W Zakopanem i Tatrach można znaleźć wiele miejsc związanych z kulturą duchową. Szczególnie interesująco wyglądają te proste kościółki wybudowane przed ponad stu laty z drewna kryte gontem, które w sposób wyjątkowo piękny współgrają z górskim krajobrazem. W dawnej Polsce na terenach górskich drewno było najtańszym i najbardziej dostępnym materiałem budowlanym. Do stawiania chałup i budynków gospodarczych używano drewna gorszego gatunku, dlatego żywotność takich obiektów nie była długa. Inaczej postępowano przy budowie budynków sakralnych, wybierano zdrowe okazałe drzewa, które po ścięciu starannie obrabiano i suszono. Stawianiem kościołów zajmowali się głównie zawodowi cieśle, specjalizujący się w tej dziedzinie. Dzięki ich pracy starodawne kościółki są takie piękne i możemy do dziś je podziwiać.
Cmentarz zasłużonych na Pęksowym Brzyzku
W Zakopanem do najbardziej znanych należą; Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Klemensa (jeden z najcenniejszych zabytków miasta), Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaszczurówce oraz Kościół pw. Św. Jana Apostoła i Ewangelisty na Harendzie . Obiekty te należą do Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. Warto przy okazji zaznaczyć, że zabytkowa architektura drewniana najlepiej zachowała się właśnie w Małopolsce. Kolejne ciekawe obiekty sakralne, które warto odwiedzić będąc w Zakopanem to Kościół na Krupówkach – Parafia Najświętszej Rodziny wybudowany w latach 1877-1896 oraz Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach, wybudowany jako wotum dziękczynne za uratowanie życia Janowi Pawłowi II. To chyba najbardziej popularne kościoły w Zakopanem, które znajdziemy w prawie każdym przewodniku po tym mieście. W tej chwili w Zakopanem mieści się kilka parafii, na terenie których znajduje się około 30 kościołów, kaplic i domów zakonnych, więc nie sposób ich wszystkich odwiedzić i opisać będąc w tym mieście tylko kilka dni.
Popularne w tej chwili...
Czy wiesz że… Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce powstał w 2001 roku, obejmuje 255 zabytkowych i najcenniejszych obiektów. W samym Zakopanem jest ich 11, należą do nich kościoły, chałupy i wille wybudowane w stylu zakopiańskim z 2 połowy XIX wieku .
Kościół parafialny Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Klemensa
Kościół parafialny Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Klemensa wybudowany został w 1848 roku, był pierwszą parafią w Zakopanem. Rozbudowany w latach 1850-1851. Inicjatorem budowy była rodzina Homolacsów, która sfinansowała projekt i zobowiązała się do utrzymania świątyni i proboszcza. Kościół wznosili najpierw Sebastian Gąsienica Sobczyk a potem Jakub Topór i Jan Topór. Pierwszą mszę odprawił w styczniu 1848 roku ks. Józef Stolarczyk – pierwszy proboszcz Zakopanego. Do starego kościoła ogrodzonego niewielkim prostym parkanem wchodzi się od ulicy Kościeliskiej – najstarszej ulicy Zakopanego. Wystrój kościoła zachował dawny charakter, głównie dzięki starym obrazom i figurom świętych. Najciekawszy z nich to obraz anonimowanego twórcy z przełomu XVIII i XIX wieku, przedstawiający św. Pawła spadającego z konia głową w dół. Kościół od strony frontowej prezentuje się najbardziej okazale. Nad prostokątnymi drzwiami widnieje strzelisty daszek, nad nim prostokątne wieże, w zwieńczeniu wieży kopuła i krzyż. Po bokach widać jedynie wysoki dach i ściany z oknami. Kościół jest nieduży cały drewniany, jednonawowy. Centralnym punktem kościoła jest ołtarz główny z wykonanym także w drewnie obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Stojąc przed ołtarzem głównym znajdują się drzwi do zakrystii, nad którą wisi ołtarzyk z Matką Boską o bardzo ciekawej kolorystyce. Po bokach widzimy dwa ołtarze z obrazami świętych, wykonane przez rzeźbiarza Wojciecha Kułacha z Gliczarowa. Na tylnej ścianie kościółka znajdują się organy. Wychodząc z kościoła