Zamek Kmitów w Lesku na Podkarpaciu

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Zamek usytuowany jest w miejscowości Lesko w Bieszczadach, w odległości 14 km od Sanoka, 25 km od miejscowości Ustrzyki Dolne i 20 km od Polańczyka. Jest jednym z najbardziej znanych zabytków tego miasta. Powstał na miejscu drewnianego dworu obronnego na polecenie Piotra Kmity, marszałka wielkiego koronnego. Dotychczasowa siedziba rodu w zamku Sobień została poważnie zniszczona w II połowie XV wieku podczas najazdu Węgrów, co zmusiło ród do zmiany rezydencji. Po bezpotomnej śmierci Piotra Kmity w 1553 roku i prawie trzydziestoletnim zarządzaniu dobrami przez wdowę Barbarę, miasto i zamek w Lesku zostały przejęte przez ród Stadnickich, który przeprowadził kolejne przebudowy, w tym umocnienie murami obronnymi z basztami i basteją. Zapis działań wojennych, pożarów i najazdów na murach zamku był tak samo nieunikniony jak na przestrzeni lat jego przechodzenie z rąk do rąk. Po rodzinie Stadnickich zamkiem władali Ossolińscy, Mniszchowie i długo, bo aż do wybuchu II wojny światowej ród Krasickich. W czasie władania zamkiem tych ostatnich właścicieli miała miejsce jego najbardziej znacząca przebudowa. Autorem projektu był Wincenty Pol, przyjaciel Ksawerego Krasickiego. Owocem prac remontowych była klasycystyczna rezydencja w stylu włoskim. Obecnie odrestaurowany zamek pełni funkcję pensjonatu, oferuje gościom wyjątkową atmosferę w stylowych wnętrzach. Obiekt leży w centrum miasta, w zacisznej ulicy, w otoczeniu parku. Na jego terenie znajduje się: basen letni, kawiarnia, taras widokowy, boisko do piłki siatkowej. W środku oprócz pokoi dla gości znajdują się: sala klubowa, rycerska, kominkowa i sala basztowa, w których organizowane są zjazdy, szkolenia, konferencje oraz przyjęcia okolicznościowe.

Wejście do zamku leskiego

Historia miasta Lesko w telegraficznym skrócie. Lesko jest miastem położonym w województwie podkarpackim, na prawym brzegu Sanu, na zachodnim skraju Gór Sanocko-Turczańskich. Położenie geograficzne sprawia, że miasto stanowi wspaniały start na bieszczadzkie szlaki, natomiast urok tego miejsca i liczne atrakcje turystyczne sprawiają, że poznanie tego miejsca staje się wręcz obowiązkowe. Nazwa miasta zmieniała swoją formę na przestrzeni lat. W jednym z pierwszych dokumentów dotyczących miasta widnieje zapis Leszco, następnie pojawia się Lyesko, Liesko, Lesko. Od czasów pierwszego rozbioru Polski, kiedy Lesko weszło w skład zaboru austriackiego, aż do roku 1931 obowiązywała nazwa Lisko. Wtedy, z inicjatywy hrabiego Augusta Krasickiego, przywrócono wcześniejszą nazwę, która obowiązuje aktualnie.
Pierwsza wzmianka historyczna o osadzie datowana jest na rok 1436. Lesko wchodziło ówcześnie w skład „klucza sobieńskiego”, który obejmował rozległe majątki rodu Kmitów na wschodzie. Prawa miejskie Lesko otrzymało około 1470 roku dzięki Janowi Kmicie, a kilka lat później jego synowie potwierdzili nadanie miastu prawa magdeburskiego. Kiedy w 1512 roku Węgrzy ponownie zniszczyli Zamek Sobień, ród Kmitów przeniósł swoją siedzibę do Leska, które stało się centrum wszystkich posiadłości rodu w tym regionie i ważnych szlakach handlowym. Przejawem rozwoju miasta było wznoszenie murowanych budowli ważnych dla życia społeczności: w latach 1505 – 1539 zbudowano w/w zamek, w roku 1539 po latach budowy wzniesiono Kościół Parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, wkrótce stanęła też cerkiew parafialna pw. Soboru Matki Boskiej.
Największy wkład w rozwój Leska wniósł pełniący szereg funkcji państwowych Piotr Kmita, jeden z najbogatszych ludzi w ówczesnej Polsce, którego władanie dobrami leskimi było czasem intensywnego rozwoju osady miejskiej. Ze śmiercią Piotra Kmity kończy się okres świetności Leska, które przeszło w posiadanie rodu Stadnickich. Koniec XVII wieku przyniósł pożary, trzy najazdy tatarskie i epidemię cholery, która zdziesiątkowała społeczeństwo. Z inicjatywy rodu Stadnickich odbudowano zniszczone miasto, jednak w roku 1702 i 1704 najechali je Szwedzi.
Następnie w mieście wybuchła epidemia dżumy, która doprowadziła do częściowego wyludnienia miasta. Kolejnymi właścicielami Leska byli Ossolińscy, a następnie Mniszchowie. Za ich czasów znacznie wzrosła liczba mieszkańców pochodzenia żydowskiego (ponad połowa ludności), a tym samym, gmina Lesko stała się największym skupiskiem ludności żydowskiej w regionie. W 1799 roku miasto przeszło w posiadanie rodu Krasickich, którzy władali nim aż do wybuchu II światowej. W dwudziestoleciu międzywojennym podjęto wiele przedsięwzięć wpływających pozytywnie na rozwój Leska. Po II wojnie światowej miasto zaczęło odbudowywać się na nowo. Sprzyjał temu napływ ludności, rozwój firm i powstawanie nowych miejsc pracy. Aktualnie Lesko jest ważnym ośrodkiem administracyjnym, kulturalnym, gospodarczym i turystycznym. Będące „Bramą Bieszczad” miasto stanowi doskonałą bazę wypadową.

