Wieś Rytro położone jest w województwie małopolskim w powiecie nowosądeckim na trasie głównego szlaku turystycznego Beskidu Sądeckiego. Nazwa Rytro wywodzi się od zamku nad Popradem, usytuowanego na Górze Zamkowej na wysokości 463 m n.p.m. w rejonie wsi Sucha Struga.Dolina Popradu od najdawniejszych czasów była wykorzystywana jako naturalna droga łącząca Polskę z Węgrami. Szczególnie za panowania królów: Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego i Ludwika Węgierskiego. Jak podaje kronikarz Janko z Czarnkowa od 1383 roku wielokrotnie możni panowie z Małopolski podróżowali przez Rytro na Węgry, w celu ustalenia szczegółów dotyczących objęcia tronu w Polsce przez Jadwigę. Tędy Elżbieta Łokietkówna udawała się do swego męża Karola Roberta, a następnie w odwiedziny do niej i na spotkanie ze swoim siostrzeńcem Ludwikiem podróżował Kazimierz Wielki. Tędy też udało się poselstwo panów polskich do narzeczonego Jadwigi, aby zabronić mu wstępu w granice Królestwa Polskiego. Czy choćby w 1412 roku gościł na zamku w Rytrze król Władysław Jagiełło z żoną Anną i wielki książę Litwy z żoną Heleną, a we wrześniu 1471 roku przejazdem był tu Kazimierz Jagiellończyk odprowadzając swego syna Kazimierza na tron węgierski. Tak więc tych kilka przykładów wskazuje, iż mury ryterskiego zamku były w XIV i XV stuleciu świadkami wydarzeń stanowiących fundament przyszłej potęgi Korony Polskiej.
O tym, że w średniowieczu przebiegał tędy ważny szlak handlowy świadczą także dokumenty historyczne, w których pojawiają się wzmianki o Rytrze. Przypomnijmy, że najstarszym takim znanym źródłem, mówiącym o ryterskim zamku, jest dokument wystawiony przez Władysława Łokietka z 1312 roku, mocą którego klasztorowi klarysek ze Starego Sącza zostało przywrócone prawo poboru cła przy zamku ryterskim. Jednak nigdzie w dokumentach źródłowych nie ma informacji, kto zbudował zamek. Jan Długosz twierdził, iż pierwotnie zamek był własnością komesa Piotra Wydżgi , ale nie ma to potwierdzenia w innych źródłach. Wiadomym jest, że za czasów Władysława Łokietka były własnością królewską, a od początku XV wieku był w rękach dzierżawców: Jakusza z Boturzyna herbu Czewoja, a po nim gałęzi rodu Toporczyków , którzy przyjęli nazwisko Ryterskich. W XVI wieku administrował zamkiem Piotr Kmita z Wiśnicza.
Dopiero wiek XX przyniósł pierwsze zmiany. W latach 30-tych XX wieku powstał w Rytrze społeczny komitet, który doprowadził do wykonania prac zabezpieczających ruiny zamku (m.in. zamurowano wyrwy w ścianach wieży i ściany zachodniej budynku mieszkalnego oraz zabezpieczono koronę murów). W 1961 roku ryterscy miłośnicy zabytków, zaniepokojeni stanem zamku, postanowili przeciwdziałać dalszej jego dewastacji. W lipcu 1967 roku nastąpił kolejny etap prac odkrywkowych, którego celem były dalsze poszukiwania oraz odsłonięcie najstarszej warstwy dziedzińca. W toku prac odsłonięto mur, jak również dobrze zachowany bruk. Wydobyto dalsze znaleziska (groty, lichtarz, skorupy), a następnie przeprowadzono konserwację wieży zamkowej, zabezpieczając także mury od wschodu, zachodu i północy, z fragmentami portalu i otworami strzelniczymi, oraz ślady ziemnego wału od wschodu i fosy.
Po 2000 roku do dziś z inicjatywy Gminy Rytro prace archeologiczne, zabezpieczające oraz konserwatorskie na wzgórzu zamkowym są dalej kontynuowane. Projekt obejmował: odnowienie murów, prace rekonstrukcyjne murów obwodowych wraz z nadbudową, prace rekonstrukcyjne i budowlane wnętrza, budynku bramy i przedmurza. W ramach projektu wykonano również schody i barierki pozwalające na bezpieczne wejście na mury i basztę skąd roztacza się fantastyczny widok na Dolinę Popradu.
Źródło: Wikipedia.pl, Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w. A. Wagner, „Aktywny Sądeczanin” Przewodnik Turystyczny po regionie 2020r. Zamki w Polsce Przewodnik Turystyczny M. Węgrzyn 2016r.
Informacje praktyczne
Zwiedzanie zamku jest bezpłatne, możliwość wejścia na dziedziniec 24h
Gdzie zostawić samochódNawiguj Mapy Google
Dojście do zamku od parkingu to ok. 1,3 km
Wejście na wzgórze zamkowe spokojnym marszem zajmuje średnio 20-25 min. Trasa jest dość intensywna, czasami ostro pod górkę.
