Kairuan położenie, pochodzenie nazwy, jak się tam dostać
Kairuan , nazywany niekiedy również Kairouan , to absolutnie wyjątkowe miasto w Tunezji, które w świecie islamu ma status czwartego najświętszego miejsca zaraz po Mekce, Medynie i Jerozolimie. Nazwa tego historycznego ośrodka wywodzi się z arabskiego słowa al-Qayrawān , które ma korzenie w perskim „karawana” i pierwotnie oznaczało „obóz wojskowy” lub „miejsce postoju karawan” , co idealnie odzwierciedla jego rolę jako strategicznej bazy założonej przez Arabów w VII wieku.
Pod względem położenia, Kairuan nie leży nad morzem , lecz jest usytuowany w centralnej, północno-wschodniej części Tunezji , głęboko w lądzie, stanowiąc ważny węzeł komunikacyjny wewnątrz kraju i stolicę gubernatorstwa o tej samej nazwie. Dotarcie do niego z Tunisu nie stanowi żadnego problemu . Można skorzystać z autobusów , które kursują kilka razy dziennie z dworca Bab Alioua – podróż trwa zazwyczaj od dwóch do dwóch i pół godziny . Szybszym rozwiązaniem są louage , czyli tunezyjskie bus-taksówki odjeżdżające po zapełnieniu, dzięki którym dojedzie się tam nawet w półtorej godziny . Jeśli ktoś wynajmuje samochód, przejazd zajmuje mniej więcej tyle samo, prowadząc najpierw autostradą A1 w kierunku Sousse, a później dobrą drogą w głąb lądu. Kairuan można odwiedzić także w ramach jednodniowej wycieczki fakultatywnej , które często łączą zwiedzanie miasta z wizytą w słynnym amfiteatrze rzymskim w El Jem.
Zanim jednak skupimy się na najważniejszych miejscach , jakie można zwiedzać w Kairuanie, koniecznie poznajmy krótką i burzliwą historię tego niezwykłego miasta.
Historia Kairuanu
Z Obozu do Świętego Miasta Kiedy na piaskach środkowej Tunezji w VII wieku rozbrzmiał stukot końskich kopyt i gwar wojskowych rozkazów, nikt jeszcze nie przypuszczał, że to miejsce stanie się jednym z duchowych centrów islamu. Arabskie oddziały, które dotarły tu po długich marszach, założyły obóz – kairuān (jak wówczas nazywano strategiczne garnizony). Początkowo była to tylko pustynna baza , punkt wypadowy do kolejnych podbojów i miejsce odpoczynku wędrowców. Ale, jak to często bywa w historii, przypadkowo wybrane miejsce zaczęło żyć własnym życiem.
Obóz szybko zaczął rosnąć. Wokół namiotów pojawiały się pierwsze domy, a z czasem – świątynie i warsztaty. Z pustynnego przystanku urosło miasto, do którego zaczęły ściągać karawany kupców, uczonych i duchownych z całego Maghrebu. Wkrótce Kairuan stał się pierwszą stolicą arabskiej Afryki Północnej , a jego nazwa – oznaczająca pierwotnie wojskowy obóz – zaczęła nabierać zupełnie innego ciężaru: stała się symbolem religii, władzy i kultury .
Plan starego miasta przy Mauzoleum Sidi Saheba
Narodziny i Złoty Wiek Kairuan został formalnie założony w 670 roku n.e. przez arabskiego zdobywcę Uqba ibn Nafe’a . Wybrał on strategiczne miejsce w głębi lądu, z dala od zagrożeń morskich, jako stałą bazę operacyjną. Początkowo był to wojskowa baza, która błyskawicznie przekształciła się w miasto, stając się wrotami islamu do Afryki Północnej i pierwszą stolicą islamskiej domeny na zachód od Egiptu .
Miasto osiągnęło swój szczyt w IX wieku pod panowaniem dynastii Aghlabidów . To był prawdziwy złoty wiek Kairuanu, kiedy przejął rolę centrum kalifatu w regionie.
