Sanok miasto Beksińskiego

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Miasto jest jednym z najdalej wysuniętych na południowy wschód ośrodków miejskich Polski. Położone jest w województwie podkarpackim, w dolinie Sanu, w Kotlinie Sanockiej, w Euroregionie Karpackim, na skrzyżowaniu głównych dróg prowadzących z Rzeszowa, Przemyśla i Krakowa nad Zalew Soliński oraz w Bieszczady Wysokie, a także do przejść granicznych: z Ukrainą w Krościenku oraz ze Słowacją w Radoszycach. Z Ustrzyk Dolnych do Sanoka jest zaledwie 50 km.
Sanok oferuje wiele ciekawych miejsc, wartych zobaczenia, turysta, znajdzie tutaj niemal wszystko, czego potrzebuje. Odwiedzając Bieszczady koniecznie trzeba zatrzymać się w mieście Sanok, aby przejść się urokliwymi zabytkowymi uliczkami rynku, zwiedzić zamek, w którym kiedyś mieszkała Królowa Bona, a obecnie mieści się Muzeum Historyczne, odwiedzić unikatowy Skansen, gdzie zobaczyć możemy najcenniejsze obiekty architektury drewnianej, zgromadzone tutaj z całego regionu Bieszczadów, przysiąść na ławeczce obok Szwejka na sanockim deptaku, która jest pierwszym w Polsce Pomnikiem Dobrego Wojaka Szwejka i wiele innych ciekawych miejsc, które w krótkim opisie przedstawiam poniżej.
Przez Sanok i wokół niego przebiega również szereg górskich szlaków pieszych. Uprawianiu tego typu turystyki sprzyja atrakcyjne położenie miasta, 30% jego powierzchni leży w parku Krajobrazowym Gór Słonnych, a w okolicy znajduje się Bieszczadzki Park Narodowy, parki krajobrazowe: Ciśniańsko-Wetliński, Doliny Sanu, Jaśliski i Pogórza Przemyskiego. Przez miasto przebiega także oznakowany szlak wodny „Błękitny San”, oraz wiele szlaków tematycznych, najbardziej popularne to: „Szlak Ikon” umożliwia poznanie najciekawszych przykładów głównie drewnianej architektury cerkiewnej, lub dla lubiących czasy ostatniej wojny światowej, szlak Nadsańskich Umocnień, dzięki niemu, można poznać historię jednej z najdłuższych na świecie, powstałej w czasie II wojny światowej z rozkazu Stalina linii umocnień, która przeszła do historii pod nazwą „Linia Mołotowa”. Inne atrakcyjne szlaki tematyczne to: Szlak Architektury Drewnianej, Szlak Naftowy, Szlak Lubomirskich oraz szlak „Prawem i Lewem po Ziemi Sanockiej”, który nawiązuje do awanturniczych dziejów szlachty województwa ruskiego, ziemi sanockiej i przemyskiej XVI i XVII wieku.
Tak więc miasto zaprasza, a włodarze twierdzą, że jest to najlepsze miejsce na bazę wypadową w Bieszczady, w Beskid Niski, na Pogórze, Słowację czy Ukrainę, gdyż do obu granic jest zaledwie 50 km, że wybierając Sanok na miejsce wypoczynku nie będziemy narzekać na nudę i na pewno tu jeszcze wrócimy. Chyba muszę się pod tym podpisać, bo jest jeszcze parę miejsc w okolicy, których nie było dane mi zobaczyć, a chciałbym odwiedzić.

Źródło (wersja skrócona): Materiały promocyjne gminy Sanok, oficjalna strona miasta oraz materiał „Rozwój Polski Wschodniej”

Ciekawostka dla fanów Beksińskiego. Na skraju rynku od 2012 roku stoi naturalnej wielkości figura z brązu przedstawiająca mistrza. Postać artysty została ustawiona przy trakcie wiodącym do jego galerii w Muzeum Historycznym.

