Zamek w Rybniku – dziś gmach Sądu

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Rybnik to miasto stare, sięgające swoimi początkami średniowiecza. Obecnie pod względem liczby mieszkańców zajmuje 25 miejsce na liście największych miast Polski. Historycznie leży na Górnym Śląsku, w południowej Polsce, dziś w województwie śląskim.

Pocztówka rybnicki zamek rok 1926.

Jednym z ważniejszych zabytków miasta jest niewątpliwie Zamek Piastowski, mieszczący się obecnie przy placu Kopernika 2, w tej chwili budynek Sądu Rejonowego i tu warto od razu zaznaczyć, obiekt nie jest udostępniony do zwiedzania. Prawdopodobnie pierwsza budowla w tym miejscu powstała w XII wieku i pierwotnie był grodem obronnym, w XIII wieku została przebudowana i była już obiektem murowanym, otoczonym fosą. W wieku XIV zamek został przebudowany w związku z przeznaczeniem jego części na klasztor. Z tego okresu do dzisiaj zachowały się fragmenty murów parteru wkomponowane w nową zabudowę. W XVII wieku do zasadniczej bryły średniowiecznego zamku dobudowano skrzydła boczne. W następnym stuleciu zaczęto etapami rozbierać mury najstarszej części zamku (z XIII i XIV w.), zasypując gruzem starą fosę. Kompleks budynków w obecnym kształcie powstał w dwóch etapach (1776-1778 r. i 1789-1790 r.), kiedy to przebudowano zamek w związku z przeznaczeniem obiektu na szpital wojskowy. Kolejną przebudowę przeprowadzono w latach 1904-1907. W roku 1938 dokonano ostatniej przebudowy – wykonano nowe wiązanie dachowe, obniżając dach o 2,5 m. i nadbudowano boczne skrzydła zamku. W późniejszym okresie wykonywane były wyłącznie naprawy bieżące. W latach 1990-2000 budynek poddano kapitalnemu remontowi ze względu na pęknięcia jakie zauważono na wszystkich kondygnacjach skrzydła południowego. Przyczyną tego było rozpoczęcie przez Kopalnia Węgla Kamiennego ?Chwałowice? eksploatacji pokładów węgla w pobliżu filara ochronnego obejmującego teren zamku. W 1989 roku uszkodzenia były już tak poważne, że ze względów bezpieczeństwa postanowiono ewakuować ówczesnego użytkownika zamku, którym był Sąd Rejonowy. Przez okres dwóch lat obiekt stał opustoszały, a postępujące uszkodzenia powodowały zniszczenia w coraz większej części zamku. Prace związane z modernizacją i rekonstrukcją zamku zakończono w 1998 roku. Rok później obiekt został nagrodzony w krajowym konkursie „Modernizacja Roku 1999„, w kategorii ?Budynki Zabytkowe. Zrealizowane projekty wzmocnień fundamentów i stropów były monitorowane przez okres 5 lat od chwili ich ukończenia. W tym czasie w obiekcie nie stwierdzono odnawiania się szkód górniczych.
Dziś jest to budowla murowana otynkowana zwrócona elewacja frontową na wschód. Założona na planie podkowy składa się z dwupiętrowego budynku z dwoma prostopadłymi piętrowymi skrzydłami. Skrzydła północne i południowe nie są podpiwniczone i mają po trzy kondygnacje użytkowe. Skrzydło zachodnie jest podpiwniczone, ma trzy kondygnacje nadziemne i użytkowe poddasze.
Podsumowując – budynek jest naprawdę zadbany i pięknie wyremontowany, tylko szkoda, że włodarze miasta Rybnika nie zadbali o to, aby wygospodarować choć kilka pomieszczeń na muzeum by przybliżyć historię tego miejsca.

Źródło: Biblioteka Cyfrowa Politechniki Krakowskiej – Wiadomości Konserwatorskie 16/2004 pełny tekst

Czy wiesz skąd pochodzi nazwa miasta Rybnik? W okresie wczesnego średniowiecza ziemie te ze względu na dużą ilość stawów występującą w tych okolicach, pełnił funkcję osady rybackiej, leżącej na ważnym szlaku handlowym, wiodącym z Krakowa przez Oświęcim do Raciborza i Wrocławia. Nazwa osady (a później miasta) pochodzi od prasłowiańskiego słowa „ryba” wspólnego dla wszystkich języków słowiańskich, w których „Rybnik” oznaczało staw rybny.

