Miasto Łańcut położenie, pochodzenie nazwy, historia
Z pewnością każdy z nas choć raz słyszał o Łańcucie. Miasteczku niewielkim, o bogatej historii i wspaniałej jednej z najpiękniejszych rezydencji arystokratycznych w Polsce, słynącej ze znakomicie zachowanych wnętrz, unikalnej kolekcji pojazdów konnych, oranżerii, storczykarni czy starego parku w stylu angielskim. Miasteczko zaliczane jest do miejsc, które obowiązkowo trzeba odwiedzić podczas pobytu na Podkarpaciu. Leży 16 km na wschód od jego stolicy – Rzeszowa Pileckich, Stadnickich, Lubomirskich i Potockich . Za datę lokacji Łańcuta przyjmuje się rok 1349 lub nieznacznie później i wiąże się ją z królem Kazimierzem Wielkim . Przy założeniu miasta udział brali osadnicy ze Śląska, koloniści niemieccy, a także na wpół zgermanizowani Polacy z okolic Kamiennej Góry. Stąd też prawdopodobnie wywodzi się nazwa powstałego tutaj miasta Landshut (strażnica kraju). Nazwę miasta w dzisiejszej formie spotykać można w księgach miejskich dopiero w II połowie XVI wieku.Otton z Pilczy . W tym samym czasie powstała również parafia katolicka. W archiwach watykańskich znajduje się dokument z 28 stycznia 1378 roku, który potwierdza jej istnienie. Niestety, pozostałości tej pierwszej warowni, datowanej na XIV i XV wiek, nie zachowały się.
Popularne w tej chwili...
Zamek 1880r. na litografii Napoleona Ordy
Zamek Lubomirskich i Potockich – historia
W końcu XVI lub na początku XVII wieku przeniesiono siedzibę na tereny obecnego zamku. Fundatorem nowego założenia był Krzysztof Pilecki albo Stanisław Stadnicki zwany „Diabłem Łańcuckim ”. O tym drugim należy napisać nieco więcej. Stanisław niedoceniany za męstwo i czyny wojenne (wyprawy na Gdańsk, Moskwę i Węgry) zaczął występować przeciwko królowi i sejmowi. Ignorował wyroki sądowe, napadał na sąsiednie siedziby. Toczył prywatna wojnę ze starostą leżajskim Łukaszem Opalińskim . W 1608 roku wojska starosty zrównały z ziemią siedzibę Pileckich i Stadnickich. W tym samym roku miasto przeżyło najazd Tatarów. Jest niewykluczone, że wtedy właśnie podjęto decyzję o budowie nowej warowni. Po śmierci Stanisława Stadnickiego w 1610 roku dobra łańcuckie odziedziczyli jego dwaj synowie: Władysław i Stanisław. W 1629 roku za nie zapłacone długi przejął je Stanisław Lubomirski i to z jego inicjatywy w latach 1629-1641 został wybudowany od podstaw dzisiejszy zamek, z wieżami w narożach oraz otaczający zamek system fortyfikacji ziemnych. Było to typowe w tamtych czasach założenie urbanistyczne typu pallazzo in fortezza . Lubomirskich , Jerzego Sebastiana , okazało się, że twierdzą jest nie do zdobycia. Nie uległa ani Szwedom, ani wojskom Jerzego II Rakoczego z Siedmiogrodu podczas potopu szwedzkiego. Gromadzone w niej zapasy żywności miały wystarczyć ponoć aż na 3 lata. Samo miasto zostało jednak po raz kolejny splądrowane i zniszczone. W tym też czasie Lubomirscy zaczęli odgrywać znaczącą choć kontrowersyjną rolę w dziejach Rzeczypospolitej, a Łańcut stał się miejscem wydarzeń wpływających na bieg historii. Za panowania jednego z następnych właścicieli, Franciszka Drususa Lubomirskiego, w 1704 roku gościł na zamku król August II Mocny i tu ogłoszono manifest przeciwko Szwedom i Stanisławowi Leszczyńskiemu.