Ratusz

Rynek

Budynek dawnej Rady Powiatowej

Budynek tzw. zajazdu – willa Zaleskich

Budynek zajazdu od strony zamku

Pomnik „Synom ziemi sanockiej poległym i pomordowanym za Polskę w Sanoku”

Kamienice starówki

Kościół i klasztor oo. Franciszkanów

Pomnik Zdzisława Beksińskiego

Historia miasta

Rynek w Sanoku 1936 r. fot. Henryk Poddębski

Historia Sanoka jest niezwykle długa i bogata. Jak wykazały badania archeologiczne już w IX wieku Sanok był ważnym grodem obronnym. Pierwsza pisemna wzmianka o Sanoku pochodzi z 1150 roku, a zapisana została w Latopisie Hipackim (średniowieczny kodeks powstały na Rusi). Przeczytać w nim można, że król węgierski Gejza II „wyprawiwszy się przeciw księciu ruskiemu Włodzimierzowi zajął Sanok i wziął do niewoli posadnika nim rządzącego”. Informacja o Sanoku w latopisie pojawia się jeszcze dwukrotnie, w roku 1205 opisuje spotkanie w tym miejscu króla węgierskiego z ruską księżniczką oraz 1231 roku przedstawia osadę jako „wrota węgierskie”.

Kościół Franciszkanów 1936 r. fot. Henryk Poddębski

W 1339 roku jeszcze za czasów przynależności do Rusi Halickiej, Sanok otrzymał przywilej lokacyjny na „prawie magdeburskim”. Wydał go książę halicki Jerzy II Trojdenowicz, pochodzący z mazowieckiej linii Piastów. Od tego też momentu staje się ważnym ośrodkiem administracyjno – ekonomicznym. Osadźcą został Bartko z Sandomierza, posiadał on uprawnienia sądowe, określające, że ma on prawo sądzić każdego człowieka, Niemca, Polaka, Węgra czy Rusina. Opis ten świadczy iż miasto w owych czasach posiadało ludność wielonarodową. W 1366 roku Kazimierz wielki potwierdził prawa miejskie przyłączonego już do Polski Sanoka. Sanok stał się stolicą jednostki administracyjnej o nazwie Ziemia Sanocka, która weszła w skład Województwa Ruskiego. Za panowania Kazimierza Wielkiego dzięki dogodnemu położeniu na skrzyżowaniu szlaków prowadzących na Ruś, Węgry i Śląsk, miasto szybko się rozwijało. Wokół miasta wybudowano mury obronne, istniał już murowany zamek, w którym siedzibę miał urząd grodzki i ziemski, ze starostą na czele. W mieście działały również sądy: grodzki, ziemski i wyższy sąd prawa niemieckiego dla całej Ziemi Sanockiej, do miasta przybywali kupcy, organizowane były jarmarki.
Po śmierci Kazimierza Wielkiego Ruś Halicka, a z nią Sanok, dostały się na kilkanaście lat pod panowanie węgierskie. Od 1372 roku władzę jako namiestnik sprawował książę Władysław Opolczyk, sprowadził on do Sanoka franciszkanów ze Lwowa, wybudowali oni po 1384 roku kościół i klasztor w narożniku rynku. 2 maja 1417 roku w sanockim kościele franciszkańskim odbył się ślub Władysława Jagiełły z jego trzecią żoną Elżbietą Granowską. Okres od połowy XIV wieku do połowy XVI wieku uchodzą za najpomyślniejsze w dziejach miasta.
Od końca XVI wieku rozpoczął się powolny upadek Sanoka. Poważne piętno na mieście wywarł okres wojen XVII i XVIII wieku, kiedy to w wyniku pożarów oraz licznych najazdów Sanok podupadał. Od 1772 roku Sanok znalazł się w granicach monarchii Austro – Węgierskiej. W XIX wieku nastąpił ponowny i stopniowy rozwój Sanoka. Sanok stał się znaczącym ośrodkiem kulturalno – przemysłowym. Około 1845 roku powstał w Sanoku kotlarski warsztat rzemieślniczy założony przez Walentego Lipińskiego i Mateusza Beksińskiego. W roku 1886 został on przemianowany na zakład przemysłowy. Syn Walentego – Kazimierz Lipiński założył w kilka lat później Pierwsze Galicyjskie Towarzystwo Budowy Maszyn i Wagonów w Sanoku i w latach 1894-95 przystąpił do budowy fabryki. Tradycje tej fabryki kultywuje obecnie Sanocka Fabryka Autobusów „Autosan”. Dalszy rozwój miasta pobudziło uruchomienie kolei na przełomie lat 70-tych i 80-tych XIX wieku. W okresie międzywojennym miasto było siedzibą władz powiatowych. Sanok wzbogacił się o Fabrykę Gumy, Fabrykę Akumulatorów „Warta”, oświetlenie elektryczne, wodociągi, częściowo gaz oraz szereg innych inwestycji. Okres II wojny światowej i czas walk powojennych spowodował znaczne straty zwłaszcza w liczbie ludności i infrastrukturze przemysłowej. Straty te jednak nie umniejszyły rangi miasta. Nadal był on ważnym ośrodkiem administracyjno – przemysłowym, a na jego rozwój wpłynęła rozbudowa przemysłu samochodowego i gumowego. Okres ostatniej transformacji ustrojowej w swych negatywnych skutkach nie ominął również Sanoka. Nowym i poważnym problemem społecznym stało się zjawisko bezrobocia spowodowane przejściem do gospodarki wolnorynkowej, nasiliło się zjawisko ubożenia społeczeństwa. Z problemami tymi zmierzyć się musiały nowe władze wybrane w demokratycznych wyborach. Obecnie Sanok pełni rolę centrum administracyjnego, gospodarczego i kulturalnego dla gmin z części terenu historycznej ziemi sanockiej. W 1990 roku mieszkańcy miasta po raz pierwszy po II wojnie światowej wybrali demokratycznie Radę Miejską, a od 1999 roku Sanok jest ponownie siedzibą powiatu.

