Katedra na Wawelu / Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Katedra Wawelska, czyli Bazylika Archikatedralna Świętego Stanisława Biskupa Męczennika i Świętego Wacława na Wawelu usytuowana jest w północnej części wzgórza wawelskiego, wraz z renesansowym zamkiem stanowią symbol nie tylko samego wzgórza ale królują nad całym starym miastem Kraków, a od blisko tysiąca lat jest nie tylko celem pielgrzymek do miejsc świętych takich jak grób świętego Stanisława, czy królowej Jadwigi, ale jest także miejscem pamięci narodowej kryjącym w swych murach zarówno chrześcijańską, jak i świecką historię państwa polskiego.
Konsekracji świątyni dokonano 28 marca 1364 roku, jednak datą przełomową była odprawiona 20 stycznia 1320 roku uroczystość koronacji Władysława Łokietka, który zjednoczył rozbite ziemie polskie. Odtąd przed ołtarzem głównym Katedry Wawelskiej dokonywały się najważniejsze ceremonie państwowe: koronacje, śluby, chrzty i pogrzeby królewskie. Oprócz Władysława Łokietka w Katedrze na Wawelu koronowali się wszyscy polscy królowie, z wyjątkiem Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Trzeba również pamiętać, że oprócz św. Stanisław ze Szczepanowa pochowani są tutaj i inni biskupi krakowscy, aż po czasy współczesne oraz prawie wszyscy królowie od Władysława I Łokietka do Stanisława Leszczyńskiego. Łącznie 17 królów wliczając Jadwigę i Annę Jagiellonkę, członkowie rodzin królewskich, wodzowie, przywódcy polityczni i wieszcze narodowi.

Sarkofag Władysława I Łokietka

Sarkofag Władysława Warneńczyka

Kaplica Zygmunowska

Sarkofag Kazimierza Wielkiego

Sarkofag Władysława II Jagiełły

Relikwiarz Św. Stanisława

Czy wiesz że… Pierwszy kościół katedralny na Wawelu wzniesiono najprawdopodobniej niedługo po ustanowieniu w 1000 roku biskupstwa krakowskiego.

Jej historia sięga początków państwowości polskiej. Niezwykła wartość historyczna, artystyczna i patriotyczna Katedry Wawelskiej sprawia, że jest ona uznawana za najcenniejszy obiekt sakralny w Polsce. Wielekroć niszczona, wciąż przebudowywana, przybierała coraz nowe oblicza po kolejnych restauracjach. Obecny kościół jest trzecią z kolei świątynią, stojącą w tym miejscu. Pierwszy kościół katedralny na Wzgórzu Wawelskim wzniesiony został po ustanowieniu biskupstwa krakowskiego na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 roku. Drugą Katedrę której konsekracja odbyła się w 1142 roku, łączy się najczęściej z panowaniem księcia Władysława Hermana, dlatego nazywa się ją mianem Hermanowskiej. Spłonęła ona w 1305 roku, jej pozostałością jest zachowana do dnia dzisiejszego krypta św. Leonarda oraz dolna część Wieży Srebrnych Dzwonów. Wkrótce potem biskup krakowski Nanker rozpoczął wznoszenie trzeciej Katedry Wawelskiej. Zachowaną do dnia dzisiejszego gotycką budowlę, wznoszono etapami od 1320 roku.

Główny ołtarz Katedry

Kopuła kaplicy Wazów

W ciągu następnych stuleci katedra ulegała licznym przebudowom. Królowie, biskupi i magnaci przebudowywali dawne i wznosili nowe kaplice z przeznaczeniem na mauzolea oraz wyposażali wnętrza w dzieła sztuki. XVII wiek był dużym przełomem dla samej katedry. Niemal całkowicie zmieniło się wnętrze świątyni. Pojawiły się miedzy innymi nowe ołtarze, nagrobki, wystrój ścian, a na zewnątrz dobudowywano kolejne kaplice. Następna epoka, XVIII wiek, ponownie przyniosła zmiany. Wnętrze nabrało uporządkowanego charakteru i późnobarokowego wyglądu.
W czasie utraty przez Polskę niepodległości, katedra stała się symbolem polskości i patriotyzmu. Odbywały się tutaj ważne uroczystości, rocznice wielu wydarzeń historycznych. W tym okresie pochowano w katedrze pierwszych bohaterów narodowych: Tadeusza Kościuszkę i księcia Józefa Poniatowskiego. Miejsce spoczynku znaleźli tutaj także inni wybitni Polacy. Na początku XX wieku złożono tu szczątki Juliusza Słowackiego, Józefa Piłsudskiego i Władysława Sikorskiego, a za naszych czasów prezydenta Lecha Kaczyńskiego z żoną Marią. Obecny wygląd katedry zawdzięczamy pracom prowadzonym na przełomie XIX i XX wieku. Wtedy powstały między innymi nagrobki królewskie świętej Jadwigi i Władysława Warneńczyka, umieszczono tu nowe, cenne dzieła sztuki oraz przeprowadzono gruntowne prace konserwatorskie.