2 poł. XIX. Fasada jeszcze w stylu neogotyckim. Tygodnik Ilustrowany 1877r.
Ostatnim z rodu Lubomirskich właścicielem Łańcuta był Stanisław, marszałek wielki koronny . Za jego czasów zamek całkowicie zatracił cechy obronne. Stanisław władał zamkiem od 1745 roku do swojej śmierci w 1783 roku. Jego żoną była Elżbieta Izabela z Czartoryskich jedna z najwybitniejszych kobiet w Polsce XVIII wieku. Była mecenasem i kolekcjonerem sztuki. W latach 60-tych XVIII wieku książęca para rozpoczęła wielką, przebudowę zamku na godną ich statusu rezydencję pałacową. Po śmierci męża, Izabela Lubomirska przez ponad trzydzieści lat zarządzała wielkim wspólnym majątkiem. Powstały wtedy, zachowane do dziś niepowtarzalne wnętrza. Alfred Potocki został pierwszym ordynatem, następnymi: jego syn Alfred II Józef oraz wnuk Roman Potocki . Potoccy okazali się dobrymi gospodarzami. W czasach Alfreda I zamek i otoczenie uległy niewielkim przekształceniom. Dopiero następny ordynat, Roman Potocki wraz z żoną Elżbietą Marią z Radziwiłłów , przywrócił rezydencji dawną świetność. W latach 1889-1911 przeprowadzono w zamku generalny remont połączony z przebudową. Zamek dostosowano do nowych potrzeb: założono elektryczność, centralne ogrzewanie, telefony i wodociągi. Powiększono park, w którym wybudowano palmiarnię, dobudowano również nową stajnie i wozownię. Po śmierci Romana Potockiego kolejnym, IV ordynatem został jego syn Alfred III Antoni Potocki . W tym czasie zamek stał się miejscem spotkań towarzystwa z całej Europy.
Źródło: zabytek.pl / Wikipedia.pl / lancut.pl / Polskie Zamki i Pałace 2016r. / Zamki w Polsce przewodnik M. Węgrzyn 2016r. / Leksykon Zamków w Polsce L. Kajzer 2001r. /
Muzeum – Zamek w Łańcucie
Muzeum działa nieprzerwanie od 1944 roku, kiedy do Łańcuta wkroczyli Sowieci. Wtedy to Juliusz Wierciński , pełnomocnik ówczesnego ordynata Alfreda Potockiego, zamieścił na murach napis w języku rosyjskim „Muzeum Narodu Polskiego ”, dzięki czemu zamek ocalał od całkowitej sowieckiej dewastacji. Po zakończeniu wojny zamek był w ruinie ale nie zniszczony, a w jego dużej części mieścił się dom wypoczynkowy. W pierwszych latach ocalałe zbiory zostały przekazane w depozyt Muzeum Narodowemu w Warszawie Wrocławiu Wielka Sień, Sala pod Stropem oraz Sala pod Zodiakiem . Inne wnętrza powstały w XVIII wieku m.in. Apartament Brennowski na parterze, pokój pompejski i Apartament Chiński . Zobaczyć możemy także Apartament Turecki, Salę kolumnową, sypialnię księżnej Marszałkowej czy Salon Rokokowy . Najbardziej reprezentacyjne komnaty powstały ok. 1800 roku są to m.in. klasycystyczna Sala Balowa i Wielka Jadalnia , a unikalnymi elementami są teatr i biblioteka z końca XVIII wieku, z oryginalnym wystrojem i niezwykle dobrze zachowanym księgozbiorem liczącym ponad 22 tysiące sztuk.