po jego zachodniej stronie w domu dawnej ochronki dla sierot znajduje się siedziba sióstr felicjanek sprawujących pieczę na świątynią. Remont konserwatorski kościoła przeprowadzono w 2003 ROKU. Po prawej, czyli wschodniej stronie kościoła biegnie ścieżka na stary zakopiański cmentarz, w połowie której stoi murowana kapliczka (najstarszy obiekt sakralny w Zakopanem) patronów Słowacji i Podhala, św. Andrzeja i św. Benedykta męczenników żyjących na początku XI wieku. Wybudowana została w latach 1806-1820 przez Pawła Gąsienicę na własnym gruncie. Przed utworzeniem parafii w Zakopanem, odprawiali tu nabożeństwa i głosili kazania dla górali księża z Chochołowa. Pierwszy proboszcz wcześniej wspomniany ks. Józef Stolarczyk, odprawiał w tej kaplicy Msze św. do czasu wybudowania modrzewiowego kościoła. Kaplica została odnowiona w roku 1946 staraniem ks. Jana Tobolaka proboszcza i dziekana w Zakopanem.
Czy wiesz że… Św. Andrzej Żórawek, pustelnik, zmarł ok. 1020 roku w puszczy leśnej. Św. Benedykt, jego uczeń i towarzysz, został zamordowany przez zbójców ok. 1023 roku. Relikwie znajdują się w katedrze na Słowacji. Są to pierwsi kanonizowani Polacy, w 1083 roku, patronowie Słowacji i Podhala.
Galeria – Kościół parafialny Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Klemensa
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku
Cmentarz został założony w roku 1848 przez ks. Józefa Stolarczyka, pierwszego proboszcza Zakopanego. Ziemię pod cmentarz podarował Jan Pęksa. „Brzyzek” w góralskiej gwarze oznacza stromy teren nad potokiem i w rzeczywistości tak jest, położony jest nad Cichą Wodą i Białym Potokiem. Stąd jego nazwa „Cmentarz na Pęksowym Brzyzku „(od nazwiska właściciela ziemi i położenia ). Do czasu jego powstania zmarłych chowano na cmentarzu w Chochołowie, Poroninie, a nawet w Nowym Targu. W początkowym okresie cmentarz na Pęksowym Brzyzku spełniał rolę cmentarza wiejskiego, ale po założeniu w 1908 roku nowego cmentarza przy ulicy Nowatorskiej na starym cmentarzu nie odbywały się pochówki. W okresie międzywojennym chowano na nim już tylko ludzi zasłużonych tj. taterników, lekarzy, ludzi nauki, kultury, lub posiadających tu rodzinne grobowce. W 1931 roku został przekształcony przez wojewodę krakowskiego jako Cmentarz Zasłużonych i jest chronionym zabytkiem kultury. Każdy pochówek wymaga zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków. Przez murowaną bramę wchodząc na cmentarz zobaczyć możemy wiele nagrobków wykonanych przez wybitnych artystów plastyków m. in. Antoniego Kenara, Antoniego Rząse czy Władysława Hasiora, właściwie każdy z grobowców na starym cmentarzu jest niepowtarzalny. Oprócz typowo góralskich można spotkać również tradycyjne kamienne grobowce. Cmentarz jest mały, bez wielkiego trudu można spokojnie obejść wszystkie groby. Pęksowy Brzyzk jest najcenniejszą częścią Zakopanego, pamiątką po ludziach którzy stworzyli to miasto. Przechadzając się cmentarnymi uliczkami, można odnieść wrażenie, że spoczywają tu prawie wszyscy o których napisano w przewodnikach, książkach historycznych, których nazwiskami nazwano ulice i szczególne miejsca w Tatrach, jak choćby mogiły; Jana Krzeptowskiego Sabały, księdza Józefa Stolarczyka, rodziny Pawlikowskich, Tytusa Chałubińskiego, Stanisława Witkiewicza, Władysława Orkana, Kazimierza Tetmajera, Józefa Krzeptowskiego, Jana Długosza, Józefa Fedorowicza, Kornela Makuszyńskiego, Heleny Marusarzówny, Tadeusza i Zofii Zwolińskich, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Władysława Hasiora i wiele innych nazwisk zasłużonych nie tylko dla Zakopanego i Podhala, ale również dla Polski. W tej chwili opiekę nad Starym Cmentarzem sprawują parafia świętej Rodziny i Urząd Miejski w Zakopanem. Konserwacją zabytków zajmuje się Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, we współpracy z Muzeum Tatrzańskim i Technikum Budownictwa Regionalnego w Zakopanem.
