Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu Śląskim

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Nazwa i powstanie miasta Wodzisław Śląski

Wodzisław Śląski to miasto położone w południowo-zachodniej części województwa śląskiego przy granicy z Czechami. Nazwa miasta najprawdopodobniej wywodzi się od staropolskiego imienia „Włodzisław” (inne źródła Wodzisław). Jest też pochodna słowiańskiego imienia męskiego „Władysław” oznaczającego sławnego władcę. Warto dodać, że przez wiele stuleci przetrwała w różnych wariantach – Wladislawa, Ladislaw, Loslaw. Natomiast Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku podaje, iż nazwa została przyjęta na cześć imienia fundatora księcia z dynastii Piastów – Władysława (Vladislaw), który panował na tych terenach.
A kiedy powstało miasto? Badania nad historią Wodzisławia Śląskiego, są bardzo trudne ze względu na zbyt małą dostępność źródeł historycznych. Większość dokumentów uległa bezpowrotnemu zniszczeniu podczas licznych pożarów miasta. Przyjmuje się, że początki miasta sięgają XIII wieku. Prawdopodobnie stało się to, kiedy Władysław Opolski panujący w latach 1246-1281, do którego należał cały Górny Śląsk objął władzę, a 1257 roku do Wodzisławia sprowadzono franciszkanów. Tak więc za datę otrzymania praw miejskich przyjęto uważać rok 1257, w którym zostali sprowadzeni do Wodzisławia minoryci (franciszkanie).

Zdjęcie nr 1

Zdjęcie nr 2

Zdjęcie nr 1 – Najstarsza zachowana rycina Wodzisławia Śląskiego z ok. 1860 r. Litografia Alexander Duncer Zdjęcie nr 2 – Panorama Wodzisławia Śląskiego od strony południowej 1874 r.

Początki na wodzisławskim wzgórzu – Stary Zamek

Pierwsze założenie zamkowe w Wodzisławiu Śląskim powstało najprawdopodobniej wraz z ukształtowaniem się miasta. Za najstarszy fragment wodzisławskiego zamku uznaje się powszechnie kopiec zlokalizowany w Parku Miejskim, ok. 40 metrów na południe od dzisiejszego pałacu Dietrichsteinów. Oprócz skąpych historycznych źródeł ważne miejsce nad dziejami nieistniejącego wodzisławskiego zamku odgrywa archeologia. Badania wykopaliskowe przeprowadzone w 1971 i 1988 roku wskazują na możliwość istnienia w tym miejscu tzw. wieży mieszkalno-obronnej. Jej ściany wzniesione były z drewna oblicowanego gliną, a w późniejszym okresie wymurowane z cegieł. Podczas badań archeologicznych odkryte zostały elementy wyposażenia tej siedziby, głównie były to naczynia kuchenne i stołowe, oraz kafle piecowe, jeden z nich może wskazywać na dużą rangę tego obiektu ponieważ przedstawia orła w koronie.
Nie ma bezpośrednich wzmianek na temat funkcjonowania rezydencji w średniowieczu. Wiadomym jest, że obiekt ten został spalony w drugiej połowie XV wieku przez rycerzy-rabusiów, którzy dość często działali w tym okresie na tych terenach.
Odbudowy zamku podjął się zapewne książę Jan IV karniowski (starszy) z dynastii Przemyślidów, gdzie spędził ostatnie 9 lat życia (do 1483 r.). Można sądzić, że jego siedziba była większym założeniem niż wcześniejsza wieża na kopcu, oraz że był to już zapewne obiekt murowany.
W 1502 roku zamek wraz z miastem i okolicznymi dobrami król Władysław II Jagiellończyk przekazał za wierną służbę swojemu kanclerzowi Janowi Schellenbergowi i to właśnie na XVI wiek przypadł okres świetności zamku. W tym czasie zamek składał się z bramy, zbrojowni i budynku głównego z komnatami, sypialniami, kancelarią i pomieszczeniem reprezentacyjnym. Wokół niego znajdowały się ponadto kuchnia, dwie stajnie, drewutnia oraz kuźnia. Całość otoczona była fosą nad którą przebiegał most. Kolejny wiek XVII nie był już tak dobry, wokół Wodzisławia toczyły się działania wojenne związane z wojną trzydziestoletnią. W wyniku tych działań zamek wodzisławski został w 1648 roku zburzony przez Szwedów. Odbudowany, nie odzyskał już jednak swej dawnej świetności. W końcu XVII wieku trafił w ręce prymasa Węgier Georga Szelepcsényi, a następnie cesarza Leopolda I Habsburga, który sprzedał dobra wodzisławskie swojemu przyjacielowi księciu Ferdynandowi Josephowi von Dietrichstein. Dla Wodzisławia miały nadejść znowu lepsze czasy. Po śmierci Ferdynanda Dietrichstein w 1698 roku dobra wodzisławskie przejął jego młodszy syn Jakob Anton (1678–1721). Po jego śmierci przez kolejne kilkanaście lat dobrami zawiadywali kuratorzy. W 1739 roku wodzisławskie majątek objął w posiadanie Guidobald von Dietrichstein. Cztery lata później poślubił on córkę starosty bytomskiego Marię Gabrielę Henckel von Donnersmarck. Ślub odbył się na starym wodzisławskim zamku, była to jedna z ostatnich uroczystości na zamku. Wówczas to podjęto decyzję o budowie nowej rezydencji.