Czy wiesz że… W katedrze na ołtarzu Ojczyzny przez wieki królowie składali wojenne trofea? Król Władysław Jagiełło zawiesił tu chorągwie krzyżackie zdobyte pod Grunwaldem w 1410 roku, a ostatnią chorągiew zawiesił Jan III Sobieski po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem w 1683 roku.

Krypta Św. Leopolda

Dziś nosi ona cechy wielu stylów, a otacza ją 19 kaplic. Warto wymienić bliżej te najważniejsze. Najwspanialsza to, Zygmuntowska, nakryta pozłacaną kopułą, stała się mauzoleum ostatnich królów z dynastii Jagiellonów. Uznaje się ją za najwybitniejsze dzieło włoskiego renesansu w Polsce, powstała w pierwszej połowie XVI wieku na polecenie króla Zygmunta I Starego. Wyjątkowym dziełem sztuki jest również kaplica Świętokrzyska, wzniesiona jako mauzoleum Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki. Najcenniejszym obiektem tej kaplicy jest nagrobek króla Kazimierza Jagiellończyka. Kolejna kaplica, o której warto napisać jest Kaplica Wazów, bryła kaplicy oraz jej zewnętrzna forma jest kopią kaplicy Zygmuntowskiej. Do wnętrza kaplicy prowadzi, znajdujący się w południowej nawie bocznej, barokowy portal. Ukoronowaniem wizyty w katedrze może być wejście na wieżę Zygmuntowską, z której roztacza się znakomity widok na okolicę. Na jej najwyższym piętrze można podziwiać najsłynniejszy w Polsce dzwon, nazwany imieniem fundatora, króla Zygmunta I Starego. Dzwon waży prawie 13 ton i wymaga 12 dzwonników, aby go rozbujać. Jego dźwięk usłyszeć można z okazji świąt czy uroczystości kościelnych lub państwowych.

Czy wiesz ze… Obok zakrystii znajduje się barokowy ołtarz wykonany z czarnego marmuru? Jest o tyle ważny, ponieważ w nim ustawiono krucyfiks pochodzący z końca XIV wieku. Jest to słynny z cudów krzyż świętej królowej Jadwigi. Jadwiga przed nim się modliła i według legendy przemówił do niej Chrystus.

Kaplica Wazów – Ołtarz

Dzwon Zygmunta

Co kryją wawelskie krypty

Z katedry prowadzi wejście do Grobów Królewskich. Krypty znajdują się pod katedrą. Pierwsi władcy odrodzonego Królestwa Polskiego po 1320 roku, aż do śmierci króla Jana Olbrachta w 1501 roku byli chowani pod pomnikami lub posadzką katedry wawelskiej. Pierwszą kryptę zbudowano pod kaplicą Zygmuntowską. W latach 1872–1877 przeprowadzono renowację, porządkowanie i urządzenie krypt królewskich. Poszczególne krypty zostały połączone nowymi korytarzami, co umożliwiło ich zwiedzanie.
Zwiedzanie grobów królewskich rozpoczyna się w krypcie św. Leonarda. Została ona wzniesiona w latach 1090–1117. Jest to jedno z najlepiej zachowanych wnętrz romańskich w Polsce. W krypcie tej spoczywają m.in. Król Jan III Sobieski, Królowa Maria Kazimiera, Król Michał Korybut Wiśniowiecki, Książę Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko i Gen. Władysław Sikorski. Co roku w Dzień Zaduszny, 2 listopada, w Krypcie Św. Leonarda odbywa się uroczyste nabożeństwo za dusze polskich władców i bohaterów narodowych.
Kolejna krypta należy do króla Stefana Batorego. Król zmarł w Grodnie 12 grudnia 1586 roku. Pogrzeb w katedrze wawelskiej w krypcie pod kaplicą Mariacką odbył się 23 maja 1588. W 1877 roku sarkofag był już w bardzo złym stanie, więc w 1931 roku dokonano jego konserwacji. Trzecia konserwacja rozpoczęła się w 2015 roku w pracowni w Tychach. Po 9 miesiącach prac w styczniu 2016 roku sarkofag wrócił na Wawel.
Następna krypta należy do rodziny króla Władysława IV spoczywają w niej m.in. król Władysław IV i jego żona królowa Cecylia Renata. Obok rodziców spoczywają dzieci: królewicz Zygmunt Kazimierz Waza i królewna Anna Maria Izabela. Idąc dalej dojdziemy do krypty Zygmuntowskiej. W krypcie, którą król Zygmunt Stary przeznaczył dla swojej rodziny spoczywają: król Zygmunt II August, królowa Anna Jagiellonka, królowa Anna Austriaczka pierwsza żona Zygmunta III Wazy, królewicz Aleksander Karol Waza.

Czy wiesz, że… w latach 1972 i 1973 po otwarciu grobu Kazimierza Jagiellończyka w ciągu 10 lat zmarło 15 osób pracujących przy renowacji grobowca? Swego czasu porównywano klątwę wawelską do klątwy Tutenchamona, kiedy to po odkryciu w 1922 roku grobowca faraona Tutanchamona w Dolinie Królów zdarzyła się seria rzekomo tajemniczych zgonów osób związanych z ekspedycją, a tłumaczono to jako karę za zakłócenie spoczynku władcy.