Zobacz kto kim był i został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
Galeria – Cmentarz na Pęksowym Brzyzku
Czy wiesz że… Po drugiej stronie ulicy Kościeliskiej na przeciw kościoła i cmentarza rośnie „Drzewo Wolności” (lipa) otoczone parkanem, które zostało zasadzone przez dzieci w 1918 roku na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości. Na drzewie umocowany jest orzeł w koronie.
Kościół pw. Świętej Rodziny w Zakopanem
Kościół na Krupówkach pod wezwaniem Św. Rodziny wybudowany został staraniem dwóch pierwszych proboszczów Zakopanego – Józefa Stolarczyka a po jego śmierci Kazimierza Kaszelewskiego. Budowę rozpoczęto 12 sierpnia 1877 roku. Z powodu trudności finansowych budowa przebiegała bardzo wolno. Do 1880 roku wykonano fundamenty, przez następne trzynaście lat wznoszono ściany. Ostatecznie ukończono ją w 1896 roku. Do kościoła prowadzą szerokie kamienne schody. Łatwo do niego trafić dzięki zielonej wieży widocznej praktycznie z większości miejsc Zakopanego, dlatego też często jest punktem zbiórek wycieczek. Świątynia która stanęła dzięki ofiarności zakopiańskich rodzin góralskich, oraz właściciela dóbr hrabiego Władysława Zamoyskiego przejęła funkcje kościoła parafialnego. Nowy kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Rodziny został konsekrowany 16.IX.1899 r. przez ks. biskupa krakowskiego Jana Puzynę. Szerokimi schodami z ulicy wchodzi się na obszerny plac przed kościołem, gdzie stoi duży drewniany krzyż. Po lewej stronie znajduje się kamienna grota Matki Boskiej z Lourdes wybudowana w 1958 roku. Do kościoła można wejść od frontu od strony Krupówek. Najciekawszym miejscem w Kościele Świętej Rodziny jest kaplica Jana Chrzciciela z 1899 roku, która znajduje się po północnej stronie prezbiterium. Kaplicę Świętego Jana zaprojektował Stanisław Witkiewicz, a ufundowała rodzina Gnatowskich. Stanisław Witkiewicz namalował również Jana Chrzciciela na tle Czarnego Stawu Gąsienicowego, którego wizerunek wywołał wówczas wielkie oburzenie, ponieważ twarz Jana Chrzciciela jest bardzo podobna do malarza. Ogólnie w kościele na każdym kroku widać mnóstwo drzewa, z którego wykonano ławy, konfesjonał, część ołtarza, ambonę. Kościół parafialny pw. Najświętszej Rodziny został wpisany 18 października 2010 roku do rejestru zabytków, a w 2012 roku rozpoczęto remont konserwatorski elewacji. Wnętrza kościoła należą do unikatowych zastosowań stylu zakopiańskiego w architekturze sakralnej.