Taras

Wejście główne do zamku

Recepcja

Hol przy recepcji

Hol na piętrze

Pokój

Dzieje zamku

Tylna elewacja 1963 rok – fot. nieznany

Początki zamku leskiego, wiążą się z magnacką rodziną Kmitów herbu Szereniawa. Kmitowie posiadali liczne dobra w województwach: krakowskim i ruskim. Wnieśli oni duży wkład w zasiedlenie ziemi sanockiej i przemyskiej. Pierwszą ich rezydencją na ziemi sanockiej był zamek Sobień nad Sanem k/Sanoka, zniszczony przez najazd węgierski w 1474 roku. Wówczas za miejsce administracji swoich dóbr obrali Lesko.
Na miejscu obecnego zamku w 1473 roku kasztelan przemyski Jan Kmita zbudował drewniany dwór. W roku 1538 Piotr Kmita marszałek wielki koronny, wojewoda krakowski zlecił wybudowanie wieży mieszkalnej. W 1580 roku zamek składał się z dwóch budynków murowanych – parterowego mieszkalnego i piętrowego. W tym okresie zamek miała cechy renesansowe, otoczony był w części murami, a w części drewnianą palisadą. Zabudowania tworzyły część mieszkalną i gospodarczą. Od drugiej połowy XVI wieku zamek staje się siedzibą Stadnickich na okres 160 lat i w tym też czasie, zostaje przebudowany, a w 1656 roku prawdopodobnie otrzymał mury obronne. W 1701 roku zamek został zniszczony przez Szwedów. Szwedzi aresztowali wówczas Jana Franciszka Stadnickiego, który odzyskał wolność po kilku miesiącach kosztem 5000 talarów okupu.

Zamek od frontu 1939 rok – fot. „Karpaty i Podkarpacie”.