Historia i architektura Pałacu Dietrichsteinów

Ponieważ dotychczasowy tzw. stary zamek wodzisławski był w bardzo złym stanie, a może nawet w ruinie, podjęto decyzję o budowie nowej rezydencji. Prace budowlane prowadzono w latach 1744–1747, polegały generalnie na likwidacji starego założenia i budowie nowej siedziby. Twórcą obiektu był pochodzący z Moraw architekt Franciszek Antoni Grimm, który od początku swej aktywności pracował dla rodu Dietrichstein. Fundatorami Pałacu byli: Guidobald von Dietrichstein (1717-1773) oraz małżonka Maria Gabriela Henckel von Donnersmarck ze starego śląskiego rodu. Do dziś w elewacji frontowej widnieje podwójny kartusz tych rodów. Pałac wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta, w stylu francuskiego baroku klasycyzującego. Wraz z budową pałacu nastąpiło gruntowne przebudowanie układu urbanistycznego południowo-wschodniej części miasta, który został podporządkowany celom rezydencjonalnym. Od północy wraz z pałacem powstała podczas realizacji tej inwestycji kamienica zwana „domem rządu”. Na południe od pałacu, w miejscu starego zamku utworzono założenie parkowe.
Niestety, Maria Gabriela nie doczekała końca budowy pałacu, umarła w 1747 roku, a Guidobald wyjechał na Morawy. Tam ożenił się ponownie z Marią Anną Rottal i małżonkowie powrócili w 1749 roku do Wodzisławia. W Pałacu przyszli na świat ich synowie Franciszek i Józef, jednak obaj zmarli w dzieciństwie. W 1755 roku Guidobald wraz z rodziną wyprowadził się na Morawy do Napajedli w Czechach. Tam Maria Anna zmarła, a Guidobald ożenił się po raz trzeci z dużo młodszą od siebie Marią Józefą Schrattenbach, ale również z tego związku nie doczekał się potomstwa. Małżonkowie wtedy już mieszkali na stałe w Napajedli. Cztery lata po ślubie 29 lutego 1772 roku Guidobald Joseph zmarł w Brnie, nie wiadomo, gdzie został pochowany, majątek przypadł żonie. Ona też sprzedała dobra wodzisławskie Zofii Karolinie von Dyhm. Tak więc majątek wodzisławski w rękach rodu Dietrichsteinów pozostał do 1772 roku.

Zdjęcie nr 1

Zdjęcie nr 2

Zdjęcie nr 3

Zdjęcie nr 1 – Herb rodu Dietrichstei XIX wiek Zdjęcie nr 2 – Kartusz fundatorów wodzisławskiego pałacu Guidobalda Dietrichsteina i jego pierwszej żony Marii Gabrieli Henkel von Donnersmarck nad wejściem do pałacu Zdjęcie nr 3 – Najstarszy znany widok pałacu Dietrichsteinów wykonany od strony północno-zachodniej przez Aleksandra von Minutoliego w 1845 r. Akryl Monika Witek