Galeria – Kościół pw. Świętej Rodziny w Zakopanem
Klasztor Albertynek na Kalatówkach i Pustelnia Brata Alberta
Pustelnię Świętego Brata Alberta na Kalatówkach, z kaplicą Świętego Krzyża , zaczęto wznosić wiosną 1898 roku. Została zaprojektowana przez Stanisława Witkiewicza. Położona jest przy niebieskim szlaku turystycznym, prowadzącym z Kuźnic na Halę Kondratową i dalej na Giewont. Teren pod budowę tego zespołu ofiarował bratu Albertowi hrabia Władysław Zamoyski, ówczesny właściciel Zakopanego. Poświęcenia kaplicy dokonał ks. Kazimierz Kaszelewski w 1898 roku. W 1902 roku klasztor został przekazany siostrom albertynkom. Początkowo zamieszkało tu siedem sióstr w ścisłej klauzurze. Do wybuchu I wojny światowej Pustelnia była domem nowicjackim Zgromadzenia Sióstr Albertynek. Sylwetka i kształt architektoniczny klasztoru, a zwłaszcza kaplicy odznaczały się prostotą. Jedynym bogactwem kaplicy, o wielkiej wartości artystycznej, jest rzeźbiony krucyfiks – dzieło nieznanego artysty odnaleziony przez brata Alberta w Krakowie w kościele na Skałce i podarowany mu przez Ojców. Krzyż został odnowiony przez Stanisława Witkiewicza. Poniżej kaplicy Brat Albert zbudował mały domek, zwany chatką, który służył kapłanom przychodzącym odprawić Mszę świętą. Jest w nim także mała celka z drewnianym łóżkiem, w której mieszkał Brat Albert, gdy do Pustelni sprowadziły się siostry. Obecnie w chatce urządzona jest Izba Pamięci po św. Bracie Albercie. Tam można też zaopatrzyć się w książki, obrazki, kartki pocztowe. Przy ścieżce do kaplicy znajduje się mała studzienka, na obudowie której Brat Albert umieścił obrazek Matki Bożej Częstochowskiej oraz starożytną modlitwę franciszkańską.
Czy wiesz że… W czerwcu 1997 roku po beatyfikacji siostry Bernardyny Jabłońskiej pod Wielką Krokwią, pustelnię odwiedził w czasie pielgrzymki do Ojczyzny Ojciec Święty Jan Paweł II.
Galeria – Klasztor Albertynek na Kalatówkach i Pustelnia Brata Alberta
Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach
Historia sanktuarium ma swój początek w 1946 roku, kiedy to ks. Leon Cieślak, pallotyn, pomagał ks. prymasowi Augustowi Hlondowi w przygotowaniu uroczystości poświęcenia narodu polskiego Niepokalanemu Sercu Maryi Panny. Kardynał Stefan Wyszyński w dniu 6 października 1961 roku przekazał figurę Matki Bożej Fatimskiej. Nowy kościół wznoszono od 1987 do 1992 roku jako wotum za ocalenie życia papieża Jana Pawła II po zamachu z 13 maja 1981. 13 maja 1990 roku kardynał Franciszek Macharski wmurowuje kamień węgielny przywieziony z grobu św. Piotra i z miejsca pierwszego objawienia Matki Bożej w Fatimie. Wnętrze kościoła jest halowe, bez naw bocznych. W centralnej części ołtarza umieszczono tron z figurą Matki Bożej Fatimskiej. Ołtarze boczne umieszczono pod bocznymi balkonami. W stacjach drogi krzyżowej przedstawiono postać Jana Pawła II. Na szczycie dzwonnicy zawieszono dzwon ofiarowany przez Ojca Świętego. Wykonawcami całej wewnętrznej, drewnianej architektury jak to w Zakopanem jest w zwyczaju są górale. Co roku sanktuarium na zakopiańskich Krzeptówkach odwiedza kilkaset tysięcy turystów.