W czasie panowania Aghlabidów, Kairuan stał się potęgą w dziedzinie inżynierii i architektury , ponieważ władcy ci byli prawdziwymi mistrzami budownictwa. Zbudowali oni nie tylko monumentalny Wielki Meczet Sidiego Uqby , który do dziś służy jako wzór dla architektury w Północnej Afryce, ale także geniusze inżynierii – Aghlabidzkie Baseny . Te ogromne zbiorniki retencyjne były kluczowe, ponieważ gwarantowały miastu wodę, co umożliwiało Kairuanowi szybki rozwój, mimo że leżał w suchym, pustynnym klimacie.
Jednocześnie, w tym samym okresie, Kairuan stał się jednym z najważniejszych ośrodków naukowych w świecie islamu i mógł rywalizować z takimi potęgami, jak Damaszek czy Bagdad. Kwitły tu wszystkie dziedziny wiedzy: teologia, kaligrafia, medycyna, matematyka i filozofia . W mieście działało wiele prestiżowych szkół oraz bibliotek, które gromadziły wiedzę z całego świata, dzięki czemu Kairuan zyskał piękny przydomek „Miasta Światła”.
Dlaczego okna w Medynie Kairuanu mają formę małych otworów lub ażurowych wzorów, a nie normalnych okien? Jest to wynik doskonałej równowagi między potrzebami klimatycznymi, społecznymi i bezpieczeństwa . Po pierwsze, małe i wysoko umieszczone otwory są kluczowe dla ochrony przed ekstremalnym klimatem , ponieważ minimalizują dopływ bezpośredniego słońca, co pomaga utrzymać chłód wewnątrz grubych murów, a jednocześnie zapewniają niezbędną wentylację. Po drugie, w tradycyjnym życiu Medyny prywatność domowa jest wartością nadrzędną, dlatego te wąskie okna uniemożliwiają zaglądanie do środka przechodniom, chroniąc mieszkańców przed ciekawskimi spojrzeniami. Po trzecie, małe i często zakratowane otwory po prostu utrudniały wtargnięcie nieproszonych gości do domu. Zatem, te nietypowe okna są rozwiązaniem, które odpowiada na potrzeby gorącego klimatu i ścisłych zasad prywatności .
Upadek i Wieczna Rola Duchowa Po świetności Aghlabidów nastał czas Fatymidów , którzy co prawda początkowo utrzymywali Kairuan, ale później przenieśli swoją stolicę, a następnie, w 969 roku , wyruszyli na podbój Egiptu, ostatecznie zakładając tam Kair . To polityczne przesunięcie już osłabiło pozycję Kairuanu.
Prawdziwy cios nadszedł w XI wieku . Lokalne plemiona w 1057 roku splądrowały i zniszczyły Kairuan , dokonując masowych rzezi i podpaleń. To wydarzenie było katastrofalne – zniszczyło architekturę, rolnictwo i systemy wodne, cofając cały region w rozwoju.
Mimo fizycznego upadku, Kairuan nigdy nie stracił swojej roli duchowej . Nawet gdy centrum władzy politycznej przeniosło się na wybrzeże do Tunisu, Kairuan pozostał świętym miejscem pielgrzymek (gdzie siedem podróży do Wielkiego Meczetu jest tradycyjnie uważanych za równoważne jednej pielgrzymce do Mekki) i ośrodkiem nauki religijnej . Dzięki temu jego unikalna tożsamość przetrwała, a miasto stopniowo się odradzało, zachowując swój średniowieczny układ i stając się dziś żywym pomnikiem historii islamu .
Co warto zobaczyć
A teraz, po poznaniu historycznych fundamentów Kairuanu – tego niezwykłego miasta-pomnika i dawnej Stolicy Afryki Północnej – możemy wreszcie przyjrzeć się, jakie skarby architektoniczne i duchowe czekają na Nas jeśli odwiedzimy to miast.
