Garść informacji o Pszczynie

Będąc na Śląsku koniecznie trzeba odwiedzić  Pszczynę. Historycznie to miasto leży na Górnym Śląsku, w Kotlinie Oświęcimskiej przy ważnym szlaku komunikacyjnym. Blisko jest stąd do Katowic (ok. 40 km), Bielska-Białej (ok. 22 km), granicy Polsko-Czeskiej w Cieszynie (ok. 45 km), a także Krakowa (ok. 100 km). Pierwsze skojarzenie z Pszczyną wiąże ją od razu ze wspaniałym zamkiem książąt pszczyńskich Hochbergów, nazywany polskim Wersalem i rozległym 160 hektarowym zabytkowym parkiem założonym w XVI wieku.

Jednak Pszczyna to nie tylko zamek i park, bardzo dobrym miejscem do rozpoczęcia zwiedzania jest piękny malowniczy rynek. Serce starówki w obecnej formie powstało po pożarze miasta w 1748 roku. Całkowicie zniszczeniu uległo całe miasto, po tym kataklizmie powstała Pszczyna murowana. Wokół rynku powstały kamieniczki w których dziś mieszczą się restauracje, kawiarnie, banki i sklepy. Spacerując po wąskich uliczkach rynku możemy zobaczyć zabytkowe obiekty małej architektury, gdzie można podziwiać efektowne zdobienia i rzeźby, dowód starej historii miasta. Warto odwiedzić Muzeum Prasy Śląskiej im. Wojciecha Korfantego, w którym zobaczymy urządzenia drukarskie, a także najstarsze śląskie wydawnictwa prasowe. Neobarokowy kościół ewangelicki odbudowany w latach 1905-1906 na miejscu świątyni protestanckiej z 1747 roku. Innym ciekawym budynkiem jest dwupiętrowy ratusz dziś siedziba władz miasta, kiedyś wartownia i więzienie. Kolejnym ciekawym zabytkiem jest Brama Wybrańców, przez którą wjeżdżali tylko rodzina książęca, królowie i cesarze, dziś Biuro Informacji Turystyczne oraz kawiarnia.
Z rynku kierujemy się w stronę parku w kierunku ul. Katowickiej. We wschodniej części parku, zwanym Parkiem Dworcowym znajduje się Skansen – Zagroda Wsi Pszczyńskiej, który powstał w latach 70-tych XX wieku, zobaczymy tam zabytkowe, drewniane budownictwo regionu, to ostanie miejsce, gdzie można jeszcze zobaczyć, jak wyglądały 100 lat temu tutejsze wsie. Po drodze powinniśmy odwiedzić (również na ul. Katowickiej 1) Muzeum Militarnych Dziejów Śląska, które znajduje się w „Domku Ogrodnika”. Możemy tam zobaczyć ponad 700 eksponatów – dzieje militarne ziemi pszczyńskiej od neolitu, przez średniowiecze, wojny światowe, aż do okresu nowożytnego, wejście do muzeum jest za darmo.

Zaledwie kilkaset metrów od pszczyńskiej starówki kolejna atrakcja – można spotkać żubra. Taką możliwość daje nam odwiedzenie Pokazowej Zagrody Żubrów, która powstała na terenie zabytkowego parku, w części nazywanej „Zwierzyniec”. Spacerując pomostami podglądamy zwierzęta, które zamieszkują ten teren, a następnie udać się do budynku muzealno-edukacyjnego, gdzie zobaczymy stałą ekspozycję poświęconą historii hodowli Żubra.
Jeśli postanowiliśmy odwiedzić Pszczynę i jej najbliższe okolice, to warto dla odprężenia udać się do gospodarstwa ogrodniczego W Goczałkowicach Zdroju tzw. „Ogrody Kapiasa” około 7 km od Pszczyny, zobaczymy tam ogród kolekcjonerski, który powstawał od 1974 roku. Wszystkie rośliny zostały tam opisane, podzielone są na zaułki leśny i górski. Pozostałe jego części to ogród japoński, angielski, wiejski, zachodzącego słońca, czy zakątek szumiącej trawy. Cały obiekt dostępny jest do zwiedzania bezpłatnie.
Pszczyna jest miastem z dobrze zorganizowaną bazą turystyczną. W czasie jednego dnia, nie spiesząc się możemy zobaczyć wszystko to co jest wymienione w tym opisie. Warto przed przyjazdem odwiedzić stronę [www.pszczyna.naszemiasto.pl/kalendarz-imprez/], ponieważ bardzo często miasto organizuje różnego rodzaju cykliczne imprezy, skierowane nie tylko do mieszkańców, ale również turystów. Jak widać Pszczyna to miejsce wyjątkowe i na pewno każdy tu znajdzie coś dla siebie.

Ciekawostka: W sierpniu 2006 roku weszła do obiegu płatniczego dwuzłotówka z wizerunkiem Pszczyny. Moneta została wybita w ramach serii „Historyczne miasta w Polsce”. Na awersie umieszczono symbol orła, natomiast rewers przedstawia wizerunek elewacji północnej Muzeum Zamkowego.

