef I kazał zamknąć więzienie, a po opuszczeniu go przez ostatnich więźniów wybudowano tam koszary wojskowe. Wyburzono większość umocnień zamkowego wzgórza, które zostało splantowane. Ponownie zamek został zamieniony w więzienie w czasie I wojny światowej.
Widok na zamek i miasto XVIII w. Źródło: obrazy z komnat zamkowych Špilberk
W czasie II wojny światowej Niemcy po zajęciu Czechosłowacji wykorzystywali zamek również jako więzienie, a w podziemiach fortecy prowadzono prace budowlane, gdzie przygotowywano schrony lotnicze. Więźniowie byli przetrzymywani na pierwszym i drugim piętrze, gdzie pokoje żołnierzy stały się celami mogącymi pomieścić nawet setki osób. Dla większości był to jednak tylko punkt przerzutowy w drodze do niemieckich więzień lub obozów koncentracyjnych. Wyżywienie i warunki tych więźniów były znacznie gorsze niż więźniów w pierwszej połowie XIX wieku. 26 kwietnia 1945 roku Brno zostało wyzwolone przez Armię Radziecką. W 1959 roku armia czechosłowacka opuściła zamek Špilberk, kończąc tym samym jego rolę militarną. W następnym roku warownia stała się siedzibą Muzeum Miejskiego w Brnie.
Odwiedź Zamek Špilberk, podczas pobytu w Brnie
Dziś ta imponująca budowla, która odegrała znaczącą rolę w historii regionu jest popularną atrakcją turystyczną i idealnym miejsce na spacery z widokiem na miasto. Zamek jest siedziba Muzeum Miejskiego Brna i oferuje stałe i czasowe ekspozycje muzealne ze zbiorów własnych, w tym kazamaty. Oprócz tego często odbywają się tu koncerty, przedstawienia teatralne i festiwale.
Ekspozycje w salach zamku
Stała ekspozycja „więzienie narodów ” znajduje się na parterze północnego skrzydła zamku i przedstawia wystawę kazamatową jako legendarny loch monarchii habsburskiej, słynący w całej Europie w XVIII i XIX wieku. Ekspozycja skupia przede wszystkim uwagę na losach więźniów, których jedyną zbrodnią była próba zmiany warunków politycznych, m.in. zjednoczenie kraju i utworzenie własnego państwa. Wspominany jest tu także tragiczny okres okupacji hitlerowskiej, kiedy w latach 1939-1940 Špilberk stał się więzieniem brneńskiego gestapo, skąd czescy patrioci wysyłani byli do obozów koncentracyjnych.od zamku do twierdzy ” przedstawia rozwój budownictwa i losy zamku Špilberk od jego początków, poprzez barokową przebudowę, aż do powstania jego obecnej formy w XIX wieku. Część ekspozycji poświęcona jest znaleziskom ze studni zamkowej i cysterny na dużym dziedzińcu. Ekspozycję uzupełniają średniowieczne i współczesne znaleziska archeologiczne w innych częściach zamku.Brno na Špilberk ” ukazuje ważne momenty w historii Brna od pierwszej wzmianki o mieście w 1091 roku aż do powstania tzw. Velké Brno w kwietniu 1919 roku.galerię malarstwa , gdzie prezentowane są: Galeria Sztuki Dawnej, Galeria Sztuki Nowoczesnej i od nowoczesności do współczesności czyli Galeria sztuki współczesnej. Zaprezentowano w nich najważniejsze obrazy i rzeźby ze zbiorów Muzeum Miejskiego Brna. Wystawy prezentują twórczość artystów działających w latach 20-tych i 30-tych XX wieku, których działalność skupiała najbardziej postępowe osobistości brneńskiej kultury – malarzy, rzeźbiarzy, architektów.
Informacje praktyczne
Zamek można zwiedzać indywidualnie lub z przewodnikiem. Dostępne są audioprzewodniki w różnych językach, a trasa zwiedzania obejmuje zarówno wnętrza zamku, lochy, jak i wieże widokowe. Do zamku można dotrzeć z rynku pieszo spokojnym krokiem w 20 minut. Można również dojechać samochodem, ale liczba miejsc parkingowych jest ograniczona więc lepiej zostawić samochód gdzieś przy rynku.
Orientacyjna mapa zamku Špilberk
1. Kasa biletowa, sklep z pamiątkami 2. Miejsce spotkań wycieczek z przewodnikiem, Wejście do kazamatów 3. Wejście do muzeum 4. Sklep muzealny 5. Wjazd samochodem przez bramę (nie dla wszystkich) 6. Letnie stoisko z lodami napojami itp. 7. Duży dziedziniec 8. Sala gotycka 9. Wieża widokowa, Kaplica Królewska 10. Wejście do zachodniej kurtyny 11. Galeria Południowa 12. Restauracja 13. Kawiarnia 14. Wejście od ulicy Husowej 15. Winiarnia Zamkowa 16. Taras piwny 17. Stajnia konna i sala konferencyjna 18. Scena letniaA. Bastion Południowo-Zachodni B. Zachodnia Kurtyna C. Bastion Północno-Zachodni D. Altana widokowa E. Bastion armatni F. Taras południowy G. Kaplica Królewska H. Wieża I. Wieża Widokowa J. Prywatny parking K. Bastion Wschodni L. Scena Letnia M. Zbiorniki na wodę N. Pomnik Jean-Louisa Raduit de Souches obrońcy Brna w 1645 roku