Kolejni właściciele posiadali pałac jeszcze przez 122 lata. Ostatnim prywatnym właścicielem był górnośląski przemysłowiec Fritz Friedlaender Fuld. W 1908 roku budynek zakupiła od niego gmina miejska i przeznaczyła go na siedzibę ratusza. Wraz z wkroczeniem 1 września 1939 roku wojsk niemieckich na tereny Wodzisławia, pałac został przejęty przez nowe władze. Nie zmienił on swoich podstawowych funkcji, dalej był siedzibą władz miejskich. W ramach nowo powołanej administracji Niemcy przystąpili do generalnego remontu. W marcu 1945 roku pałac, tak jak i większość wodzisławskich budynków, został zniszczony. Bombardowania uszkodziły dach i pierwsze piętro. Jednak rok później po odremontowaniu władze miejskie wróciły do pałacu. Odtąd na kilkanaście lat budynek stał się Ratuszem, do którego wprowadziły się komunistyczne władze miedzy innymi: PZPR i ORMO.
W 1966 roku powstało Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, które w dwóch salach pałacu utworzyło Izbę Regionalna. Pięć lat później, w 1971 roku przekształciło się w Muzeum Regionalne, przejmując pomieszczenia parteru pałacu, a czasowo również piętra. Sale reprezentacyjne na piętrze stały się własnością Urzędu Stanu Cywilnego. Taki stan trwał do 2018 roku, kiedy to podjęto decyzję o gruntownej rewitalizacji budynku. Prace były możliwe dzięki zdobytemu przez miasto dofinansowaniu z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2014-2020. Rewitalizacja zakończyła się latem 2022 roku. Wówczas Pałac został oddany do użytku.

Główne wejście

Od strony parku

Park

Widok na Pałac z kopca starego zamku

Czasy współczesne – Muzeum w Pałacu Dietrichsteinów.

Obecnie Pałacem Dietrichsteinów w całości zarządza Muzeum w Wodzisławiu Śląskim. Na parterze i części pierwszego piętra znajdują się wystawy stałe dotyczące archeologii, historii i kultury ziemi wodzisławskiej. Można zobaczyć między innymi; makietę grodziska w Lubomii, odtworzony strój wodzisławski, rekonstrukcje twarzy wodzisławskiej wiedzmy, portrety właścicieli Pałacu oraz wiele wystaw czasowych. Na pierwszym piętrze znajduje się również reprezentacyjna sala herbowa oraz sala koncertowa z w pełni wyposażoną sceną. Wspaniałym uzupełnieniem jest znajdująca się na drugim piętrze od września 2022 roku tzw. Strefa Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności (SOWA), czyli małe centrum nauki przygotowane przez naukowców z Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Przebywający tam goście, niezależnie od wieku mogą zapoznać się z prawami rządzącymi przyrodą czy rozwiązywać zagadki logiczne.

Źródło: Oficjalna strona Muzeum Pałacowe w Wodzisławiu Śl. / Tablice i foldery informacyjne w Muzeum, / Wikipedia.pl / A. Podgórski, M. Furmanek, „Zamek wodzisławski i jego gospodarcze zaplecze”

Wystawy w Muzeum

Wodzisławskie Państwo Stanowe

W drugiej połowie XV wieku doszło na ziemi wodzisławskiej do poważnych przemian politycznych. Miało ono swoje źródło w podziałach księstwa raciborskiego. Na obszarze Górnego Śląska doszło do centralizacji władzy przeprowadzonej przez króla węgierskiego Macieja Korwina (1443-1490). Konsekwencją tych zmian było nadanie w 1502 roku przez króla Władysława Jagiellończyka (1456-1516) ziemi wodzisławskiej kanclerzowi Janowi Schellenbergowi.
Moment wydzielenia i nadania przez króla Władysława dóbr wodzisławskich Schellenbergowi rozpoczyna etap zmiany statutu prawnego miasta z książęcego na prywatne. Tak więc w początku XVI wieku Wodzisław stał się stolicą rozległych dóbr obejmujących szereg wsi. Co ciekawe taki porządek przetrwał bez zmian ponad 300 lat, a jego konsekwencje widoczne były nawet w początkach XX wieku.
Zgromadzeniem stanowym był sejmik państwa wodzisławskiego, którego działalność obejmowała sprawy skarbowe, sądownictwo i prawodawstwo. Wśród urzędów stanowych najważniejszą rolę odgrywał starosta ziemski. Sprawami gospodarczymi zajmował się natomiast starosta grodowy.

Źródło: Tablica informacyjna Muzeum W Wodzisławiu Śląskim – wersja skrócona

*Fragment mapy księstwa raciborskiego przedstawiający wodzisławskie państwo stanowe w 1736 roku. W otoku herby właścicieli Wodzisławia.*

Informacje praktyczne

Facebook -> zobacz
Oficjalna strona muzeum -> zobacz
Parking – samochód można zaparkować przed głównym wejściem (ale tu jest mało miejsca) Nawiguj Mapy Google lub przy dworcu autobusowym przed parkiem pałacowym Nawiguj Mapy Google
Zwiedzanie muzeum oraz na wystawę SOWA jest bezpłatne
Godziny zwiedzania – W poniedziałki zamknięte, wtorek – czwartek od 8:00-14:00. piątek od 14:00-20:00, sobota od 9:00-15:00, niedziela od 12:00-18:00

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.