Ciekawostka: W Sanoku znajduje się największe w Polsce Muzeum Budownictwa Ludowego, jedno z największych w Europie – prawie 200 obiektów na 38 ha. Również w Sanoku w Muzeum Historycznym na zamku królewskim, znajdują się najcenniejsze zbiory ikon w UE (XV-XX wiek) oraz największa kolekcja prac Z. Beksińskiego.

Kalendarium

1150 – Pierwsza pisana wzmianka o mieście w Latopisie Hipackim – wyprawa króla węgierskiego Gejzy II.
1205 – Kolejna informacja w Latopisie Halickim o spotkaniu ruskiej księżnej Anny z królem węgierskim Andrzejem.
1339 – Sanok otrzymuje przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim.
1340 – Śmierć księcia Jerzego II i początek wojny o sukcesję na tronie halickim.

Herb Sanoka – Pole górne stanowi Herb Polski – białego orła w koronie na czerwonym tle. Tym samym herb zawiera element nawiązujący do polskości miasta. Najstarsza część herbu to pole lewe dolne, na którym ukazano Michała Archanioła jako zwycięskiego pogromcę demona, który depcze leżącego pod jego stopami upadłego anioła. Pole przedstawiające zielonego węża w koronie, to herb Sforzów, z którego pochodziła królowa Bona.

1344 – Przyłączenie Sanoka do Polski przez Kazimierza Wielkiego.
1366 – Kazimierz Wielki potwierdza prawa miejskie Sanoka.
1377 – Sprowadzenie Franciszkanów do Sanoka, przez Władysława Opolczyka.
1417 – Ślub Władysława Jagiełły z Elżbietą Granowską w kościele farnym w Sanoku.
1470 – Wielki pożar miasta. Zniszczeniu ulega większość zabudowy.
1510 – Zygmunt I daje mieszczanom pozwolenie na przeprowadzenie wodociągu przez grunty królewskie.
1514 – Kolejny, wielki pożar miasta, Zygmunt Stary zwalnia mieszczan z podatków na 12 lat, a z czopowego na cztery lata.
1523 – Rozpoczęcie rozbudowy i przebudowy zamku sanockiego, przez starostę Mikołaja Wolskiego, ze stylu gotyckiego na renesansowy.
1548 – Zakończenie przebudowy zamku.
1549 – Kolejny pożar miasta trawi część zabudowy.
1553 – Król Zygmunt August wystawia akt fundacyjny nowej cerkwi prawosławnej.
1566 – Największy pożar Sanoka – niszczy większość zabudowy miejskiej, pozostaje zamek, klasztor franciszkanów, 5 domów i górne przedmieście.
1602 – Rozpoczęcie budowy klasztoru franciszkańskiego, w stylu barokowym, ukończenie w 1640 roku.
1606 – Pożar miasta.
1620 – Pożar miasta.
1657 – Siedmiogrodzkie wojska Rakoczego wkraczają do Sanoka.
1680 – Pożar kościoła farnego.
1687 – Pożar miasta.
1772 – Zajęcie miasta przez wojska austriackie.
1779 – Rozbiórka części zamku.
1782 – Kolejny wielki pożar miasta – spłonęło 70 domów w Rynku, ratusz i kościół farny.
1784 – Rozpoczęcie budowy klasycystycznej cerkwi (obecnie katedralna), ukończonej w 1789 roku.
1848 – W okresie Wiosny Ludów, powstaje w Sanoku Rada Narodowa Obwodu Sanockiego i Gwardia Narodowa Ziemi Sanockiej.
1848 – Założenie drukarni przez Karola Pollaka.
1872 – Wybudowanie linii kolejowej, z Chyrowa do Łupkowa przez Zagórz.
1874 – Budowa nowego kościoła farnego.
1875 – Budowa siedziby starostwa.
1884 – Budowa linii kolejowej, z Zagórza do Krakowa przez Sanok.
1894 – Budowa fabryki Lipińskiego na Posadzie.
1918 – Przejęcie władzy przez Polaków.
1934 – Powstanie Muzeum Ziemi Sanockiej.
1939 – II wojna światowa, zajęcie Sanoka przez oddziały niemieckie.
1941 – Oddziały niemieckie przekraczają granicę na Sanie, rozpoczynając wojnę ze Związkiem Radzieckim.
1944 – Wkroczenie Armii Radzieckiej do Sanoka.
1947 – Wysiedlenie ludności ukraińsko-języcznej, znane pod nazwą Akcja Wisła.
1974 – Pierwszy numer „Gazety Sanockiej – Autosan”.
1975 – Nowy podział administracyjny kraju, Sanok zostaje przydzielony do województwa krośnieńskiego.
1975 – Pierwsza wystawa prac Z. Beksińskiego w Muzeum Historycznym w Sanoku.
1986 – Odsłonięcie pomnika Grzegorza z Sanoka, na placu przed Biblioteką Publiczną.
1990 – Wybory do Rad Gmin, według nowej ustawy o samorządzie.
1990 – Utworzenie Urzędu Rejonowego w Sanoku, obejmującego swym działaniem teren całych Bieszczadów.
1994 – Pożar w skansenie, w wyniku którego spłonęło 14 obiektów.
1994 – Podpisanie umowy partnerskiej, z niemieckim miastem Reinheim.
2005 – Morderstwo Z. Beksińskiego. W testamencie artysta przekazuje całą swą twórczość sanockiemu muzeum.
2011 – Dobudowanie południowego skrzydła zamku, nawiązującego architekturą do historycznego.