Rys historyczny zamku

Zamek Lata 1900-1920

Ostatnie badania archeologiczne datują czas powstania zamku na wiek XIII. Jednak uważa się że już w XII wieku w tym miejscu istniał drewniany obronny gród, wzniesiony za panowania księcia opolsko-raciborskiego Mieszka I Plątonogiego. Pierwsza pisana wzmianka o zamku w Rybniku pochodzi z 1327 roku. Pomiędzy 1202 a 1211, para książęca (Mieszko i Ludmiła) sprowadziła do zamku zakon sióstr Norbertanek, które w latach 1223-1228 prowadziły w nim szkołę dla panien szlachetnie urodzonych. W 1228 roku Norbertanki opuściły Rybnik przenosząc się do Czarnowąsów pod Opolem.
W okresie rozbicia dzielnicowego Rybnik stał się częścią najpierw księstwa raciborskiego, później opolsko-raciborskiego (1202-1290), potem ponownie księstwa raciborskiego. Zamek nie miał charakteru rezydencji lecz był typową budowlą obronną ze stałą załogą zbrojną. W 1428-1435 w okolicy miasta miały miejsce walki prowadzone przez wojska husyckie. Miasto doznało wielkich zniszczeń, ale mieszkańcy znaleźli schronienie na zamku i z szybkiej odbudowy Rybnika należy wnioskować, że zamek się obronił.
W XV wieku Rybnik i Pszczyna utworzyły na krótko autonomiczne państwo ze stolicą w Rybniku, a rybnicki zamek był siedzibą księcia Wacława III, zwany Rybnickim, który przebudował zamek na swoją siedzibę. Wacław utracił Rybnik w 1473 roku – król Czech Maciej Korwin odebrał zamek przychylnemu Władysławowi Jagiellończykowi Wacławowi i przekazał go szlachcicowi z Niewiadomia w nagrodę za walkę przeciw swemu księciu. Zamek po tym okresie posiadał wielu właścicieli, został siedzibą urzędników sprawujących rządy w imieniu właściciela, którzy o niego nie dbali, przez co budowla gotycka szybko popadła w ruinę. W latach 1579-1581 częściowo odbudował go Władysław z Lobkowic, kiedy uzyskał zapewnienie od króla czeskiego, że zamek zostanie w rękach jego dzieci.
W XVII wieku właścicielem miasta został Jan Bernard Prażma. Około roku 1650 rozpoczął on wyburzanie starego zamczyska i w to miejsce zaczął wznosić rezydencję pałacową. W roku 1652 ukończona została nowa kaplica zamkowa o czym wspomina opis wizytacji przeprowadzonej przez biskupów wrocławskich. Po śmierci Prażmy kolejni właściciele byli Oppersdorffowie kontynuowali rozpoczęte prace. Kolejnymi właścicielami Rybnika zostali w roku 1682 hrabiowie Węgierscy. W latach 1776-1778, za czasów hrabiego Józefa Węgierskiego, do starej części zamku dobudowano dwa skrzydła z arkadami na poziomie parteru. Nadało to budowli kształt podkowy zachowany do dziś.
Od 1788 roku państwo rybnickie należało do króla Prus Fryderyka Wilhelma II, który przeznaczył pałac na przytułek dla inwalidów wojennych. Zburzono główny gmach budynku a na jego fundamentach wybudowano nowy. Adaptacją budynku kierował wówczas Fryderyk Ilngner. Jemu zawdzięcza się obecny wygląd zamku, o późnobarokowej-klasycystycznej formie. Już od 1842 roku pełni on funkcję Sądu najpierw Grodzkiego, a teraz Rejonowego.

Galeria – Zamek w Rybniku

Ciekawe miejsca w Rybniku, które warto zobaczyć

Muzeum w Rybniku [Rynek 18]