Galeria – Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach
Kaplica Matki Boskiej Jaworzyńskiej Królowej Tatr
Sanktuarium Matki Bożej Jaworzyńskiej Królowej Tatr znajduje się na polanie Wiktorówki, na wysokości 1150 m.n.p.m. przy wylocie doliny Waksmundzkiej do doliny rzeki Białej, w pobliżu Rusinowej Polany i u podnóża Gęsiej Szyi 1490 m.n.p.m. Według przekazów, w połowie XIX wieku, w tym miejscu młodej góralce ukazała się Matka Boża. Mieszkańcy wkrótce zbudowali tu kapliczkę i ustawili w niej drewnianą figurkę Madonny, obecnie znajdującą się w ołtarzu. W okresie międzywojennym odprawiono pierwszą w historii Sanktuarium Mszę Świętą, a kaplicę rozbudowano w latach 50-tych XX wieku. Leży ona w łatwo dostępnym terenie ze względu na blisko przebiegającą drogę z Zakopanego do Morskiego Oka. Drewniana kaplica doskonale komponuje się z tatrzańskim krajobrazem. Szlaki którymi można do niej dojść są w większości krótkie oraz łagodnie nachylone. Należy zaznaczyć, że sanktuarium Matki Bożej Królowej Tatr należało do ulubionych miejsc ks. kard. Karola Wojtyły. Nie mogło więc zabraknąć wspomnienia o sanktuarium Królowej Tatr w homilii, którą wygłosił jako papież Jan Paweł II podczas I pielgrzymki do Ojczyzny, na lotnisku w Nowym Targu 8 czerwca 1979 roku. Warto również dodać, że Sanktuarium znajduje się na szlaku Papieskich, a wokół kaplicy stworzono trasę pamięci, na której wmurowane są tablice poświęcone osobom, które zginęły w górach.
Czy wiesz że… W okresie największego natężenia ruchu pielgrzymkowego, przypadającego na okres wakacji, zakonnicy wydają dziennie około 10 termosów herbaty o pojemności 80 litrów każdy.
Galeria – Kaplica Matki Boskiej Jaworzyńskiej Królowej Tatr
Kaplica pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego
Kaplica na Jaszurówce została ufundowana przez rodzinę Uznańskich, a zaprojektował ją Stanisław Witkiewicz. Nazwa Jaszczurówka wywodzi się od popularnych w tych lasach salamander plamistych zwanych przez miejscową ludność jaszczurami. Kaplica powstała w 1906 roku wybudowano ją z drzewna świerkowego bez użycia gwoździ. Wnętrze to prawdziwe arcydzieło sztuki góralskiej. Ołtarz główny przypomina kształtem chatę góralską. Po obydwu stronach ołtarza mienią się witraże; z prawej Matka Boska Częstochowska z herbem Polski, z lewej Matka Boska Ostrobramska z herbem Litwy. Kaplica w Jaszczurówce to jeden z najpiękniejszych pomników sztuki i stylu zakopiańskiego w Polsce. Od roku 1984 kaplica znajduje się pod opieką Księży Marianów z parafii na Cyrhli, a formalnym właścicielem obiektu jest Tatrzański Park Narodowy, na którego terenie kaplica stoi. W jej podziemiach corocznie organizowane są wystawy sztuki ludowej. Kaplica znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.
Kościół na Harendzie pod wezwaniem św. Jana Apostoła i Ewangelisty
Drewniany kościół z XVIII wieku, przeniesiony został w 1947 roku z Zakrzowa koło Kalwarii Zebrzydowskiej do Zakopanego. Zakrzowską świątynię budowano w latach 1710 – 1720. Przez prawie dwa wieki kościołek służył parafianom. Kiedy po pierwszej wojnie wybudowano tam nowy kościół, stara świątynia niszczała przez kilkadziesiąt lat. Konstrukcję rozebrano i koleją przewieziono do Zakopanego. Przenoszenie i składanie trwało dwa lata. Kościółek stanął na parceli Marii Kasprowicz wdowie po poecie Janie Kasprowiczu, którą przekazała jako darowiznę. Obok kościoła znajduje się mauzoleum i muzeum biograficzne Kasprowicza. Poświęcenie świątyni na nowym miejscu miało miejsce 6 sierpnia 1950 roku. Początkowo harendziański kościół był przewidziany jako kościół filialny parafii Św. Rodziny w Zakopanem i nie miał wyznaczonego duszpasterza. Mieszkańcy Harendy musieli sami zabiegać o kapłana na Msze Święte oraz organizować jego przyjazd. Najczęściej odprawiali nabożeństwa Księża Jezuici i Księża Sercanie. Dopiero w 1960 roku bp Karol Wojtyła mianował stałego duszpasterza, a od 1982 roku służy jako samodzielna parafia. Kościół znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej