Wieża Piastowska i Zamek Górny w Opolu

W skrócie - Spis treści, Informacje Pokaż

Opole trochę historii

Opole to miasto położone nad Odrą w południowo-zachodniej Polsce, od 28 czerwca 1950 roku stolica województwa opolskiego. Jest jednym z najstarszych miast w Polsce, a jego historia wcale nie jest krótsza od historii takich prastarych grodów jak Gniezno czy Kraków. Zwykło się przyjmować, iż udokumentowane początki osadnictwa na terenie Opola sięgają VIII wieku i związane są z dziejami Opolan, którzy w tym mniej więcej czasie na północnym cyplu wyspy Pasieki, zwanym Ostrówkiem, założyli osadę. Jednak najstarsza wzmianka o Opolu znajduje się w anonimowych zapiskach tzw. „Geografa Bawarskiego” (z 846 r.). Wynika z niej, że już ponad 1150 lat temu Opole było, stolicą plemienia, której podlegało dwadzieścia innych, mniejszych osad. Osada na Ostrówku prawdopodobnie stanowiła centrum plemienne.
Dopiero włączenie Śląska około 990 roku do państwa Mieszka I zmieniło funkcję osady, przekształcając ją w gród obronny. Na przestrzeni wieków miasto przeżywało burzliwe dzieje oraz liczne zmiany przynależności państwowej. Prawa miejskie Opole uzyskało przed 1217 rokiem z rąk syna Mieszka, księcia Kazimierza I Opolskiego.

Pomnik księcia Kazimierza I Opolskiego na Starym Rynku

Lokacja była ważnym krokiem w dziejach Opola, przyspieszyła jego rozwój. W czasach średniowiecza miasto było centrem handlu, dzięki jego położeniu na kilku szlakach handlowych. Okres rządów Piastów opolskich obfitował w różne wydarzenia: od dramatycznych po działania wpływające na rozwój i wizerunek miasta.
Jednym z ważniejszych opolskich Piastów XIV-wiecznej Europy był książę opolski Władysław II Opolczyk, palatyn węgierski, wielkorządca Rusi Czerwonej, a także przez krótki czas zarządca państwa polskiego z ramienia Ludwika Węgierskiego. Do jego znaczących dokonań należą bez wątpienia fundacja klasztoru ojców paulinów na Jasnej Górze, w 1382 roku oraz umieszczenie w nim obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, który współcześnie nadal otoczony jest szczególnym kultem religijnym i stanowi jeden z najlepiej rozpoznawalnych symboli chrześcijaństwa w Polsce. On też był fundatorem w latach 1382-1387 tzw. Zamku Górnego. Znajdował się on we wschodniej części miasta, za murami obronnymi.

Panorama Opola 1537r.

Kolejny Piast, a przy tym ostatni, który zapisał się w historii jako znakomity gospodarz, był Jan Dobry zjednoczył ziemie dawnego księstwa opolsko-raciborskiego i zgromadził spory majątek. Po jego bezpotomnej śmierci w 1532 roku, na mocy układu z Ferdynandem I Habsburgiem z 1528 roku księstwo opolsko-raciborskie znalazło się pod panowaniem Habsburgów, a cały zgromadzony na zamku w Opolu majątek został wywieziony do Wiednia. Rozpoczął się wówczas proces ubożenia miasta oraz utrata jego znaczenia politycznego.
Wiek XVII był dla miasta trudnym okresem. Pożary, wojna trzydziestoletnia i kolejne konflikty nie ominęły Opola, dopiero pod koniec XVII wieku Opole osiągnęło względną stabilizację.
Wiek XVIII to wybuch trzech wojen śląskich pomiędzy państwem Habsburgów oraz Królestwem Prus, do Opola wkroczyły wojska pruskie. Po pokoju wrocławskim w lipcu 1742 roku, kończącym I wojnę śląską, miasto wraz ze Śląskiem znalazło się w granicach Prus.

Ratusz na Starym Rynku

Kościół pw. Świętej Trójcy i Wniebowzięcia NMP

Muzeum Śląska Opolskiego

W XIX wieku Opole przekształciło się w ważny ośrodek administracyjny i przemysłowy. Wpłynęło na to wiele czynników. Pierwszym z nich była reforma państwa pruskiego. Ponadto w 1843 roku miasto uzyskało połączenie kolejowe z Brzegiem i Wrocławiem. Rozwój miasta najlepiej obrazuje wzrost liczby mieszkańców. W 1816 roku Opole zamieszkiwało 4050 osób, w 1890 roku 19 OOO.
W 1921 roku wynik plebiscytu (tylko 5% głosów za Polską) zadecydował o pozostawieniu Opola w granicach Niemiec. W styczniu 1945 roku wojska radzieckie zajęły miasto po ciężkich walkach. Zniszczeniu uległo ok. 60% zabudowy miejskiej. Dopiero w wyniku postanowień jałtańsko-poczdamskich Opole zostało przyłączone do Polski. W miejsce wysiedlonej ludności niemieckiej, napłynęli osadnicy polscy i przesiedleńcy z Kresów Wschodnich.
W XXI wieku Opole nie jest już miastem przemysłowym, jest ważnym ośrodkiem w dziedzinie edukacji i kultury. Dla większości Polaków Opole znane jest przede wszystkim jako stolica polskiej piosenki, gdzie od ponad 40 lat możemy obserwować Krajowy Festiwal Polskiej Piosenki.

Źródło: Informator Opole miasto z różnych perspektyw 2017r. / Informator Opole Miejskie Trasy Turystyczne / www.poznajhistorie.pl / zabytek.pl / 101 skarbów historii w Polsce 2014r.

Kamienice przy rynku

Skąd wzięła się nazwa miasta Opole

Faktem jest, że nie ma jednej w pełni potwierdzonej teorii skąd wzięła się nazwa miasta, a źródła historyczne, nie zawsze są w stanie dać jednoznaczną odpowiedź. Jedna z teorii mówi, że termin
„O-pole” określał nazwę lokalnego terytorium, na którym mieszkała wspólnota wspólnie broniąca się przed wrogiem. „O-pole” oznaczało społeczność zamieszkującą wokół pasa pól uprawnych i pastwisk, czyli na około pola. Kolejna teoria, tym razem pochodząca z kronik tworzonych przez dominikanów mówi, że nazwa Opole pochodzi od rosnących w tym miejscu wielkich topoli. Pierwotna nazwa osady miała brzmieć Populia od łacińskiej nazywa topoli. Z tej nazwy wyłonić się miała kolejna – Popolia i dalej Opolia. Ale i ten fakt trochę kłóci się z historią, ponieważ tereny te wówczas były zamieszkiwane przed ludność słowiańską, która nie znała łaciny. A jak było naprawdę? Skąd wzięła się nazwa miasta? Tego nie dowiemy się chyba nigdy.
A co mówią dokumenty? W 1232 roku w jednym z łacińskich dokumentów księcia Henryka II Pobożnego wydanym w Opolu miejscowość wymieniona jest w formie Opol, pod taką samą nazwą występuje w spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Bolesława Opolskiego z dnia 1 września 1310 roku. W 1750 roku nazwa Opole wymieniona została, w języku polskim przez Fryderyka II wśród innych miast śląskich. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946 roku.

Dwa zamki w stolicy polskiej piosenki

Nie każdy wie, że w średniowiecznym Opolu funkcjonowały dwa zamki. Oddalone były od siebie o niecały kilometr. Pierwszy usytuowany był w miejscu dzisiejszego amfiteatru w Opolu, na wyspie Pasiece, w części zwanej Ostrówkiem. Jego budowę rozpoczął książę Kazimierz I Opolski około 1217 roku, a kontynuowali ją jego następcy. Do dziś pozostał po nim tylko wieża cylindryczna nazywana Wieżą Piastowską. Oraz drugi, dzisiaj mniej znany tzw. Zamek Górny. Położony był we wschodniej części miasta, za murami obronnymi, nieopodal Bramy Gosławskiej. W miejscu gdzie później znajdowało się kolegium Jezuickie, obecnie Muzeum Śląska Opolskiego. Górny Zamek uległ niemal całkowitemu zniszczeniu w pożarze z 1615 roku. Został po nim jedynie kawałek fosy oraz wieża z fragmentem starych murów obronnych.

Nieistniejący zamek przy Wieży Piastowskiej

Litografia Zamku Górnego z 1863r.

Wizualizacja zamku na wyspie Pasiece. Jak mógł wyglądać w dawnych czasach oraz naniesione obiekty istniejące obecnie. Zobacz pełny film wizualizacji zamku

Zamek i Wieża Piastowska – rys historyczny

Budowę zamku na odrzańskiej wyspie Pasieka rozpoczął prawdopodobnie po 1217 roku książę Kazimierz I Opolski. Jednak przyjmuje się po przeprowadzonych badaniach dendrochronologicznych, że początki osadnictwa w tym miejscu, były tu już około 990 roku. Istniał gród w formie tzw. „grodu piastowskiego„. Prawdopodobny wygląd zamku z tego okresu można zrekonstruować w części dzięki badaniom archeologicznym. Pierwszy dokument, w którym wymienia się Zamek Piastowski pochodzi z 1228 roku. Prace budowalne trwały dość długo, wiadomo z zapisów historycznych, że w 1260 roku zamek był prawie gotowy, że połowę kosztów budowy pokrył palatyn (w średniowieczu zarządca dworu królewskiego) Kazimierza I, Klemens.
W roku 1283 Opole dziedziczy Bolko I książę świdnicko-jaworski i to jemu przypadło przed 1289 rokiem, w udziale zakończenie prac przy wznoszeniu i umocnieniu budowli obronnej. Wtedy to powstała cylindryczna, ceglana wieża, która dziś jest jednym z najstarszych tego typu zabytków w Polsce. Kolejne stulecia przynosiły następne rozbudowy i przebudowy zamku i wieży.
Zamek był siedzibą opolskich Piastów aż do bezpotomnej śmierci księcia Jana II Dobrego w 1532 roku. Po przejęciu przez Habsburgów, zaczął popadać w ruinę. Dopiero przekazanie w 1557 roku obiektu w zarząd staroście Janowi von Oppersdorfowi, który postanowił stworzyć tu swoją rezydencję, doprowadziło do rozpoczęcia zakrojonych na szeroką skalę prac. Pod koniec XVI wieku zamek doczekał się nowoczesnych fortyfikacji.
W czasie wojny trzydziestoletniej zamek stał się celem wojskowym. W tym okresie przez Opole przetoczyły się wojska cesarskie, saskie, szwedzkie. Budynek, przechodząc w kolejnych dekadach z rąk do rąk, popadał w ruinę, mimo podejmowanych od czasu do czasu prowizorycznych napraw. W 1741 roku wojska pruskie wkroczyły do Opola. Wojny śląskie, wojna siedmioletnia również nie sprzyjały odbudowie zamku.

W XIX wieku obiekt stracił charakter obronny. W latach 1838–1855 rozebrano mury zamkowe, zasypano fosę oraz rozebrano budynek, w którym w XVIII wieku mieścił się sąd. Po remoncie i przebudowie w 1860 roku w zamku ulokowano cześć biur Rejencji Opolskiej. W 1880 roku poddano remontowi wieżę, otynkowano ją i przykryto stożkowatym hełmem. Obszar wokół zamkowy został przekształcony w park zamkowy, który udostępniono mieszkańcom miasta.
W latach 1904–1906 przebudowano skrzydło północne, a po stronie południowo-zachodniej wzniesiono nowe, w stylu neorenesansowym. Dalsze plany modernizacji zostały przerwane z powodu I wojny światowej. Po I wojnie światowej zabudowania zamku uznano za niefunkcjonalne i w latach 1928-1931 roku rozebrano je. Dzięki m.in. protestom mieszkańców z zamku pozostała jedynie Wieża Piastowska dziś jest jednym z symboli Opola. W 1934 roku, w miejscu zamku postawiono biurowiec, nową siedzibę rejencji. Dziś biurowiec jest siedzibą Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego. Warto w tym miejscu dodać że, podczas budowy biurowca odsłonięto ślady średniowiecznego grodu; przeprowadzono wówczas jedynie badania ratownicze, natomiast planowe badania wykopaliskowe przeprowadzono w latach 1948–1968 i 1977–1978.

Źródło: Informatory: „Atrakcje Opla” / „Opole Miejskie Trasy Turystyczne” / Leksykon Zamków w Polsce 2001r. /Zamki i ich Tajemnice 1972r. / www.czasnaopole.pl / zabytek.pl /

Wnętrze wieży

Zamek Górny – rys historyczny

Dzieje zamku Górnego stanowią dużą zagadkę dla badaczy. Warownia, jak podaje przewodnik podczas zwiedzania jest najbardziej tajemniczą budowlą Opola. Istnieje wiele sprzecznych opinii na temat początków Zamku Górnego. Z jednej strony w starych opisach historycy w ogóle powątpiewali w jego istnienie, z drugiej niektórzy uważali, że Zamek Górny był starszy od zamku na Ostrówku. Już za Bolesława Chrobrego w tym miejscu miał prawdopodobnie istnieć jakiś majątek opolskiego kasztelana. Obecnie przyjmuje się i to jest najbliższe prawdy, że zamek został wybudowany w latach 1382–1387 przez Władysława II Opolczyka. Nie wiadomo również jak wyglądał, w okresie swojej świetności, ani jak był wyposażony, nie zachował się żaden opis, ani też jego rycina. Jedynymi wiarygodnymi rysunkami, ukazującymi pozostałość po zamku są rysunki z XIX wieku (1844r.) wykonane przez inspektora budowlanego.
Historia nie obeszła się z zamkiem łaskawie. Śmierć ostatniego z opolskich Piastów księcia Jana Dobrego w 1532 roku spowodowała, że całe księstwo opolsko-raciborskie przeszło we władanie Habsburgów. Od tego czasu Opole nie miało gospodarza. Zamek ulegał powolnej degradacji.

