Miasto Żywiec leży w południowej Polsce, w województwie śląskim, nad łączącymi się w pobliżu centrum miasta rzekami Sołą i Koszarawą. Historia miasta liczy sobie przeszło 700 lat i jest bardzo bogata. Pierwsza wzmianka pochodzi ze spisów Diecezji Krakowskiej z 1308 roku, w których to wymieniona jest parafia żywiecka. Na przestrzeni dziejów Żywiec przechodził z rąk do rąk. Należał do książąt cieszyńskich, następnie oświęcimskich. Po nich ziemię tę objęli w posiadanie Skrzyńscy herbu Łabędź. W 1456 roku Ziemię Żywiecką wykupił król Kazimierz Jagiellończyk. Po nim Żywiecczyzną kolejno władali Komorowscy i żona Zygmunta III Wazy – Konstancja. Następnym właścicielem był biskup wrocławski Karol Ferdynand, a po nim król Jan Kazimierz. W 1678 roku tereny te nabył hrabia Jan Wielopolski i przez półtora wieku pozostawała ona własnością tego rodu. W roku 1838 Adam Wielopolski sprzedał dobra Habsburgom, którzy władali tymi ziemiami aż do II wojny światowej. To tylko telegraficzny skrót historii tych terenów. Dla lepszego, przede wszystkim dokładniejszego, poznania przeszłości Żywiecczyzny i samego Żywca odsyłam do wielu opracowań, przewodników i informatorów, których w Internecie jest naprawdę mnóstwo.
Stary Zamek
Wizytówką miasta jest Browar Żywiecki Stary Zamek znajduje się w centrum Żywca, w pobliżu rynku, Katedry Narodzenia NMP, przy wspaniałym zabytkowym parku zamkowym Habsburgów. Zamek nosi nazwę Stary, bowiem naprzeciw niego stoi tzw. Nowy Zamek czyli Pałac Habsburgów, ale o tym za chwilę.Skrzyńskich herbu Łabędź . Pierwotna budowla miała formę pojedynczej wieży mieszkalnej otoczonej wałem ziemnym oraz płytką fosą. Zgodnie z informacjami źródłowymi rzeczowe założenie obronne zostało zniszczone w 1477 roku w wyniku najazdu wojsk króla Kazimierza Jagiellończyka przeciwko Komorowskim herbu Korczak . Mimo zdrady król ponownie przekazał dobra żywieckie tej rodzinie i to właśnie oni są pierwszymi potwierdzonymi w dokumentach właścicielami zamku, i to z ich inicjatywy w ramach przebudowy zamku gotyckiego w renesansowy powstał piękny arkadowy dziedziniec zachowany w swym pierwotnym układzie do dnia dzisiejszego. Ostatnim z tego rodu właścicielem zamku był Mikołaj Komorowski , starosta oświęcimski i nowotarski, który w 1624 roku oddał w zastaw dziedziczny dobra żywieckie wraz z zamkiem królowej Konstancji, żonie Zygmunta III , za sumę 600.000 zł. Odtąd przez pół wieku zamek był w posiadaniu rodziny królewskiej, kiedy to 1676 roku nabył go od egzekutorów testamentu Jana Kazimierza – Jan Wielopolski , kanclerz wielki koronny, w imieniu swego potomstwa jako najbliższy krewny rodziny Komorowskich przez matkę Konstancję Krystynę, wnuczkę ostatniego właściciela dóbr żywieckich Mikołaja. Habsburgów i to oni nadali zamkowi dzisiejszy kształt po pożarze jaki miał miejsce w 1870 roku. Rodzina Habsburgów majątkiem władała do II Wojny Światowej. Po drugiej wojnie w 1945 roku na mocy komunistycznej ustawy o reformie rolnej, zamek jak i cała reszta dobytku Habsburgów została znacjonalizowana i stała się własnością miasta. Przeznaczono go na mieszkania lokatorskie, archiwum, biura organizacji młodzieżowych, pracownie Domu Kultury, biura przedsiębiorstwa „Las” oraz bibliotekę miejską. w latach 1976 – 1989 władze miasta zdecydowały się na remont zamku. Wkrótce nastąpiło wykwaterowanie lokatorów, remont oraz prace badawczo-naukowe. Na początku lat 90-tych administratorem Starego Zamku był Zespół zamkowo-parkowy, który prowadził działalność kulturalną, oświatową oraz wystawienniczą. W styczniu 2005 roku Stary Zamek stał się siedzibą Muzeum Miejskiego w Żywcu . W 2014 roku Habsburgowie zrzekli się roszczeń reprywatyzacyjnych do Starego Zamku i Parku Habsburgów.
Popularne w tej chwili...
Czy wiesz… skąd pochodzi nazwa miasta? Nazwa miasta prawdopodobnie pochodzi od schwytanego żywcem żubra w okolicach Międzybrodzia Żywieckiego, którego ofiarowano księciu oświęcimskiemu, a on na pamiątkę tego zdarzenia nadał miastu herb, na którym na niebieskim tle widnieje orzeł trzymający w szponach głowę żubra.