Wielki Meczet Sidiego Uqby
Wielki Meczet Sidiego Uqby to absolutnie najważniejszy zabytek w Kairuanie i to właśnie od niego trzeba bezwzględnie zacząć zwiedzanie miasta! To nie jest zwykła świątynia, lecz historyczny gigant , będący jednym z najstarszych i największych meczetów w całym świecie islamskim. Trzeba go zobaczyć, ponieważ ta budowla stanowi żywe świadectwo potęgi architektonicznej, jaką Kairuan osiągnął w swoim Złotym Wieku.
Meczet został założony przez samego założyciela miasta, Uqba ibn Nafe’a , w 670 roku , choć obecna konstrukcja jest efektem późniejszych, ale równie starych przebudów, dokonanych głównie w IX wieku. Przez wieki to miejsce było wzorem dla architektury całej północnej Afryki, a jego styl charakteryzuje się potężnymi murami, pięknym dziedzińcem otoczonym łukami oraz wyjątkowym, trójkondygnacyjnym minaretem , który jest jednym z najstarszych na świecie.
Jeśli chodzi o zwiedzanie, to teren Meczetu jest płatny , a zazwyczaj kupuje się jeden bilet , który pozwala na wstęp do kilku najważniejszych zabytków Kairuanu, dlatego warto o to dopytać w kasie. Turyści mogą swobodnie zwiedzać rozległy dziedziniec, a wnętrze sali modlitewnej można oglądać jedynie z wejścia, ponieważ wejście do głównej Sali Modlitewnej (Haram ) jest zazwyczaj zabronione dla osób niebędących muzułmanami. Warto pamiętać, że Meczet zamyka się na czas modlitw, dlatego najlepiej odwiedzić go rano .
Ponieważ to wciąż aktywny, święty obiekt religijny , wszyscy zwiedzający muszą bezwzględnie zachować szacunek. Kobiety muszą zakryć włosy chustą lub szalem, a ramiona i nogi muszą być całkowicie zakryte długimi spodniami lub spódnicą do kostek. Dla mężczyzn wymagane są długie spodnie , choć koszulka z krótkim rękawem jest zwykle akceptowana. Co bardzo ważne unikać robienia zdjęć wiernym, którzy się modlą.
Cmentarz Sufi: Białe Morze Grobów
Zaraz za Wielkim Meczetem Sidiego Uqby, dosłownie tuż za jego murami , rozciąga się niezwykły widok: rozległe muzułmańskie cmentarzysko , które wyróżnia się tysiącami białych, prostych nagrobków . To właśnie Cmentarz Sufi , stanowiący integralną część historycznej panoramy Kairuanu, który bywa też nazywany Cmentarzem Mułłów.
To cmentarzysko ma ogromne znaczenie dla lokalnych wiernych, ponieważ ze względu na święty status Kairuanu, pochówek tutaj był i jest bardzo prestiżowy . Wielu ludzi z całego regionu pragnęło spocząć w pobliżu Wielkiego Meczetu, co symbolizowało duchową bliskość z Prorokiem i jego towarzyszami. Właśnie dlatego cmentarz ten stał się miejscem pochówku ważnych uczonych, mistrzów sufickich, szejków i dostojników z regionu, zwłaszcza w okresie Złotego Wieku. Obecność tylu duchownych i mistyków sufickich tłumaczy popularną nazwę Cmentarz Sufi.
Co ciekawe, na tym cmentarzysku można dostrzec różnice w stylach nagrobków , które wskazują na różne epoki i status pochowanych osób. Jednak to właśnie ten widok bieli nagrobków pod tunezyjskim słońcem, rozciągający się niemal jak morze, sprawia największe wrażenie. Cmentarz, choć jest miejscem pochówku, doskonale uzupełnia obraz Kairuanu jako duchowego centrum – to miejsce wiecznego spoczynku tych, którzy żyli i zmarli w cieniu świętej świątyni.