Co warto zobaczyć

Pomnik Zdzisława Beksińskiego

Skansen – Park Etnograficzny Muzeum Budownictwa Ludowego – ul. Rybickiego 3
Na obszarze 38 ha prezentowana jest kultura polsko-ukraińskiego pogranicza ze wschodniej części polskich Karpat (Bieszczady, Beskid Niski i ich pogórza). Jest pierwszym muzeum skansenowskiego typu. Budowę rozpoczęto po ostatniej wojnie, a w lipcu 1958 muzeum zostało wyodrębnione jako samodzielna placówka, obejmująca trzy podstawowe działy: architektury ludowej, kultury materialnej, sztuki ludowej i folkloru. Grupy etnograficzne: Bojkowie, Łemkowie, Pogórzanie i Dolinianie posiadają oddzielne sektory ekspozycyjne znakomicie dostosowane do warunków terenu. Łącznie park etnograficzny tworzy przeszło 200 obiektów. Na terenie skansenu znajduje się również dział poświęcony historii przemysłu naftowego.

Zamek – Muzeum Historyczne – ul. Zamkowa 2
Pierwotnie gotycki zamek, postawiony w miejscu dawnego, ruskiego grodu, przebudowany w latach 1523–48 na styl renesansowy. Z dawnej budowli zachowała się do dziś jedynie część centralna. Wzgórze zamkowe oddzielała od starówki głęboka fosa. Obecnie w murach zamku mieści się Muzeum Historyczne, założone w 1934 roku. Posiada najcenniejszą w kraju kolekcję ikon oraz największy zbiór prac wybitnego polskiego artysty Zdzisława Beksińskiego. Muzeum posiada również cenne zbiory: sztuki sakralnej kościoła rzymsko-katolickiego, ceramiki pokuckiej, sztuki współczesnej, militariów, sarmackiej sztuki portretowej, zbiory archeologiczne i inne. Pod dziedzińcem zamkowym znajdują się dwa niemieckie schrony z lat 1940-1941, elementy tzw. Pozycji Granicznej „Galicja”, z których jeden, zachowany w dobrym stanie, jest dostępny w podziemiach nowego skrzydła.

Budynek tzw. Zajazdu – ul. Zamkowa 2
Budynek powstał w latach 1775-1799. W XIX wieku mieścił się tutaj odwach i apteka. Dziś jest to siedziba dyrekcji Muzeum Historycznego. Mieszczą się tu pracownie konserwatorów, pomieszczenia pracowników naukowych, magazyny, biblioteka i archiwum.