Co warto zobaczyć w Pszczynie

Historia miasta

Historia zamku i przylegającego do niego miasta, sięga początków Polski Piastów. Pierwsza wzmianka o mieście Pszczyna w dokumentach pojawia się w 1303 roku, lecz tak naprawdę miasto założono znacznie wcześniej. Przebiegał tędy od wczesnego średniowiecza szlak handlowy z dalekiej Rusi na południe Europy. Ziemia pszczyńska jako odrębna jednostka administracyjna zaistniała dopiero w 1407 roku, którą to Jan II zwany Żelaznym podarował dożywotnio dla swej małżonki Heleny Korybutówny bratanicy króla Władysława Jagiełły. I dopiero od tego czasu możemy mówić o ziemi pszczyńskiej i jej granicach, choć później nieco zmieniane, przetrwały przez setki lat, aż do XX w. Po śmierci Jana II Żelaznego, Helena została władczynią aż do śmierci w 1449 roku na terenach pszczyńskich. Wzniesiony za rządów Heleny zamek obronny oblegali Husyci jednak nie zdołali go zdobyć, niszcząc jedynie okoliczne miejscowości.
Kolejne lata aż do roku 1480 to nieustanna walka o władzę i panowanie, panem na ziemi pszczyńskiej zostaje książę cieszyński Kazimierz II, prawie 40-letni czas jego panowania (1480 – 1517) to okres wielkiej pomyślności gospodarczej. Wychowany na dworze króla Kazimierza Jagiellończyka książę z rodu Piastów, zasłużył się dla całego Śląska, zapewniając mu pomyślny rozwój gospodarczy. Był już ostatnim właścicielem miasta i ziemi z rodu piastowskiego.
W 1517 roku właścicielem Pszczyny zostaje jeden z najpotężniejszych magnatów węgierskich Aleksy Turzon, podlegał on władzy cesarskiej. Od tej pory ziemia pszczyńska, stanowiła część Rzeszy Niemieckiej, zwaną Pszczyńskim Wolnym Państwem Stanowym. Turzonowie utrzymywali bliskie kontakty z królem polskim Zygmuntem I Starym. W tym czasie doszło do ożywienia kontaktów ziemi pszczyńskiej z Polską. 10 kwietnia 1518 roku w drodze do Krakowa, jak mówią kroniki przebywała na zamku w Pszczynie, księżniczka Bona Sforza d’Aragona, przyszła królowa Polski – Bona.
Następnym właścicielem tych ziem w 1548 roku został biskup wrocławski Baltazar Promnitz z możnego rodu śląskiego. Ustanowił on prawo dziedziczenia – koniec z dzieleniem ziemi pszczyńskiej, cały majątek przechodzi w linii męskiej na najstarszego syna lub najbliższego krewnego. W ten sposób ród Promnitzów w Pszczynie panował ponad 200 lat. Chcąc uświetnić swoją pszczyńską siedzibę, Promnitzowie przebudowali gotycki zamek na rezydencję renesansową. Nie były to łatwe czasy, w XVII wieku ziemia pszczyńska została straszliwie zniszczona podczas wojny trzydziestoletniej.
W 1742 roku w wyniku kolejnych zawirowań wojennych, wojny Austrii z Prusami na mocy traktatu wrocławskiego, ziemię pszczyńską wraz większością Śląska, przeszła pod panowanie pruskie. Wkrótce potem ostatni z rodu Promnitzów, Jan Erdmann, przekazał ziemię pszczyńską swemu siostrzeńcowi z rodu Anhalt-Köthen, który panował tutaj do roku 1797, a po nim rządzili jego trzej synowie. W czasie panowania Anhaltów życie zamku i miasta rozkwitło, liczne były kontakty między Pszczyną, a niedaleką Polską. Wybudowane w tym czasie dwa pałacyki – Ludwikówka w parku oraz tzw. Bażantarnia w pobliżu Pszczyny. W 1825 roku pszczyńskie Wolne Państwo Stanowe zostało podniesione do godności księstwa.

