Zapomniane ruiny Pałacu w Chotěbuz

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Pochodzenie nazwy i historia miejscowości Kocobędz

Kocobędz (z czeskiego Chotěbuz) to wieś gminna położona w kraju morawsko-śląskim, w powiecie Karwina w Czechach. Nazwa wsi Kocobędz albo Chociebądz jest nazwą utworzoną od staropolskiego imienia męskiego, złożoną z członów Chocie- („chcieć”) i -bąd („być, istnieć, żyć”). W polskiej wymowie gwarowej używano kocobync. Natomiast słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podawał nazwę Chociebądź. W czasie, kiedy Księstwo Cieszyńskie znajdowało się bezpośrednio pod rządami Habsburgów, w języku niemieckim używano nazwy Kotzobendz.
Historycznie to jedna z najstarszych osad na Śląsku Cieszyńskim. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1229 roku, w bulli papieża Grzegorza IX jako własność klasztoru benedyktynów filialnych w Orłowej (klasztor macierzysty znajdował się w Tyńcu koło Krakowa). Wieś politycznie znajdowała się początkowo w granicach piastowskiego (polskiego) księstwa opolsko-raciborskiego. W 1290 roku w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego tegoż księstwa powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazł się również Kocobędz. Od 1327 roku księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech. Z czasem wieś przeszła w ręce książąt cieszyńskich i tak w 1447 roku Kocobędz wszedł w skład wydzielonego majątku księcia Bolka II, a pod koniec średniowiecza była już wsią szlachecką. Od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów Kocobędz był w posiadaniu monarchii Habsburgów. Po sekularyzacji zakonu W 1559 roku Chotěbuz nabył od księcia Wacława Cieszyńskiego jego kanclerz Wacław Rudzki z Rudz, który kazał wybudować we wsi parterowy budynek z małym dziedzińcem. Wieś w posiadaniu monarchii Habsburgów była, aż do 1918 roku.
W 1920 roku dochodzi do podziału Śląska Cieszyńskiego wzdłuż Olzy, większa części gminy wraz z całym Kocobędzem znalazła się w granicach Czechosłowacji. W październiku 1938 Kocobędz został zaanektowany wraz z resztą tzw. Zaolzia przez Polskę, zaś podczas II wojny światowej przez nazistowskie Niemcy. Po wojnie z powrotem te ziemie przywrócono Czechosłowacji. Do 1960 roku wieś znajdowała się w powiecie Czeski Cieszyn, następnie w powiecie Karwina, a od 1 stycznia 1975 gmina Kocobędz została przyłączona do Czeskiego Cieszyna, od którego oddzieliła się 1 stycznia 1998 roku.

Herby dawnych właścicieli, Trachów z Brzezia w lewej części bramy wjazdowej i Beesu z prawej.

Zamek (Pałac) trochę historii

Przymuje się, że pierwszy murowany dwór wybudował kanclerz Wacław Rudzki. Budowla miała wówczas cztery skrzydła z dziedzińcem pośrodku oraz istniejącą do dziś dwunastometrową okrągła wieżę. Ta Śląska rodzina szlachecka pochodziła z miejscowości Rudze w księstwie oświęcimskim, później zatorskim. Pod koniec średniowiecza pojawili się w księstwie cieszyńskim, gdzie stali się jedną z najbardziej wpływowych rodzin szlacheckich w XVI wieku. Wybudowany przez nich zamek należał do nich, aż do końca XVII wieku, choć jeszcze na początku XVIII wieku rodzina ta posiadała inne liczne majątki w Księstwie Cieszyńskim.
Wiek XVIII to częste zmianay właścicieli majątku m.in. Gurčts z Kornic, Marklovští z Perštejna, Lichnov z Vostic i Trach z Březí. W 1782 roku dokonano rekonstrukcji barokowej zamku – dobudowano piętro, zmieniono fasadę oraz wstawiono bramę z herbami rodzinnymi. Pojawiły się również dwie rzeźby – św. Jana Nepomucena i św. Antoniego.