Ławeczka Wojaka Szwejka

Willa Zaleskich – pl. św. Jana 1
Willa mieszczańskiej rodziny Zaleskich, zbudowana w latach 1890-1910 według projektu Władysława Beksińskiego i Wilhelma Szomka. Jak głosi miejscowa tradycja, dr Zaleski zapragnął, aby rodowa siedziba nawiązywała architektonicznie do willi w Wenecji, którą sobie upatrzył. Ze względu na posadowienie nad 40-metrowym urwiskiem nazywana jest Sokolim Gniazdem.

Kościół i klasztor OO. Franciszkanów pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – Wejście od strony Rynku i ul. Franciszkańskiej.
Zbudowany w latach 1632–40, barokowy, później przebudowywany. We wnętrzu późnobarokowe ołtarze oraz cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia. W ołtarzu głównym znajduje się krzyż z II połowy XVII wieku. Cenny jest również siedemnastowieczny obraz św. Antoniego, znajdujący się w prawym ołtarzu bocznym. Polichromie zdobiące wnętrze pędzla Władysława Lisowskiego pochodzą z lat trzydziestych, dwudziestego stulecia. W kaplicy św. Franciszka odkryto średniowieczne cmentarzysko i mury z XIV wieku Na ścianach kaplicy siedemnastowieczne polichromie figuralne. W ołtarzu obraz św. Franciszka z pochodzący z XVIII wieku.

Ratusz miejski – Rynek 15
Ratusz z XVIII wieku powstały z przebudowy starszej kamienicy, gdzie przeniesiono siedzibę Rady Miasta po pożarze dotychczasowego ratusza. Gruntownego remontu i rozbudowy dokonano w 1892 roku. W 1934 roku został ponownie przebudowany, włączono wówczas w jednolitą bryłę sąsiednią kamienicę. Całości nadano jednorodną, symetryczną fasadę. Na froncie lewego skrzydła znajduje się herb miasta, na prawym zaś godło państwowe. Obecnie mieści się tu m.in. Urząd Stanu Cywilnego. Zarys fundamentów starszego ratusza, który spłonął, oznaczono innym kolorem kostki na nawierzchni Rynku.

Budynek dawnej Rady Powiatowej – Rynek 1
Budowla postawiona przez Austriaków w latach 1875-1880 dla potrzeb Rady Powiatowej. Obecnie służy jako siedziba Urzędu Miasta. Na szczycie fasady umieszczono historyczny herb ziemi sanockiej – złotego dwugłowego orła na błękitnym polu.

Ławeczka ze Szwejkiem – ul. 3 Maja
Pomnik dobrego wojaka Szwejka został odsłonięty w 2003 roku przez Richarda Haszka, wnuka Jarosława Haszka. Przypomina przygody Józefa Szwejka podczas jego pobytu w Sanoku 15 Lipca 1915 roku. Przez Sanok przebiega również „Szlak przygód dobrego wojaka Szwejka”, który umożliwia zwiedzenie miejsc opisanych przez Jarosława Haszka w jego słynnej powieści.

Pomnik Zdzisława Beksińskiego – Rynek 14
Pierwszy w Polsce pomnik Zdzisława Beksińskiego wykonany w formie odlewu, według projektu sanockiego plastyka Adama Przybysza. Przedstawia wybitnego polskiego artystę rodem z Sanoka. Figura Beksińskiego stoi w Rynku obok Centrum Informacji Turystycznej.

Kościół farny pw. Przemienienia Pańskiego – Plac Św. Michała
Zbudowany został w latach 1874–87, po pożarze poprzedniej, starszej budowli kościoła p.w. św. Michała patrona miasta. Położony jest na południowy zachód od rynku, przy placu Piłsudskiego (dawniej św. Michała). Podczas prac rewitalizacyjnych placu św. Michała odkryto fundamenty poprzedniego, gotyckiego kościoła, w którym 2 maja 1417 roku Władysław Jagiełło brał ślub z Elżbietą Granowską. Obok świątyni odkryto rozległy przykościelny cmentarz. We wnętrzu kościoła znajdują się dwudziestowieczne polichromie (1906–1907) i witraże. W zachodniej nawie znajduje się renesansowa płyta nagrobna Sebastiana Lubomirskiego, zmarłego w 1558 roku, pochodząca z poprzedniej świątyni.

Źródło: Album Gmina Sanok

Kościół farny pw. Przemienienia Pańskiego

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.