Muzeum Miejskie w Żywcu – Stary Zamek
Obecna specyfika kolekcji, a co za tym idzie działów i wystaw stałych, została ukształtowana już na samym początku istnienia placówki, w 1936 roku, kiedy to pierwsi społecznicy i regionaliści z Żywca zaczęli pozyskiwać pamiątki przeszłości do tutejszego muzeum. Od 2005 roku jego główna siedziba mieści się w dawnej rezydencji wielkich rodów: Komorowskich, Wazów, Wielopolskich i Habsburgów – Starym Zamku. Dzisiejsze zbiory eksponowane są również w dwóch innych zabytkowych budynkach: w dawnej wozowni i stajni.
Wystawa – Sztuka Sakralna
Zbiory sztuki sakralnej zawsze należały do najcenniejszych w kolekcji żywieckiej. Były to nie tylko najstarsze arcydzieła z miejscowych kościołów, ale i święte obrazy z mieszczańskich domów. Obecnie muzeum szczyci się największą ekspozycją dzieł sztuki sakralnej w swojej historii. Trzy sale znajdujące się na pierwszym piętrze wypełnione są zbiorami pochodzącymi z dawnych świątyń. Najcenniejszymi obiektami w zbiorach muzeum są m.in. drewniana rzeźba Św. Anny Samotrzeciej z ok. 1370 r., obrazy „Opłakiwanie” z ok. 1470 r. i „Madonna z poziomką” z trzeciego ćw. XV w. oraz drewniane rzeźby Św. Katarzyny i Św. Barbary z ok 1510 r. Dopełnieniem wystawy są przykłady rzeźb od XVIII do XIX wieku, barokowe relikwiarze inne obrazy i rzeźby, urządzenia kościelne czy ornaty.
Wystawa – Historia i tradycja miasta Żywca
Wystawa mieści się na drugim piętrze budynku. W dziale historii prezentowane są dokumenty rękopiśmienne dotyczące dziejów miasta, wśród nich eksponowany jest „Dziejopis Żywiecki” Andrzeja Komonieckiego z 1704 roku wójta, burmistrza oraz kronikarza miejskiego, żyjącego na przełomie XVII i XVIII wieku, kolekcja pamiątek cechowych, rekonstrukcję wnętrz m.in. biały salon oraz gabinet męski Karola Stefana Habsburga, właściciela miasta w latach 1895-1933. W kolekcji znajdują się również stroje mieszczańskie żywieckie, kopie kostiumów z renesansu i baroku, obrazy Jana Kazimierza Olpińskiego, ikonografia miasta i wiele cennych zabytkowych mebli z przełomu XIX i XX wieku oraz pamiątki związane z Żywieckimi Habsburgami.
Wystawa – Archeologia
Dział archeologii umiejscowiony jest w najstarszej części zamku, na parterze. Zbiory prezentują materiał z przedwojennych prac archeologicznych, z wykopalisk własnych prowadzonych w latach 1983-87 na górze Grójec koło Żywca czy fundament jednej z pierwszych baszt zamkowych. Ponadto w zbiorach znajduje się materiały z wykopalisk znalezionych w Starym Zamku m.in. fragmenty ceramiki, kafli, przedmiotów żelaznych oraz kamieniarki. W centralnej części wystawy prezentowany jest tzw. „Skarb Monet z Sopotni Małej” ukryty w glinianym naczyniu. Nieznana osoba ukryła w nim 116 monet. Większość z nich stanowiły drobne srebrne krajcarowe monety austro-węgierskie z drugiej połowy XVII i początku XVIII wieku.
Konfessaty czyli Sądy, Wyroki i Tortury w Żywcu – krótko mówiąc wystawa narzędzi tortur
Wystawa znajduje się również w najstarszej części zamku na parterze w jego lochach. Wśród eksponatów obejrzeć można m. in. łoże sprawiedliwości, hiszpańskie buty oraz konfesjonał. Ponadto zobaczymy ciekawe opisy i kronikarskie przykłady zastosowań kar jakie miały miejsce w dawnych czasach.
Wystawa Etnograficzna czyli Kultura ludowa Żywiecczyzny
Ekspozycja prezentowana jest w budynku dawnej wozowni. Zobaczymy m.in. tradycyjne wyposażenie i zdobnictwo izby góralskiej ukazujące zrekonstruowany fragment wnętrza z drugiej połowy XIX wieku. Kolekcja obejmuje również przykłady: tradycyjnej i współczesnej sztuki ludowej, zdobnictwo, stroje przebierańców noworocznych, rekwizyty kolędnicze, świąteczny strój górali żywieckich, instrumenty ludowe, konstrukcje drewnianych zabawek. Pokazano także wyposażenie kuźni, warsztatu garncarskiego, narzędzia do obróbka lnu, drewna czy tkactwa.