Z rąk Stadnickich dobra z zamkiem przeszły w wyniku zamążpójścia córki Kazimierza Stadnickiego Teresy w ręce Ossolińskich. W latach 1765-1771 zamek został ponownie odbudowany po zniszczeniu go przez Szwedów przez Józefa Ossolińskiego wojewodę wołyńskiego. W rękach Ossolińskich zamek pozostał do 1769 roku. W czasie konfederacji barskiej w zamku stacjonowały oddziały konfederatów. 9 września 1769 roku na zamku zmarł pułkownik Franciszek Pułaski, brat stryjeczny Kazimierza Pułaskiego z powodu ran odniesionych w bitwie pod Hoszowem. W tym samym roku w wyniku małżeństwa córki Józefa Ossolińskiego z Józefem Mniszchem herbu Kończyc, chorążym koronnym. Dobra przeszły w ręce rodu Mniszchów. W 1783 roku zamek odbudowany przez Józefa Ossolińskiego spłonął.
Do początków XIX wieku zamek pozostał w ruinie. W 1799 roku, gdy spadkobierczyni Józefa Mniszcha Julia Teresa poślubiła Franciszka Kasawerego Krasickiego, zamek i dobra przeszły do rodziny Krasickich. Odbudowę zamku rozpoczął Ksawery Krasicki w 1803 roku. Prace trwały z przerwami. Zasadnicze roboty w zamku trwały w latach 1835-1840 wg projektu Wincentego Pola. Zamek zmienił wówczas swoje oblicze, z obronnej warowni przekształcił się w otwartą rezydencję w stylu klasycystycznym. Wzniesiono parterową oranżerię. Wokół zamku powstał park krajobrazowy w stylu angielskim. W Drugiej połowa XIX wieku zamek leski był ośrodkiem towarzysko-intelektualnym regionu. Przed każdymi wyborami sejmowymi zjeżdżała tu szlachta sanocka, ponieważ Krasiccy utrzymywali kontakty z wieloma działaczami patriotycznymi i twórcami kultury.
W czasie I wojny w 1915 roku rosyjskie wojska okupacyjne, opuszczając zamek wywołały pożar, który strawił większą część pomieszczeń. Na szczęście ocalały ruchomości wywiezione wcześniej przez właścicieli. Powojenne lata to odbudowa, którą zakończył w 1924 roku August Krasicki. W latach 1931-1941 gdy w wyniku paktu Ribbentrop – Mołotow granica okupacji przebiegała na Sanie, Lesko i zamek znalazł się pod panowaniem Rosjan. W zamku stacjonowały oddziały graniczne. W 1941 roku miasto Lesko zostało zajęte przez Niemców. W czasie okupacji niemieckiej w zamku kwaterowały oddziały niemieckie. W 1944 roku Lesko wraz z zamkiem ponownie zajęli Rosjanie. W zamku ulokował się garnizon sowiecki; cała biblioteka, zbiory historyczne oraz ruchomości uległy zniszczeniu. Naoczni świadkowie widzieli bezcenne pamiątki narodowe walające się na zamkowym śmietniku. Po II wojnie światowej od 1956 roku do początku lat 60-tych trwały prace remontowe. Po przeprowadzonym remoncie – bez cech stylowych, zamek został przystosowany na cele obiektu kolonijnego oraz wypoczynkowego. W ramach remontu m. in. odgruzowano pomieszczenia piwnic i parteru, odtworzono zniszczone sklepienia, wymieniono pokrycia dachowe, stolarkę. W 1967 roku zamek został wpisany do rejestru zabytków. Obecnie pełni funkcję pensjonatu Agencji Turystycznej.

W pobliżu warto zobaczyć:

Kościół parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny jest najstarszą świątynią na terenie Bieszczadów. Zbudowano go w stylu późnogotyckim, z wnętrzem bogato zdobionym późnobarokową ornamentyką i rokokowymi rzeźbami, cały utrzymany w barwach złota i czerni. Został wymurowany z kamienia, na planie krzyża, z dwoma kaplicami tworzącymi jego ramiona. Przy kościele stoi kamienna dzwonnica wzniesiona na planie kwadratu w XVIII wieku. Z dzwonnicy można usłyszeć cztery dzwony: „Królowa Polski”, „św. Ignacy”, „św. Antoni” i jeden bezimienny. Fundatorem kościoła był Piotr Kmita, marszałek wielki koronny, kasztelan sandomierski, wojewoda sandomierski i krakowski, właściciel miasta Leska. Uroczystość poświęcenia nowego kościoła odbyła się w pierwszą niedzielę po Wszystkich Świętych w 1539 roku. Początkowo kościół parafialny w Lesku był pod wezwaniem św. Mikołaja, a od XVII wieku pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Na uwagę zasługuje późnobarokowa z ornamentami i rzeźbami rokokowymi ambona z 1754 roku, wykonana z drewna. Barokowa chrzcielnica w kształcie kielicha, została wykonana z czarnego marmuru, z drewnianą pokrywą. Ołtarz główny z 1770 roku, w kaplicy południowo-zachodniej Ołtarz św. Antoniego Pustelnika ufundowany w połowie XIX wieku, Ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa w kaplicy północno-wschodniej, sprowadzony z Francji pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1925 roku. Przy wejściu do kościoła po lewej stronie, po II wojnie światowej umieszczono fragmenty ołtarza pochodzącego z wiejskiej bieszczadzkiej cerkwi, opuszczonej po wysiedleniu Ukraińców. W kościele w kaplicy św. Antoniego umieszczono epitafium rotmistrza przemyskiego konfederacji barskiej – Franciszka Pułaskiego, zaś pod kaplicą znajduje się jego niedostępna krypta grobowa.