Początkiem XIX wieku zamek trafił w ręce Komory Cieszyńskiej, co zaowocowało kolejną rozległą przebudową zamku. W 1840 roku przekształcono go w pałacyk myśliwski. Od 1871 roku w zamku mieściła się szkoła rolnicza. W latach 1875-1879 na potrzeby szkoły ten niezwykle cenny architektonicznie zamek, który miał barokowy charakter został gruntownie przebudowany do obecnej późnoklasycystycznej surowej formy. Innymi słowy, trudno mówić już wtedy o obecnej budowli jako o zamku. Szkoła rolnicza działała tu do 1923 roku.

Szkoła w latach 1918-1930

Pałac 1935 rok

Zdjęcia archiwalne fotopolska.eu

W czasach pierwszej Republiki Czechosłowackiej na początku roku szkolnego 1922-1923 na pierwszym piętrze skrzydła wschodniego mieściła się nowo powstała jednoklasowa czeska państwowa szkoła ogólnokształcąca. W 1927 roku roku zarząd województwa rozważał tu także utworzenie poprawczaka. Od 1 stycznia 1928 roku utworzono czeskie przedszkole z mieszkaniami nauczycielskimi, które znajdowały się na parterze północnej części skrzydła wschodniego. Na początku roku szkolnego 1929-1930 szkoła powszechna została powiększona do dwóch klas. Od 1 września 1937 roku powstała średnia czeska szkoła z mieszkaniem dyrektora na pierwszym piętrze zamku. W 1947 roku nastąpiły dalsze większe modyfikacje konstrukcyjne. Po wojnie, do lat 70-tych XX wieku pałac służył jako budynek administracyjny i mieszkania dla PGR-u, wtedy też część budynku zamkowego spłonęła, a pozostała część zabudowań była wówczas użytkowana tylko częściowo, głównie jako magazyn materiałów technicznych, zwłaszcza narzędzi, części zamiennych, nasion i chemikaliów. W 1975 roku sporządzono opis do remontu, ale nie było zainteresowanych jego realizacją.
Po tym okresie na zamku nie prowadzono żadnych prac konserwacyjnych ani podstawowych prac budowlanych, przez co popadał w kompletną ruinę ale mimo to nadal był w owym czasie cenny z punktu widzenia konserwatorów zabytkiem. Warto w tym miejscu dodać, że na początku XXI wieku poddano kompleksowej renowacji zabytkową wieżę oraz przeprowadzono remont bramy, która podobnie jak dzwonnica (wieża) jest własnością gminy.

Pałac lata 1900-1910

Pocztówka z lat 1900

Zdjęcia archiwalne fotopolska.eu

Czasy współczesne – smutna rzeczywistość

W 1992 roku pałac przeszedł na własność Muzeum w Czeskim Cieszynie. Niestety nie miał on środków na remont, dlatego w 2001 roku budynek został przekazany gminie Chotěbuz z oświadczeniem, że: „znalazł się odpowiedni inwestor, który miał kupić go od gminy.” Do transakcji nie doszło, inwestor wycofał się ze swoich planów i tym sposobem pałac pozostał w posiadaniu gminy, a budynek dalej popadał w ruinę. Jedynie W 2007 roku gmina otrzymała dwie dotacje z Urzędu Wojewódzkiego Województwa Morawsko-Śląskiego i Ministerstwa Kultury Republiki Czeskiej, które zostały przeznaczone na remont wieży i bramy wjazdowej.
Dziś, pałac jest w bardzo zaawansowanym stadium rozkładu, jest właściwie ruiną z zawalonym dachem i stropami, zawaliły się również niektóre mury na wewnętrznym dziedzińcu, a ze ścian wyrastają drzewa, brakuje części okien i drzwi, po prostu strach wejść do środka. Jak można wyczytać w Czeskiej prasie pani Romana Rosová z Czeskiego Narodowego Instytutu Zabytków sporządziła opis tego obiektu. Mówi on, że ze względu na swój obecny zły stan jest jednym z najbardziej zagrożonych zabytków w regionie morawsko-śląskim. Inne źródła podają, że gmina chce nawet zburzyć pałac lub będzie wnioskować o wykreślenie budynku z listy zabytków kultury, wtedy może szybciej go sprzeda. To smutne, ale taka jest rzeczywistość. Czas leci, a zamek wciąż czeka na lepsze czasy. Czy się doczeka? zobaczymy, czas pokaże.

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.