Początki pierwszych zbiorów muzealnych należy datować na drugą połowę lat 50-tych XX wieku. W 1957 roku powstał Społeczny Komitet Organizacyjny Zbiorów Muzealnych Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej, zaś 23 stycznia 1958 roku w sali Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rybniku odbyła się uroczystość z okazji otwarcia placówki muzealnej, nazwanej oficjalnie „Zbiory Muzealne Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej”. Dysponowała ona wówczas trzema niewielkimi pomieszczeniami kamienicy mieszczącej się przy ulicy Rynek 17. Dzisiejsze muzeum mieści się w Starym Ratuszu, powstało w 1970 roku na mocy rozporządzenia Prezydium Miejskiej Rady Narodowej i stanowi kontynuację ekspozycji Zbiorów Muzealnych Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej z 1957 roku.
Muzeum można podzielić na 3 działy: pierwszy z nich to – Dział Historii i Kultury Regionu. Znajduje się w nim ponad 10 tysięcy eksponatów, pozyskanych głównie przez zakupy, przekazy i dary, a także konkursy i wystawy. Obejmują one zabytki obrazujące pradzieje poczynając od pierwszych śladów osadnictwa na tym terenie z epoki kamienia mezolitu i neolitu aż po czasy nam współczesne, z uwzględnieniem tradycyjnej kultury ludowej, sztuki profesjonalnej i nieprofesjonalnej, szkolnictwa, towarzystw kulturalnych, społecznych, historii rozwijających się tu przemysłów spożywczych, hutnictwa i górnictwa. Kolejny dział to Historia Rzemiosła obejmujący przedmioty z różnych okresów dziejowych m.in. rzemiosła metalowego (kowalstwo, ślusarstwo, odlewnictwo, zegarmistrzostwo), rzemiosło drzewne (meblarstwo, stolarstwo, ciesielstwo), rzemiosło włókiennicze (hafciarstwo, krawiectwo, tkactwo). Wśród eksponatów nie brakuje również takich działów jak: fotografia, fryzjerstwo, grzebieniarstwo, kominiarstwo, manekiniarstwo. Na wystawie zobaczyć możemy także dokumenty poświadczające o działalności rybnickich cechów i zrzeszeń.
Trzeci dział to Dział Dokumentacji, Edukacji i Promocji, zadaniem jego jest organizowanie spotkań lub prelekcji na temat historii i kultury Górnego Śląska. Przedstawianie dokumentacji fotograficznej i audiowizualnej (ponad 8000 fotografii 80 godzin nagrań video), przygotowywanie wydawnictw – zaproszeń, afiszy, plakatów, katalogów i informatorów.
Wszystko to jest pięknie podzielone na trzy stałe wystawy. Pierwsza z nich to: „Rybnik nasze miasto”, gdzie prezentowane są m.in. najważniejsze wydarzenia w jego historii czy mieszkanie rodziny robotniczej i chłopskiej z początku XX wieku. Druga „Cechy rzemieślnicze w miastach Górnego Śląska do 1939 roku” oraz trzecia „Wyrobisko górnicze”, gdzie zobaczymy wyrobisko górnicze z zabudowanymi obudowami rożnego typu (drewniana, metalowa). Eksponowany jest także fragment typowego torowiska z wagonikiem wypełnionym urobkiem, pełny strój roboczy górnika oraz różnego typu drobny sprzęt związany z pracą pod ziemią.

Zwiedzanie, godziny otwarcia, lekcje muzealne, ciekawostki, aktualności – [www.muzeum.rybnik.pl]

Galeria – Muzeum Ziemi Rybnickiej

Bazylika św. Antoniego Padewskiego [ul. Mikolowska 4]

Bazylika, często nazywana „Katedrą Ziemi Rybnickiej” zbudowana została wg projektu architekta Ludwika Schneidera w latach 1903–1906, jak na kościół jest dosyć młodą świątynią. Główny ołtarz wykonał rzeźbiarz C. Buhl z Wrocławia w 1907 roku. Dziełem rzeźbiarzy z Wrocławia jest także bogato rzeźbiona ambona z 1911 roku i zapewne też ołtarz Matki Bożej Różańcowej. Bogato rzeźbiony tron biskupi jest dziełem mistrzów z Oberammergau w Bawarii. Z tego samego kręgu artystycznego pochodzą stacje drogi krzyżowej z 1908 roku. Godne uwagi są także 4 neogotyckie konfesjonały.
Z ważniejszych dat świątyni można by wymienić trzykrotne uszkodzenie rybnickiej bazyliki: pierwsza na skutek eksplozji wagonów z dynamitem na rybnickim dworcu kolejowym w 1921 roku, kolejne podczas II wojny światowej oraz w czasie pożaru w 1959 roku, spłonęła wówczas północna wieża kościoła, zniszczone również zostały organy. Kolejnymi ważnymi wydarzeniami z historii kościoła był rok 1993 wtedy to Jan Paweł II nadał jej tytuł bazyliki mniejszej. W 2005 roku odsłonięto znajdujący się przed bazyliką Pomnik Jana Pawła II, a 10 kwietnia 2011 roku w świątyni odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą ofiarom katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku.
Na południowej wieży bazyliki znajduje się punkt widokowy, w tym miejscu warto dodać, że świątynia jest najwyższą budowlą sakralna na Górnym Śląsku (96 metrów). Wieżę z tarasem zwiedzać można zgodnie z zasadami ustalonymi przez parafię św. Antoniego. Szczegółowe informacje można uzyskać na oficjalnej stronie [www.bazylika.rybnik.pl/o-parafii/zwiedzanie-wiezy-bazyliki/]

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.