Niezwykle istotną częścią zbiorów jest bogata, licząca ponad 600 obrazów kolekcja malarstwa, która cały czas jest rozbudowywana m.in. w 2019 roku z Peru powróciło 20 dzieł należących niegdyś do kolekcji łańcuckiej, w tym portrety królów czy wizerunek Jana Potockiego. Dodatkowo na zamku można zobaczyć bardzo dużą kolekcję bo liczącą ponad 500 rzeźb czy zbiór mebli liczący ponad 2000 obiektów najczęściej pochodzących z XVIII i XIX wieku. Bogate są również zbiory ceramiki począwszy od XVI wieku, pochodzące najczęściej ze znanych wytwórni z krajów europejskich.
Stajnie i Wozownia
Zwiedzanie stajni i wozowni mamy na jednym bilecie jaki zakupimy do zamku. Budynki te oddalone są od zamku spacerkiem 500 metrów. Warto odwiedzić ponieważ kolekcja różnych pojazdów konnych, karet, powozów i sań jest naprawdę imponująca. Najważniejsza jest historyczna kolekcja po rodzinie Potockich licząca około 55 pojazdów. Dodatkowo w muzeum gromadzona jest od końca II wojny światowej kolekcja muzealna, która liczy dzisiaj blisko 80 pojazdów. Oprócz tego zobaczymy olbrzymią z przeszklonym dachem Halę Zaprzęgową, oraz Szorownię. Ściany Hali ozdabia, kolekcja trofeów egzotycznych przywiezionych w 1924 roku z safari przez ostatniego właściciela oraz kilka trofeów europejskich.
Park Zamkowy
Po zwiedzaniu zamku i wozowni koniecznie trzeba pospacerować po parku, w trakcie którego możemy spotkać jeszcze kolejne dodatkowe atrakcje. Na terenie parku znajdują się liczne zabytkowe obiekty tj. oranżeria, ujeżdżalnia, zameczek romantyczny, dom ogrodnika, w którym obecnie siedzibę ma szkoła muzyczna oraz storczykarnia z ponad 1260 gatunkami storczyków. Obecny kształt parku utworzono pod koniec XVIII i na początku XIX wieku, kiedy należał on do Stanisława i Izabeli Lubomirskich. Jednak jego największy rozkwit miał miejsce na przełomie XIX i XX wieku, kiedy właścicielami Łańcuta byli Roman i Elżbieta z Radziwiłłów Potoccy.
Storczykarnia
Storczykarnia oddalona jest od głównego wejścia do zamku około 700 metrów spacerkiem przez park. Bilet zakupimy bezpośrednio przed wejściem. Składa się z części ekspozycyjnej dostępnej dla zwiedzających, części uprawowej nie dostępnej dla gości oraz kawiarni letniej, gdzie możemy delektować się kawą, czy ciastem. W szklarni ekspozycyjnej prezentuje się wiele rodzajów i gatunków storczyków. Trafiają tam rośliny będące już w okresie kwitnienia. Najcenniejszą grupą stanowią gatunki i odmiany storczyków pochodzących z przedwojennej kolekcji Potockich.
Informacje praktyczne
Oficjalna strona zamku Facebook Muzeum nie posiada własnych miejsc parkingowych . Parkować można wzdłuż drogi przy ul. 3 Maja przy zamku.
Budynek kasy znajduje się przy ulicy 3-go Maja 10 (bud. Maneż) naprzeciwko bramy wejścia do parku. Nawiguj Mapy Google
Godziny otwarcia i ceny biletów – tutaj
Bilety można nabyć również on-line
Bilet główny obejmuje zwiedzanie ekspozycji I piętra Zamku, Stajni i Wozowni. Dodatkowo płatne są wejścia na drugie piętro Zamku, Oranżerii, Ujeżdżalni, Sztuki Cerkiewnej i Storczykarni.
Po głównym parku możemy poruszać się za darmo. Jeśli chcemy wejść do parku przyzamkowego należy zakupić bilet (koszt 2024r. to 2 zł)