Jeśli chodzi o zwiedzanie, to to miejsce jest bardzo widokowe i robi wrażenie nawet oglądane z zewnątrz. Jak ktoś lubi, może swobodnie przechodzić między grobami, ponieważ Cmentarz Sufi jest otwartym terenem publicznym, stanowiącym integralną część krajobrazu miasta. Nie jest to ściśle ogrodzony i zamknięty park, lecz historyczne miejsce pochówku, do którego dostęp jest wolny. Trzeba jednak bezwzględnie pamiętać, że jest to miejsce święte i cmentarz , dlatego należy zachować szczególny szacunek : trzeba zachowywać się cicho, unikać głośnych rozmów i absolutnie nie wolno wchodzić na same nagrobki . Można spokojnie przejść ścieżkami lub przestrzeniami między grobami, by podziwiać ten charakterystyczny widok, ale należy to robić z należytą powagą .
Aghlabidzkie Baseny: Cud Inżynierii
Tuż obok monumentalnego Meczetu Sidiego Uqby, leży kolejny, równie ważny dowód na geniusz Aghlabidów, czyli Aghlabidzkie Baseny . Nie są to baseny do pływania, lecz wielkie zbiorniki retencyjne zbudowane w IX wieku, które były sercem wodociągowym całego Kairuanu. Musisz wiedzieć, że to był cud inżynierii na skalę średniowiecznego świata!
Baseny te składały się z dwóch głównych zbiorników: większego, który służył do magazynowania wody, oraz mniejszego, który był przeznaczony do jej oczyszczania i dystrybucji. Dzięki tym zbiornikom miasto mogło gromadzić wodę deszczową i dostarczaną przez specjalne kanały, a następnie zaopatrywać w nią dziesiątki tysięcy mieszkańców, co było absolutnie kluczowe dla rozwoju i przetrwania Kairuanu w suchym klimacie. Ich rozmiary są imponujące i dają najlepsze wyobrażenie o skali potęgi i planowania ówczesnej dynastii. Warto je zobaczyć, by zrozumieć, że Kairuan był wielki nie tylko dzięki religii, ale i dzięki zaawansowanej technologii .
Baseny są łatwe do znalezienia i zazwyczaj wchodzą w skład jednego biletu kupowanego przy Wielkim Meczecie. Są świetnym kontrastem dla duchowej powagi Meczetu, pokazując praktyczną stronę życia i geniuszu w czasach Złotego Wieku.
Medyna i Suk: W Labiryncie Tradycji
Po duchowej podróży w Wielkim Meczecie i podziwianiu inżynieryjnego geniuszu, przenieśmy się do sfery codziennego życia Kairuanu, które tętni w jego historycznym sercu. Czas zanurzyć się w codzienne życie mieszkańców i ruszyć do Medyny i Suku , gdzie czeka na Ciebie prawdziwy labirynt zapachów, kolorów i tradycji Kairuanu!
Medyna , czyli stara część miasta, to serce Kairuanu , które zachowało swój średniowieczny układ i jest wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ograniczona wysokimi murami, pełna jest wąskich i krętych uliczek , gdzie czas wydaje się płynąć wolniej, a w każdym zakamarku czuć wiekową historię. Znajdziesz tu tradycyjne domy, malutkie piekarnie i ukryte meczety.
Wewnątrz Medyny znajduje się Suk , czyli tradycyjny targ, który jest obowiązkowym punktem. To tutaj turyści i mieszkańcy zaspokajają swoje potrzeby, wymieniając towary i prowadząc typowe, głośne targowe życie. Kairuan jest szczególnie znany z produkcji dywanów , które są uważane za jedne z najlepszych w Tunezji , więc to idealne miejsce, by poszukać prawdziwej pamiątki. Pamiętaj, że na Suku obowiązuje targowanie się – to część lokalnej tradycji i zabawy!