W 1669 roku cesarz Leopold I Habsburg podarował resztki zamku jezuitom. W jego pomieszczeniach urządzili oni mały kościół, a w roku 1673 rozpoczęli budowę nowego z jego rozbiórki. Świątynię wielokrotnie trawiły pożary (1682, 1739, 1762). W 1773 roku nastąpiła kasata zakonu. W 1811 roku kościół zamknięto, a w roku 1828 rozebrano. Na jego miejscu w latach 1829–1830 zbudowano męskie gimnazjum. W latach 1858-1859 zbudowano nowy budynek szkoły, który połączono z wieżą Zamku Górnego otwartą dwukondygnacyjną galerią. W 1898 roku galerię zabudowano, a w latach 1936-37 do budynku szkoły dobudowano kolejne skrzydło. Obecnie mieści się w nim Zespół Szkół Mechanicznych.
W 2006 roku przeprowadzone zostały badania architektoniczne murów i wieży. W 2017 roku zrewitalizowano wieżę, a od 2018 roku jest ona udostępniona do zwiedzania. W jego wnętrzach zobaczyć możemy nie tylko unikalną średniowieczną cegłę pamiętającą jeszcze czasy księcia Władysława II, ale także możemy wysłuchać opowieści przewodnika nawiązującej do w/w epoki.

Źródło: Informatory: „Atrakcje Opla” / „Opole Miejskie Trasy Turystyczne” / Leksykon Zamków w Polsce 2001r. /Zamki i ich Tajemnice 1972r.

Wnętrza Zamku Górnego

Informacje praktyczne

Parking – Parkingi przy drodze są płatne, nie wszędzie są parkomaty, trzeba szukać. Samochód można zostawić na darmowym parkingu przy amfiteatrze, a konkretnie przy Muzeum Polskiej Piosenki Nawiguj Mapy Google Stąd do wieży jest ok. 150 metrów, do Zamku Górnego ok 1 km przez rynek.

Wieża Piastowska

Adres Wieży Piastowskiej Nawiguj Mapy Google
Godziny zwiedzania, ceny biletów – zobacz
Ostatnie wejście na 40 minut przed zamknięciem
Zwiedzanie wieży odbywa się co ok. pół godziny z przewodnikiem wraz z wejściem na wieże oraz pokazem multimedialnym.
Całość trwa ok. 40 min.
Można robić zdjęcia

Zamek Górny

Adres Zamku Górnego Nawiguj Mapy Google
Godziny zwiedzania, ceny biletów – zobacz
Ostatnie wejście na 40 minut przed zamknięciem
Zwiedzanie Zamku Górnego odbywa się pod opieką przewodnika w 10 osobowych grupach i trwa około 40 minut.
Można robić zdjęcia

Grzegorz R.

#TuiTamINFO to ktoś, kto ostatnio ma dużo czasu i zwykle udaje Mu się gdzieś "uciec" bliżej lub dalej. Oczywiście stara się mieć ze sobą aparat. Kiedy nie podróżuje to prawdopodobnie delektuje się ciszą domowego spokoju lub odkrywam najgłębsze sekrety najnowszych urządzeń technologicznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ Anuluj odpowiedź

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ponieważ podróżowanie stało się dla Mnie łatwiejsze, a ostatnio mam trochę więcej czasu, to zwykle udaje mi się gdzieś „uciec” kilka razy w roku, bliżej lub dalej. Oczywiście staram się mieć ze sobą aparat. Fotografia nie jest moim sposobem na życie, to raczej amatorska pasja i według mnie, może być sposobem komunikowania się z innymi. Myślę, że większość amatorów robi to z tych samych powodów, dla radości tworzenia, miłości do podróży i fotografii. Dołożyłem wszelkich starań, aby treść była jak najbardziej zgodna z rzeczywistością, wykorzystując do tego celu, przewodniki, informatory, biuletyny, książki historyczne, archiwa, biblioteki internetowe itp. Będę wdzięczny za wskazówki dotyczące błędów i nieaktualnych informacji. Wszelkie uwagi są dla mnie bardzo cenne i mile widziane, dzięki nim będę mógł dokonać jak najszybciej korekt w opisach.