Obok, a dokładnie między grobowcami Zygmunta Augusta i jego siostry Anny Jagiellonki, za kratą w oszklonej urnie znajdują się prochy króla Stanisława Leszczyńskiego, zm. 23 lutego 1766 roku. Urna z prochami króla została umieszczona w grobach królewskich dopiero w 1938 roku. Za romańskim murem widoczne są kolejne trzy sarkofagi: królowa Barbara Zápolya, pierwsza żona Zygmunta I Starego, Królewna Anna Maria Wazówna – córka Zygmunta III Wazy, król August II Mocny, obecny sarkofag z 1835 poddany został renowacji w latach 2019-2020.
Po sąsiedzku z Zygmuntowską, a pod Kaplicą Zygmuntowską, w kamiennym sarkofagu znajduje się Krypta Zygmunta I Starego spoczywa wraz ze swoim zmarłym w niemowlęctwie synem Olbrachtem . Sarkofag królewski ozdobiony został medalionem z wizerunkiem króla. Kolejna to Krypta Wazów spoczywają w niej: król Zygmunt III Waza, królowa Konstancja Austriaczka, druga żona króla Zygmunta III, kardynał Jan Albert Waza, królowa Ludwika Maria Gonzaga, żona króla Jana Kazimierza, król Jan Kazimierz Waza, królewicz Jan Zygmunt Waza syn Jana Kazimierza i Ludwiki Marii Gonzagi. Ostatnia krypta to tzw. Krypta pod Wieżą Srebrnych Dzwonów spoczywają w niej marszałek Józef Piłsudski, przeniesiony tutaj z krypty św. Leonarda gdzie pierwotnie był pochowany. Kryptę zamyka ażurowa krata z herbami Polski i Litwy oraz herbem rodu Piłsudskich. W przedsionku tej krypty, w sarkofagu po lewej stronie pochowany jest prezydent Lech Kaczyński z żoną Marią, którzy zginęli w katastrofie lotniczej w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 roku.
Trzeba również dodać, że w podziemiach archikatedry krakowskiej na Wawelu znajduje się Krypta Wieszczów Narodowych znaleźli w niej miejsce dwaj wybitni poeci doby romantyzmu: Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki. Obaj zostali uznani za przywódców duchowych narodu w okresie niewoli, godnych spoczywania w nekropolii dawnych władców Polski. W krypcie upamiętniono także dwóch innych Polaków, cenionych artystów XIX stulecia – pianistę kompozytora Fryderyka Chopina oraz poetę Cypriana Kamila Norwida, choć ten ostatni to symboliczny pochówek, jako że nie było możliwe odnalezienie i zidentyfikowanie jego szczątków, pobrano ziemię ze zbiorowej mogiły w Montmorency we Francji, gdzie poetę pochowano.

Źródło: Portal turystyczny Województwa Małopolskiego, Wikipedia.pl, katedra-wawelska.pl, Kraków „Przewodnik po symbolach zabytkach i atrakcjach”

Krypta Wieszczów Narodowych

Sarkofag Jana III Sobieskiego

Sarkofag Stefana Batorego

Krypta Zygmuntowska

Krypta Wazów

Informacje praktyczne

Strona www Katedry – www.www.katedra-wawelska.pl
Bilety kupno online- katedra, dzwon, groby, muzeum – www.bilety-wawel.pl
Ceny biletów – www.katedra-wawelska.pl/katedra-wawelska/zaplanuj-wizyte/
Biletu do Katedry nie kupimy w kasach wejścia na zamek. Można je nabyć w kasie na przeciwko wejścia do Katedry ale nie ma pewności, że je kupimy, dlatego najlepszą opcją to kupno biletu online. Samo wejście do katedry jest darmowe ale niewiele zobaczymy: można obejrzeć jedynie ołtarz główny, boczne kaplice oraz np. groby Kazimierza Wielkiego czy Władysława Łokietka. Płatna ocja jest o wiele lepsza, można zobaczyć m.in. Groby Królewskie w podziemiach, wejście na wieżę katedralną w celu obejrzenia dzwona Zygmunt oraz Muzeum Katedralne znajdujące się obok świątyni.
Robienie zdjęć – W regulaminie zwiedzania Katedry pisze, że jest zakaz robienia zdjęć. Jedyne miejsce nieobjęte zakazem to Dzwon Zygmunta ale jak widać wyżej nie miałem problemu ze zdjęciami.

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

Odpowiedź Joanna at

Piękne miejsce do odwiedzenia i to z taką ciekawą historią. Myślę, że już czas zobaczyć kolejne miejsca w Krakowie. Uwielbiam historie o Krakowie! Świetny artykuł, bardzo ciekawy i inspirujący.

Odpowiedź Grzegorz R. at

Dziękuję za miłe słowa. Pozdrawiam i życzę kolejnych udanych podróży 🙂

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.