Wystawa Przyrodnicza czyli Ptaki i Ssaki Żywiecczyzny
Dział przyrodniczy, mieści się w zabytkowej stajni zamkowej. Na wystawie zobaczymy pokaźną kolekcje ptaków drapieżnych m.in. orła, myszołowa, krogulca, sokoła, jastrzębia oraz sępa płowego, którego pojawienie się na tych terenach odnotowano w okresie międzywojennym. Są też sowy: puchacz, puszczyk, sowa uszata, sowa płomykówka. Oprócz ptactwa drapieżnego zobaczymy czaplę, żurawia, bociana, cietrzewia, głuszce oraz wiele innych. Wystawę uzupełniają okazy paleontologiczne czyli kości i ciosy mamuta, trofea myśliwskie, zdjęcia flory i fauny Beskidów. Znajduje się tam też powóz z końca XIX wieku.
Nowy Zamek
Pałac pochodzi z XVIII wieku i nazywany jest Nowym Zamkiem. Znajduje się w pięknym zabytkowym parku zamkowym, obok starego zamku. Został zaprojektowany z polecenia arcyksięcia Albrechta. W latach 1893–1895 powstało nowe skrzydło pokryte szklanym dachem, w którym urządzono sypialnie i pokoje gościnne. Kolejnej rozbudowy dokonano, gdy dobra żywieckie przejął po zmarłym wuju Karol Stefan. Wtedy to dobudowano pawilon na przedłużenie skrzydła południowego, w którym na piętrze mieściła się sala balowa tzw. lustrzana. Ostatniej rozbudowy dokonano w 1911 roku. Arcyksiążę Karol Stefan był miłośnikiem sztuki, za jego sprawą powstał na zamku zbiór obrazów malarzy polskich i europejskich. Słynna była też kolekcja sreber o wadze około 500 kg zgromadzona na zamku, wywieziona w czasie wojny przez Niemców do dziś nie odnaleziona. Po wojnie, jak już w/w wspomniałem wszystkie dobra Habsburguów zostały znacjonalizowane, w pałacu została założona szkoła – Zespół Szkół Drzewnych i Leśnych, która w 2013 roku została przeniesiona do nowej siedziby na ulicy Grunwaldzkiej. Jak się później okazało, stało się to pretekstem dla dawnych właścicieli rezydencji, do upomnienia się o prawa do budynku. Od tego czasu trwają negocjacje pomiędzy miastem Żywiec, które jest zarządcą obiektu, a Habsburgami. Co dalej z Nowym Zamkiem? Czas pokaże.
Ciekawostka… We wrześniu 2001 roku do zamku powróciła córka arcyksięcia Karola Olbrachta, księżna Maria Krystyna Altenburg, dla której urządzono mieszkanie w jednym ze skrzydeł dawnej rezydencji nowego zamku (w miejscu, gdzie w przeszłości znajdowała się kręgielnia). Księżna mieszkała tam do swojej śmierci w 2012 roku.
Park Zamkowy – dawny ogród zamkowy
Żywiecki park to wspaniałe miejsce na odpoczynek po 90 minutowym zwiedzaniu zamku. Położony jest na południe od zamku starego i pałacu. Najstarsze założenie zostało utworzone przez Wielopolskich w XVII wieku w stylu włoskim, ale obecny kształt nadała mu przebudowa przeprowadzona w stylu angielskim na zlecenie Habsburgów. Za czasów Karola Stefana Habsburga park liczył 26 ha. Przez park przebiega kanał, na osi głównej pałacu powstała polana widokowa, nieopodal założono okrągły basen z fontanną, pergole oraz półkoliste rozarium. Jedynym zachowanym przykładem architektury ogrodowej jest „Domek Chiński” został wybudowany w drugiej połowie XVIII wieku przez ród Wielopolskich. Dziś na parterze w sezonie letnim działa kawiarnia, a na piętrze znajduje się galeria. Warto dodać, że w 2009 roku zarówno park jak i Pałac Habsburgów przeszły gruntowną rewitalizację, jest jeden z najpiękniejszych parków miejskich w Polsce. Dodatkowo w 2012 roku na terenie parku w bliskim sąsiedztwie Pałacu Habsburgów otwarto Tematyczny Park Miniatur „Od Komorowskich do Habsburgów” obejmujący okres od poł. XV wieku do czasów II wojny światowej. Na dwóch arach terenu wokół pałacu zgromadzono 23 miniatury budowli wybudowanych przez właścicieli Żywca m.in. obiektów sakralnych, dworów czy leśniczówek.
Strona muzeum Stary Zamek – www.muzeum-zywiec.pl
Oficjalna strona Żywca – www.zywiec.pl
Adres muzeum – Zamkowa 2, 34-300 Żywiec
Aktualne ceny biletów – www.muzeum-zywiec.pl/cennik,19.html
Godziny otwarcia – www.muzeum-zywiec.pl/godziny-otwarcia,20.html
Wirtualne zwiedzanie muzeum – www.muzeum-zywiec.pl/wirtualne-zwiedzanie/
Czas zwiedzania wszystkich wystaw około 90 minut .
Parking dla samochodów – ogólnie samochód można zostawić przy rynku czy kościele. Polecam parking płatny (2 zł za godzinę) 50 metrów od rynku NAV: 49o 41’21.67”N; 019o 12’18.08”E (link do mapy Google zobacz