W 1846 roku dobra pszczyńskie przejęła jedna z najbogatszych i najbardziej wpływowych rodzin magnackich w ówczesnej Europie, hrabiowska rodzina von Hochberg, której rodowa rezydencja znajdowała się w Książu na Dolnym Śląsku. Hochbergowie podjęli wielkie inwestycje przemysłowe. Powstały nowe kopalnie węgla, huty żelaza, fabryki. Nastąpiła modernizacja browaru książęcego w Tychach, który stał się największym browarem w odrodzonej Polsce i jednym z największych w Europie. W czasie I wojny światowej rozegrały się w Pszczynie ważne wydarzenia. Hochbergowie przekazali swój pszczyński pałac na potrzeby cesarskiej kwatery głównej Wilhelma II, oraz siedziby sztabu wojsk niemieckich. Po zakończeniu I wojny gdy ważyły się losy Pszczyny Hans Heinrich XI był zwolennikiem włączenia ziemi pszczyńskiej do Niemiec, lub utworzenia z całego Śląska niezależnego państwa. Jednak z tych planów nic nie wyszło, po powstaniach które wybuchały, oraz tępieniu ludności polskiej, w 1921 roku odbył się plebiscyt, który miał zdecydować o przynależności państwowej Górnego Śląska, za Polską. Po III powstaniu i podziale Górnego Śląska Pszczyna wraz z całym powiatem przypadła Polsce. 29 czerwca 1922 roku do miasta uroczyście wkroczyły wojska polskie. W uroczystości tej wziął udział przywódca powstań śląskich Wojciech Korfanty.
II Wojna Światowa to okupacja hitlerowska, lata terroru i represji. Ze szczególną zawziętością prześladowano i mordowano członków ochotniczych oddziałów samoobrony z września 1939 roku, Związku Powstańców Śląskich i harcerzy. Na przełomie 1944 i 1945 roku Pszczyna stała się świadkiem „marszu śmierci” więźniów Oświęcimia. Miasto wyzwolono w lutym 1945 roku, przez żołnierzy Armii Czerwonej.
Po wojnie władze komunistyczne chciały uprzemysłowić wszystkie regiony Polski, co w Pszczynie nie bardzo się udało. Przez ostatnie lata miasto jeszcze bardziej wypiękniało, a ponieważ podczas wojny miało dużo szczęścia i nie doznało poważniejszych zniszczeń, jej cenne zabytki ocalały i możemy podziwiać je dziś.

Księżna Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless (1873-1943)

Daisy przyszła na świat 28 czerwca 1873 roku. Dzieciństwo spędziła w posiadłości swojego ojca w zamku w północnej Walii i Newlands w Hampshire, oraz w Londynie. Jej rodzina była spokrewniona z największymi domami arystokratycznymi Wielkiej Brytanii i blisko związana z dworem króla Edwarda VII i Jerzego V. W 1891 roku osiemnastoletnia Daisy, uchodząca za jedną z najpiękniejszych kobiet swej epoki, wyszła za mąż za dziedzica olbrzymiej fortuny, pszczyńskiego księcia Hansa Heinricha XV von Hochlberg. Ceremonia zaślubin odbyła się w Opactwie Westminsterskim, a świadkiem młodej pary byli Książe Walii Edward – późniejszy król Edward VII – oraz jego małżonka księżna Aleksandra.
Okres do wybuchu I wojny światowej to „szczęśliwe lata” pszczyńskiej księżnej. Wraz z mężem prowadzili wystawne życie, wiele podróżując i goszcząc na najbardziej znakomitych dworach Europy. Aktywnie uczestniczyli w balach i polowaniach. Przyjacielskie stosunki utrzymywali między innymi z brytyjską parą królewską – Edwardem VII i Aleksandrą oraz Wllhelmem II, cesarzem Niemiec. Na taki styl życia pozwalał im olbrzymi majątek, na Górnym i Dolnym Śląsku, który obejmował m. in. zamki w Pszczynie i Książu, pałacyk myśliwski w Promnicach, a także kopalnie węgla kamiennego, zakłady przemysłowe i budowlane, uzdrowisko w Szczawnie Zdroju, Browary Tyskie, liczne folwarki oraz lasy.

Daisy słynęła z bezpośredniości i swobody bycia, czym niejednokrotnie swą śląską rodzinę i przez co musiała długo oczekiwać na akceptację w swej nowej ojczyźnie, przywykłej do sztywnej dworskiej etykiety. Znana też była z działalności dobroczynnej. Patronowała wielu instytucjom i urządzała bale oraz spektakle charytatywne, podczas których sama chętnie śpiewała. Walczyła o poprawę bytu biednych ludzi na Śląsku. Ufundowała sierociniec, przychodnię dla pracujących matek oraz szkołę dla ubogich dziewcząt. Pszczyńska księżna interesowała się międzynarodową polityką. W czasie I wojny światowej, Daisy znana ze swych pacyfistycznych poglądów wysyłała listy i spotykała się z politykami, dyplomatami oraz członkami rodzin panujących w Europie, starając się załagodzić konflikty i apelując o lepsze traktowanie jeńców wojennych. W czasie wojny była sanitariuszką Czerwonego Krzyża i pracowała w pociągach lazaretach na frontach serbskim, francuskim oraz austriackim.
Ze związku Daisy z Hansem Heinrichem przyszło na świat czworo dzieci – córka, która zmarła tuż po narodzinach, oraz trzech synów: Hans Heinrich XVII, Aleksander i Bolko. Małżeństwo pary książęcej niestety nie przetrwało próby czasu. W 1923 roku nastąpił oficjalny rozwód, po którym Daisy przeniosła się do Francji, przyjeżdżała też do Monachium, gdzie budowano dla niej „rozwodowy dom”. Wkrótce książę Hans Heinrich XV ponownie się ożenił. W 1929 roku opublikowała pierwszą część swych słynnych wspomnień na podstawie pamiętników, które prowadziła od dziewczęcych lat, kolejne wydała w latach 1931 i 1936. Umarła opuszczona i zapomniana w 1943 roku w willi parkowej zamku w Wałbrzychu, wyrzucona przez hitlerowców z zamku Książ.

Źródło:  Urząd Miejski w Pszczynie