Źródło: Wikipedia, strona internetowa parafii

Synagoga powstała prawdopodobnie w połowie XVII wieku, chociaż niektóre pisma datują jej powstanie na początek XVIII wieku. Jest jednonawową, zbudowaną z otoczaków rzecznych, kamienia ciosanego i cegły. W poważnym stopniu zniszczona podczas ostatniej wojny, została w latach 1960-1963 gruntownie odrestaurowana. Niestety, wystrój wnętrza nie zachował się, chociaż sama jego architektura zachowała się w całości. Na ścianie wschodniej znajduje się ołtarz, będący uproszczoną kopią ołtarza z synagogi Złotej Róży we Lwowie. W ścianie jest szafa ołtarzowa, w której przechowywano ręczne spisy na pergaminie Pięcioksiąg Mojżesza – Torę Rodał (Rodał- nawinięty jest na wykonane z drewna i metalu wałki). Pionowa płaszczyzna ścian leskiej synagogi przedzielona jest dwoma gzymsami. Płaszczyzny ponad drugimi gzymsami między oknami były zapewne pokryte malowidłami. Z przedsionka do sali modlitewnej wchodzi się przez żelazne, kute drzwi, osadzone w kamiennym portalu. Przy ścianie zachodniej znajduje się piętrowa przybudówka. Z sali na piętrze, przez specjalne okienka, kobiety miały podgląd na salę modlitewną, do której wstęp dla nich był wzbroniony. Ściany szczytowe synagogi posiadają ozdobne, niemal pałacowe zwieńczenia w postaci kamiennych wazonów. W połowie XIX wieku szczyty te zostały przebudowane, ale w czasie ostatniej restauracji, przywrócono im pierwotny wygląd. W elewacji zewnętrznej ściany zachodniej umieszczony jest wizerunek tablic Mojżesza, a pod nimi w obramowaniu hebrajski napis będący cytatem z biblii. Przy południowo-zachodnim narożniku synagogi, znajduje się okrągła wieża, która wskazuje na obronny charakter budowli, natomiast w jej dolnej części, w lochu znajdowało się więzienie dla Żydów. Obecnie w głównej części budynku znajduje się sala wystawowa Galerii Sztuki Bieszczadzkiego Domu Kultury w Lesku, w której od 1978 roku od maja do października prezentują się artyści z całego kraju. Na wystawie można obejrzeć prace profesjonalistów i amatorów, przedstawiające: malarstwo, rzeźba, rysunek, grafika, fotografia, rękodzieło, biżuteria artystyczna itp.

Źródło: tablica informacyjna przed synagogą

Cmentarz żydowski w Lesku ze względu na wiek zachowanych nagrobków uważany jest za jedną z najcenniejszych nekropolii w Polsce. Na powierzchni około 3,2 ha przetrwało ponad dwa tysiące kamieni nagrobnych. W materiałach archiwalnych cmentarz po raz pierwszy jest wzmiankowany w 1611 roku. Jednak daty zgonów na macewach świadczą, że pochówków dokonywano tu już w pierwszej połowie szesnastego wieku. Cmentarz położony jest za synagogą, przy ul. Słowackiego. Wąskie schody wiodą stromo pod górę. Właśnie w tym miejscu, na zboczu zalesionego wzgórza znajduje się najstarsza część nekropolii, z nagrobkami pochodzącymi z pierwszej połowy XVI wieku.

więcej informacji – www.kirkuty.xip.pl/lesko.html

Kościół parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny

Synagoga

Lesko

Informacje praktyczne

Strona www zamku: www.zamekwlesku.pl
Kontakt: „Zamek” ul. Piłsudskiego 7 38-600, Lesko tel. (013) 469 62 68
Odległości wybranych miast: Sanok – 14 km, Lwów – 160 km, Katowice – 293 km, Warszawa – 396 km, Kraków – 213 km

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.