Kurozwęki to niewielka miejscowość leżącą zaledwie 7 km w kierunku na północny zachód od Staszowa, w województwie świętokrzyskim. Dokładna data nadania praw nie jest znana. Przyjmuje się, że nastąpiło to przed 1400 rokiem. Jako wieś należąca do grodu krakowskiego pojawia się w źródłach w 1246 roku. Wtedy to, w dokumencie księcia sandomierskiego krakowskiego comes Mistigneuus filius Martini de Kurozwansch . Szczyt świetności Kurozwęccy osiągnęli w ostatnich latach rządów króla Kazimierza III Wielkiego oraz w czasach panowania Ludwika Węgierskiego. Największy, osiągnął niewątpliwie kasztelan krakowski Dobiesław, który w 1380 roku został kanclerzem krakowskim i to on na tych terenach wybudował drewniano-murowany zamek, siedzibę rodu Kurozwęckich. Początkowo zamek miał charakter obronny i był jednym z pierwszych murowanych zamków rycerskich na terenach ówczesnego państwa polskiego. Wybudowano go na planie owalu na sztucznym nasypie, na terenie zalewowym rzeki Czarnej. Początkowo wzniesiono kamienny mur z wjazdem, zapewne od strony południowej. Wkrótce, w południowej części dziedzińca wybudowano kamienną, czterokondygnacyjną, czworoboczną więżę z nadwieszonym, drewnianym poddaszem o funkcjach mieszkalnych i strażniczych. Pozostałą część wybrukowanego dziedzińca wypełniała zapewne drewniana zabudowa.
Linoryt na podstawie obrazu Wojciecha Gersona 1850r. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona
W XV wieku sukcesywnie zastępowano drewnianą zabudowę budynkami murowanymi. Powstał w ten sposób budynek wschodni, północny i ostatni zachodni. Wszystkie budynki miały charakter wież mieszkalnych, zaopatrzonych w strzelnice. Na początku XVI wieku, po rozebraniu ostatniego budynku drewnianego, wzniesiono drugą część budynku północnego. Znaczniejsze prace wiążą się już z kolejnymi właścicielami dóbr i zamku, Lanckorońskimi , albowiem jedna z dwóch córek Hieronima Kurozwęckiego (ostatni z Kurozwęckich, zmarły przed 1520 rokiem), Anna poślubiła po 1521 roku łowczego sandomierskiego Jana Lanckorońskiego , wnosząc w posagu Kurozwęki. Nowi właściciele z biegiem czasu przekształcali zamek. Uporządkowano wówczas zabudowę dziedzińca i wjazdu. Po wyburzeniu części muru kurtynowego powstał budynek narożny zw. Kurzą Nogą, a od południa dostawiono czworokątną bramę wspartą skośnymi skarpami. Następnie scalono i ujednolicono zabudowę wokół czworobocznego dziedzińca, wokół którego od strony zachodniej i północnej dostawiono arkadowe, dwukondygnacyjne krużganki.acieja Sołtyka , generała wojsk polskich, potem kasztelana, a od 1774 roku wojewodę sandomierskiego. On też w latach 1768-1772 dokonał kolejnej przebudowy obiektu. Ogólnie mówiąc przekształcono założenie mieszkalno-obronne w barokowo-klasycystyczną rezydencje. Między innymi powstało wówczas skrzydło południowe zamku przez rozbudowę dawnej wieży bramnej. Równocześnie od strony południowej wzniesiono dwa pawilony. Całość otoczono parkiem krajobrazowym. W tym też okresie co warto dodać, bo w 1787 roku Kurozwęki odwiedził król Stanisław August Poniatowski. Pawła Popiela , wnosząc mu w posagu rezydencje w Kurozwękach. Za jego czasów w latach 1840-1849 nastąpiła kolejna przebudowa, tym razem wnętrz. Paweł zmarł w 1892 roku, a swoją posiadłość przekazał synowi – Marcinowi Popielowi . Ostatniej, niewielkiej zresztą, przebudowy pałacu zgodnie z ówczesnymi wymaganiami dokonano po 1918 roku. Polegała ona głównie na modernizacji komunikacji wnętrz, między innymi w ryzalicie północnym, zwanym Popielówką oraz zainstalowano urządzenia grzewcze i wodno-kanalizacyjne.
Popularne w tej chwili...
Widok od frontu Fot. J. Salm lata 1969-1971
Dopiero po 1991 roku, kiedy będący już w ruinie pałac powrócił w ręce spadkobierców ostatnich właścicieli. Następcy, którymi jest rodzina Popielów, podjęli trud przywrócenia nieruchomości dawnej świetności, co konsekwentnie realizują do tej pory. Pałac przeszedł kapitalny remont. W posiadłości powstał pensjonat. Uruchomiono także restaurację, kawiarnię oraz lokalny browar. A jakby tego było jeszcze mało, na przyległych do zabudowań pałacowych terenach utworzono zagrodę, w której żyją amerykańskie bizony. Dodatkowo w 2011 roku uruchomiono w pałacu muzeum, w którym można zobaczyć m.in. pamiątki rodziny Popielów. Te inwestycje spowodowały wzrost zainteresowania Kurozwękami wśród turystów.
Dziś oczywiście pałac można zwiedzać. Oprócz w/w muzeum podziwiać możemy piwnice, a w nich między innymi sklepienia z XIV wieku czy studnię z tego samego okresu. Na parterze pałacu zostały zlokalizowane pomieszczenia, m.in; punkt z pamiątkami, sklep, kuchnia i biura. Z tego miejsca wejdziemy także na dziedziniec. Pierwsze piętro pałacu jest najbogatszą, a zarazem jego najpiękniejszą częścią. W roku 2023 zostały odrestaurowane, wszystkie pomieszczenia w stylu jak wyglądały w XIX wieku. W salonie zielonym i czerwonym na ścianach są adamaszki, zabudowano boazerię i piękne kominki. Żyrandole znajdujące się w salonie czerwonym i salonie portretów są oryginalne, pozostałe zostały odwzorowane na wzór tych co dawniej znajdowały się w Sali balowej i zielonej, czyli styl Marii Teresy. W salonie portretów znajdują się reprodukcje oryginalnych portretów, które obecnie są w Muzeum narodowym w Kielcach. Ponadto w pałacu znajdziemy także barokową kaplicę i bibliotekę.
Źródło: „Kurozwęki” J. Zub 2001r. / zabytek.pl / „Najpiękniejsze zamki, pałace i dwory w Polsce” M. Gaworski 2021r. / „Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w.” A. Wagner 2019r.
Informacje praktyczne
Oficjalna strona
Facebook Parking – duży, darmowy parking znajduje się niedaleko bramy wjazdowej do pałacu Nawiguj Mapy Google
Ceny biletów – zwiedzanie pałacu, zwiedzanie muzeum „CZTERY RODZINY”, safari bizon, godziny otwarcia – zobacz
Czas zwiedzania wnętrz to ok. 50 minut
Mapa terenu i atrakcji wokół pałacu – zobacz
