Zamki i Zamczyska, ruiny średniowiecznych fortec, pałace, dwory, magnackie rezydencie spotykamy w naszym kraju niemal na każdym kroku. Budowano je najczęściej na wysokich, widocznych z daleka wzgórzach, dzięki czemu stanowią jedne z najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu. Urzekają swą architekturą. Prawie każdy z nich posiada swą tajemnicę, zagadki z przeszłości, a nierzadko legendę o ukrytych w nich skarbach, które wciąż czekają na swoje odkrycie. Są świadectwem bogactwa i wysokiej pozycji społecznej ich mieszkańców. Najznamienitsze rody, chcąc podkreślić swą powagę, przeznaczały na ich budowę fortuny. Powstawały prawdziwe arcydzieła architektury, tworzone przez najlepszych artystów, zazwyczaj sprowadzanych z zagranicy. Dziś niejednokrotnie zrujnowane a mimo to nadal zachwycają i są świadkami ponadtysiącletniej historii państwa polskiego.

Polskie zamki i twierdze – indeks Wikipedia

Wyszukaj interesującą Cię budowlę na mapie

Szukasz opisu zamku, pałacu, dworu, magnackiej rezydencji? Kliknij w interesujący Ciebie punkt na mapie, a zobaczysz link do konkretnego wpisu na blogu.

Legenda

Zamek, pałac, dwór szczególnie polecany do odwiedzenia. Zamek, pałac, dwór istnieje w całości i można go zwiedzać, wejść do środka lub na jego posesję. Ruina zamku, pałacu, dworu można go zwiedzać lub wejść do środka oraz na jego posesję. Budowla istnieje w całości, jest w nim jakaś instytucja lub obiekt jest w rękach prywatnych, można zobaczyć tylko zewnątrz. Ruina zamku, pałacu, dworu można zobaczyć tylko zewnątrz.

Zamki, dwory obronne, pałace – rys historyczny

Rezydencje w Polsce powstawały przez prawie 1000 lat, od czasu kształtowania się państwowości polskiej do drugiej wojny światowej, najpierw jako zamki i dwory obronne (do połowy XVII wieku), a następnie pałace i dwory barokowe, klasycystyczne, doby historyzmu i eklektyczne. Mianem zamku określa się również XIX-wieczne rezydencje nawiązujące stylem architektonicznym do zamków gotyckich czy renesansowych.

W ujęciu chronologicznym zamki można podzielić na zamki średniowieczne i nowożytne Zamki średniowieczne budowano w stylu gotyckim i były one przystosowane do obrony pionowej. Powstawały do końca XV wieku jako zamki królewskie, książęce, rycerskie, biskupie, oraz zakonne (twierdze krzyżackie, klasztory). Od XVI wieku ze względu na stosowanie broni palnej budowano zamki przystosowane do obrony poziomej – zamki bastejowe w stylu renesansowym i manierystycznym lub modernizowano już istniejące zamki średniowieczne. Od XVII wieku nastąpił zmierzch obronności zamków, a typ zamku palazzo in fortezza (specyficzny rodzaj pałacu, posiadający cechy obronne) traktowany jest jako forma przejściowa od zamków do pałaców i były to głównie rezydencje wielkopańskie – siedziby możnych rodów, takich jak Lubomirscy, Ossolińscy, Potoccy, Leszczyńscy. Największy wpływ na powstanie i rozmieszczenie zamków miało rozbicie dzielnicowe Polski, powstanie Państwa Krzyżackiego nad Bałtykiem, budowle Kazimierza Wielkiego (zamki kazimierzowskie), jak również rozwój terytorialny państwa polskiego za jego panowania. Nadania ziemskie za zasługi i pełnione funkcje państwowe przyczyniły się do powstania wielkich majątków ziemskich, głównie na terenie południowo- wschodniej Polski, oraz zakładania siedzib rodowych.
Od połowy XVII w. powstawały na ziemiach polskich pałace, najpierw jako barokowe i rokokowe założenia pałacowo-ogrodowe, a od końca XVIII wieku jako klasycystyczne założenia pałacowo-parkowe. Późniejsze pałace budowano w stylu romantycznym, neogotyckim, neorenesansowym czy eklektycznym. Pałace i dwory jako zjawisko społeczne przestały istnieć w 1944 roku. Pałace i dwory do czasów obecnych przetrwały jako zjawisko architektoniczne. W Polsce zachowało się 5190 rezydencji, z czego 418 stanowiły zamki, 2018 pałace, a 2754 dwory. Duża część tych obiektów, szczególnie pałaców i dworów jest w bardzo złym stanie technicznym, często w postaci ruiny. Najciekawszych lub dobrze zachowanych tego typu obiektów w Polsce jest ok. 450, w tym 150 zamków, 244 pałace, 53 dwory.

Źródło: „Zamki, dwory obronne, pałace – rys historyczny”  opracowane  na podstawie materiału „Muzea w dawnych rezydencjach – zamkach, pałacach i dworach – Turyzm 2009” Beata Krakowiak i Jolanta Latosińska – wersja skrócona.

Zamki, pałace i dwory opis szczegółowy