Spacer po Medynie i Suku to najlepszy sposób, by poczuć autentyczną atmosferę i zobaczyć, jak wygląda życie w tym świętym mieście, daleko od nowoczesnych centrów handlowych.
Meczet Trzech Drzwi: Perła Medyny
Podczas zwiedzania Medyny , będziemy mieli okazję zobaczyć jeszcze jeden historyczny skarb – Meczet Trzech Drzwi (znany jako Jama’a ath-Thalatha Biban ). Jest on położony idealnie na trasie w labiryncie uliczek starego miasta, więc bez trudu go odnajdziemy.
Ten meczet jest znacznie mniejszy niż Wielki Meczet, ale jest niezwykle ważny ze względu na swoją historię i architekturę. Został zbudowany w IX wieku przez uczonego Muhammada ibn Khairouna, co czyni go jednym z najstarszych zachowanych meczetów w Kairuanie po Wielkim Meczecie. Jego unikalność polega na pięknej fasadzie , która jest jedną z najstarszych dekoracyjnych fasad w islamskiej Afryce Północnej – ma trzy rzędy łuków i napisów, wyglądając niemal jak ozdobna brama.
Meczet Trzech Drzwi jest co prawda wciąż czynny , ale wstęp do jego wnętrza jest zazwyczaj zabroniony dla turystów. To typowy przypadek, gdy całe piękno tkwi w jego fasadzie . Dlatego najlepiej jest podziwiać go z zewnątrz , skupiając się na detalach architektonicznych i napisach.
Mauzoleum Sidiego Sahaba: Meczet Fryzjera
Gdy opuścisz Medynę i Wielki Meczet, warto udać się na krótki przejazd poza historyczne centrum, by dotrzeć do ostatniego obowiązkowego punktu – Mauzoleum Sidiego Sahaba , które bywa nazywane również Meczetem Fryzjera . Choć nie jest położone tuż obok Wielkiego Meczetu i Medyny, dojazd zajmuje tylko kilka minut .
Mauzoleum to miejsce, które łączy w sobie cechy świątyni i nekropolii, będąc kluczowym punktem na religijnej mapie Kairuanu. Jest ono niezwykle ważne, ponieważ jest miejscem pochówku Abu Zam’a al-Balawiego , który był towarzyszem Proroka Mahometa (Sahaba ), co nadaje mu wyjątkowy status w oczach wiernych. Legenda głosi, że w swojej sakwie miał on trzy kosmyki włosów z brody Proroka , dlatego zyskał przydomek „Fryzjera Proroka” . Fakt posiadania tych relikwii sprawia, że Mauzoleum jest celem częstych pielgrzymek i jednym z najbardziej szanowanych miejsc w całym regionie.
Sam budynek, w obecnej formie, jest późniejszy niż Wielki Meczet, ponieważ stanowi wspaniały przykład architektury z czasów dynastii Bejów (głównie XVII-XIX wiek). Zachwyca on bogatymi zdobieniami , pięknymi płytkami ceramicznymi i misternymi rzeźbieniami w stiuku, stanowiąc ciekawy kontrast do surowej elegancji najstarszych zabytków.
Wstęp do Mauzoleum jest płatny , podobnie jak do innych głównych zabytków Kairuanu, a bardzo często bilet kupiony np. przy Wielkim Meczecie jest biletem zbiorczym , który uprawnia Cię do wejścia również tutaj – warto to potwierdzić przy kasie. Jest to miejsce, gdzie widać, jak głęboko tradycja i szacunek dla historii religijnej są zakorzenione w kulturze Kairuanu, dlatego koniecznie pamiętaj o szacunku i odpowiednim, skromnym stroju podczas zwiedzania.
Zdjęcie górne wejście do Mauzoleum, poniżej miejsce pochówku, do którego wstęp mają tylko muzułmanie. Jeśli chcecie zdjęcia należy dać aparat panu pilnującemu wejścia do grobu. Za drobną opłatą zrobi zdjęcia.
